در ۱۰ دسامبر ١٩٤٨، سازمان ملل، اعلاميۀ جهانی حقوق بشر (UDHR) را به‌عنوان مانعی در راه سرکوب و تبعيض تصویب کرد. ٣٠ ماده ذكر شده در اين اعلاميه در مورد حقوق بشر، شالوده و اساس محافظت از شرافت و شأن نوع بشر در سطح جهان به شمار می‌رود.[۱]
مقدمه:از آنجا که شناسايی حيثيت ذاتی کليه اعضای خانواده بشری و حقوق يکسان و انتقال ناپذير آنان اساس آزادی و عدالت و صلح را در جهان تشکيل می‌دهد، از آنجا که عدم شناسايی و تحقير حقوق بشر منتهی به اعمال وحشيانه‌ای گرديده است که روح بشريت را به عصيان واداشته و ظهور دنيايی که در آن افراد بشر در بيان عقيده آزاد و از ترس و فقر فارغ باشند به عنوان بالاترين آمال بشر اعلام شده است، از آنجا که اساساً حقوق انسانی را بايد با اجرای قانون حمايت کرد تا بشر به عنوان آخرين علاج به قيام بر ضد ظلم و فشار مجبور نگردد، از آنجا که اساساً لازم است توسعه روابط دوستانه بین‌الملل را مورد تشويق قرار داد، از آنجا که مردم ملل متحد ايمان خود را به حقوق اساسی بشر و مقام و ارزش فرد انسانی و تساوی حقوق مرد و زن مجدداً در منشور اعلام کرده‌اند و تصميم راسخ گرفته‌اند که به پيشرفت اجتماعی کمک کنند و در محيطی آزادتر وضع زندگی بهتری به وجود آورند، از آنجا که دولتهای عضو متعهد شده‌اند که احترام جهانی و رعايت واقعی حقوق بشر و آزادی‌های اساسی را با همکاری سازمان ملل متحد تامين کنند، از آنجا که حسن تفاهم مشترک نسبت به اين حقوق و آزاديها برای اجرای کامل اين تعهد کمال اهميت را دارد، مجمع عمومی اين اعلاميه جهانی حقوق بشر را آرمان مشترکی برای تمام مردم و کليه ملل اعلام می‌کند تا جميع افراد و کليه ارکان اجتماع اين اعلاميه را دائماً مد نظر داشته باشند و مجاهدت کنند که بوسيله تعليم و تربيت احترام اين حقوق و آزادی‌ها توسعه يابد و با تدابير تدريجی ملی و بین‌المللی، شناسايی و اجرای واقعی و حياتی آنها، چه در ميان خود ملل عضو و چه در بين مردم کشورهايی که در قلمرو آنها می‌باشند، تامين گردد.
ماده اول:
تمام افراد بشر آزاد به دنيا می‌آيند و از لحاظ حيثيت و حقوق با هم برابرند. همه دارای عقل و وجدان می‌باشند و بايد با يكديگر با روح برادری رفتار كنند.
ماده دوم:
۱) هر كس می‌تواند بدون هيچ تمايز - خصوصاً از حيث رنگ، جنس، نژاد، مذهب، عقيده سياسی يا هر عقيده‌ی ديگر و همچنين مليت و وضع اجتماعی، ثروت، ولادت يا هر موقعيت ديگر، از تمام حقوق و كليه‌ی آزادی‌هايی كه در اعلاميه حاضر ذكر شده است بهره‌مند گردد.
٢) به علاوه هيچ تبعيضی به عمل نخواهد آمد كه مبتنی بر وضع سياسی، اداری و قضايی يا بین‌المللی كشور يا سرزمينی كه شخص به آن تعلق دارد. خواه اين كشور مستقل، تحت قيوميت يا خود مختار بوده و يا حاكميت آن به شكلی محدود شده باشد.
ماده سوم:
هر كس حق زندگی، آزادی و امنيت شخصی دارد.
ماده چهارم:
احدی را نمی‌توان در بردگی نگاه داشت و داد و ستد بردگان به هر شكلی كه باشد ممنوع است.
ماده پنجم:
احدی را نمی‌توان تحت شكنجه يا مجازات يا رفتاری قرار داد كه ظالمانه يا خلاف انسانيت و شئون انسانی يا موهن باشد.
ماده ششم:
هر كس حق دارد كه شخصيت حقوقی او در همه جا به عنوان يك انسان در مقابل قانون شناخته شود.
ماده هفتم:
همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بدون تبعيض و بالسويه از حمايت قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعيضی كه ناقض اعلاميه حاضر باشد و هر تحريكی كه برای اعمال چنين تبعيضی انجام شود از حمايت قانون برخوردار شوند.
ماده هشتم:
در برابر اعمالی كه حقوق اساسی فرد را مورد تجاوز قرار دهد و آن حقوق به وسيله‌ی قانون اساسی و يا قانون ديگری برای او شناخته شده باشد، هر كس حق رجوع موثر به محاكم ملی صالحه را دارد.
ماده نهم:
احدی را نمی‌توان خودسرانه توقيف، حبس يا تبعيد نمود.
ماده دهم:
هر كس با مساوات كامل حق دارد كه دعوايش بوسيله‌ی دادگاه مستقل و بی‌طرف، منصفانه و علناً رسيدگی شود و چنين دادگاهی درباره‌ی حقوق و الزامات او و يا هر اتهام جزائی كه به او وارد شده باشد تصميم بگيرد.
ماده يازدهم:
۱) هر كس كه به بزهكاری متهم شده باشد بی‌گناه محسوب خواهد شد تا وقتی كه در جريان يك دعوای عمومی كه كليه تضمين‌های لازم جهت دفاع او تامين شده باشد، تقصير او قانوناً محرز گردد.
٢) هيچ كس برای انجام يا عدم انجام عملی كه در موقع ارتكاب، آن عمل به موجب حقوق ملی يا بین‌المللی جرم شناخته نمی‌شده است محكوم نخواهد شد. به همين طريق هيچ مجازاتی شديد تر از آنچه كه در موقع ارتكاب جرم بدان تعلق ميگرفت در باره‌ی احدی اجرا نخواهد شد.
ماده دوازدهم:
احدی در زندگی خصوصی، امور خانوادگی، اقامتگاه يا مكاتبات خود، نبايد مورد مداخله‌های خود سرانه واقع شود و شرافت و اسم و رسمش نبايد مورد حمله قرار گيرد. هر كس حق دارد در مقابل اينگونه مداخلات و حملات مورد حمايت قانون قرار گيرد.
ماده سيزدهم:
۱) هر كس حق دارد كه در داخل هر كشوری آزادانه عبور و مرور كند و محل اقامت خود را انتخاب كند.
٢)هر كس حق دارد هر كشوری از جمله كشور خود را ترك كند يا به آن بازگردد.
ماده چهاردهم:
۱) هركس حق دارد در مقابل شكنجه، آزار و تعقيب پناهگاهی جستجو كند و در كشورهای ديگر پناه گزيند.
٢) در مواردی كه تعقيب واقعاً مبتنی به جرم عمومی و غير سياسی يا رفتارهايی مغاير با اصول و مقاصد ملل متحد باشد نميتوان از اين حق استفاده كرد.
ماده پانزدهم:
۱) هر كس حق دارد كه دارای تابعيت باشد.
٢) احدی را نمی‌توان خودسرانه از تابعيت خود يا از حق تغيير تابعيت محروم كرد.
ماده شانزدهم:
۱) هر زن و مرد بالغی حق دارند بدون هيچگونه محدوديت از نظر نژاد، مليت، تابعيت يا مذهب با يكديگر زناشويی كنند و تشكيل خانواده دهند. در تمام مدت زناشويی و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در كليه امور مربوط به ازدواج دارای حقوق مساوی می‌باشند.
٢) ازدواج بايد با رضايت كامل و آزادانه زن و مرد واقع شود.
ماده هفدهم:
۱) هر كس منفرداً يا بطور دسته جمعی حق مالكيت دارد.
٢) احدی را نمی‌توان خودسرانه از حق مالكيت محروم نمود.
ماده هيجدهم:
هر كس حق دارد كه از آزادی فكر، وجدان و مذهب بهره مند شود. اين حق متضمن آزادی تغيير مذهب يا عقيده و نيز متضمن آزادی اظهار عقيده و ايمان ميباشد و همچنين شامل تعليمات مذهبی و اجرای مراسم دينی است. هر كس ميتواند از اين حقوق منفرداً يا اجتماعاً و به طور خصوصی يا عمومی برخوردار شود.
ماده نوزدهم:
هر كس حق آزادی عقيده و بيان دارد و حق مزبور شامل آنست كه از داشت عقايد خود بيم و اضطرابی نداشته باشد و در كسب اطلاعات و افكار و در اخذ و انتشار آن به تمام وسايل ممكن و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.
ماده بيستم:
۱) هر كس حق دارد آزادانه مجامع و جمعيتهای مسالمت آميز تشكيل دهد.
٢) هيچكس را نمی‌توان مجبور به شركت در اجتماعی كرد.
ماده بيست و يكم:
۱) هر كس حق دارد در اداره‌ی امور عمومی كشور خود، خواه مستقيماً و خواه از طريق نمايندگانی كه آزادانه انتخاب شده باشند شركت جويد.
٢) هر كس حق دارد با تساوی شرايط به مشاغل عمومی كشور خود نايل آيد.
۳) اساس و منشاء قدرت حكومت اراده‌ی مردم است. اين اراده بايد به وسيله‌ی انتخاباتی ابراز گردد كه از روی صداقت و بطور ادواری صورت پذيرد. انتخابات بايد عمومی و با رعايت مساوات باشد و با رای مخفی يا طريقه‌ای نظير آن انجام گيرد كه آزادی رای را تضمين نمايد.
ماده بيست و دوم:
هر كس به عنوان عضو اجتماع حق امنيت اجتماعی دارد و مجاز است بوسيله‌ی مساعی ملی و همكاری بین‌المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خود را كه لازمه‌ی مقام و نمو آزادانه‌ی شخصيت اوست با رعايت تشكيلات و منابع هر كشور بدست آورد.
ماده بيست وسوم:
۱) هر كس حق دارد كار كند، كار خود را آزادانه انتخاب نمايد، شرايط منصفانه و رضايت بخشی برای كار خود خواستار باشد و در مقابل بيكاری مورد حمايت قرار گيرد.
٢) همه حق دارند بدون هيچ تبعيضی در مقابل كار مساوی اجرت مساوی دريافت كنند.
۳) هر كس كه كار می‌كند به مزد منصفانه و رضايت بخشی ذيحق می‌شود كه زندگی او و خانواده‌اش را موافق شئون انسانی تامين كند و آنرا در صورت لزوم با هر نوع وسايل ديگر حمايت اجتماعی تكميل نمايد.
۴) هر كس حق دارد برای دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشكيل دهد يا در اتحاديه‌ها شركت كند.
ماده بيست و چهارم:
هر كس حق استراحت و فراغت و تفريح دارد و به خصوص به محدوديت معقول ساعات كار و مرخصی‌های ادواری با اخذ حقوق ذيحق می‌باشد.
ماده بيست و پنجم:
۱)هر كس حق دارد كه سطح زندگانی او، سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش را از حيث خوراك و مسكن و مراقبتهای پزشكی و خدمات لازم اجتماعی تامين كند و همچنين حق دارد كه در مواقع بيكاری، بيماری، نقص اعضاء، بيوگی، پيری يا تمام موارد ديگری كه به عللی خارج از اراده‌ی انسان وسايل امرار معاش از دست رفته باشد، از شرايط آبرومندانه‌ی زندگی برخوردار شود.
٢) مادران و كودكان حق دارند از كمك و مراقبت مخصوصی بهره‌مند شوند. كودكان چه بر اثر ازدواج و چه بدون ازدواج به دنيا آمده باشند، حق دارند كه همه از يكنوع حمايت اجتماعی برخوردار شوند.
ماده بيست وششم:
۱) هر كس حق دارد كه از آموزش و پرورش بهره‌مند شود. آموزش و پرورش لااقل تا حدودی كه مربوط به تعليمات ابتدايی و اساسی است بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايی اجباری است. آموزش حرفه‌ای بايد عموميت پيدا كند و آموزش عالی بايد با شرايط تساوی كامل به روی همه باز باشد تا همه بنا به استعداد خود بتوانند از آن بهره گيرند.
٢) آموزش و پرورش بايد طوری هدايت شود كه شخصيت انسانی هر فرد را به حد كمال رشد آن برساند و احترام حقوق و آزادی‌های بشر را تقويت كند. آموزش و پرورش بايد حس تفاهم، گذشت و احترام به عقيده‌ی مخالف و دوستی بين تمام ملل و جمعيتهای نژادی يا مذهبی و همچنين توسعه‌ی فعاليت‌های ملل متحد را در راه حفظ صلح تسهيل نمايد.
۳) پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش فرزندان خود نسبت به ديگران اولويت دارند.
ماده بيست و هفتم:
۱) هر كس حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع شركت كند، از فنون و هنرها بهره گيرد و در پيشرفت علمی و فوائد آن سهيم باشد.
٢) هر كس حق دارد از حمايت منافع مادی و معنوی آثار علمی، فرهنگی يا هنری خود برخوردار شود.
ماده بيست وهشتم:
هر كس حق دارد برقراری نظمی را بخواهد كه از لحاظ اجتماعی و بین‌المللی، حقوق و آزادی‌هايی را كه در اين اعلاميه ذكر گرديده است تامين كند و آنها را به مورد اجرا گذارد.
ماده بيست و نهم:
۱) هر كس در مقابل آن جامعه‌ای وظيفه دارد كه رشد آزاد و كامل شخصيت او را ميسر كند.
٢) هر كس در اجرای حقوق و استفاده از آزادی‌های خود فقط تابع محدوديت‌هايی است كه به وسيله قانون و منحصراً به منظور تامين، شناسايی و مراعات حقوق و آزادی‌های ديگران و برای رعايت صحيح مقتضيات اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در شرايط يك جامعه‌ی دمكراتيك وضع گرديده است.
ماده سی‌ام:
هيچ يك از مقررات اعلاميه حاضر نبايد طوری تفسير شود كه متضمن حقی برای دولت ،جمعيت يا فردی باشد كه به موجب آن بتوانند هر يك از حقوق و آزاديهای مندرج در اين اعلاميه را از بين ببرند يا در راه آن فعاليتی نمايند.[٢]
اين اعلاميه شامل يك ديباچه و ۳۰ ماده، در تاريخ ۱۰ دسامبر ۱٩٤٨ مطابق با ۱٩ آذر ۱۳٢٧ خورشيدی در مجمع سازمان ملل تصويب شد و جهانيان اين روز را به نام "روز حقوق بشر" جشن می‌گيرند.[۳]
يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامۀ آريانا توسط الهام محمدی برشتۀ تحرير درآمده است.پيوست‌ها
پيوست ۱: رستم، اعلاميه جهانی حقوق بشر
پيوست ٢: حقوق بشر، برگرفته از واژه‌نامه‌ی جامعه‌ی مدنی
پيوست ۳: حق آزادی تغيير مذهب
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
پی‌نوشت‌ها
[۲]- اعلاميه‌ی جهانی حقوق بشر، سايت حقوق به نقل از سايت سازمان ملل متحد
[۳]- متن کامل اعلاميه جهانی حقوق بشر
جُستارهای وابسته
□
□
منابع
پيوند به بیرون
□ فصل چهار حقوق بشر
□ اعلاميه جهانی و اسلامی حقوق بشر، اشترک‌ها و اختلاف‌ها
□ حقوق بشر
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]