- زندگی‌نامه
- آثار
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[پشتو] [شاعرهای زبان پشتو]
خوشحال خان ختک (به پشتو: خوشحالخان خټک) (زادۀ ۱٠۲۲ ه.ق يا ۱۶۱۳ م - درگذشت ۱۱٠٠ ه.ق يا ۱۶۸۹ م)، يکی از سرشناس‌ترين شاعران حماسه‌سرای زبان پشتو بود.
[↑] زندگی‌نامه
خوشحال خان خَتَّک فرزند شهباز خان در سال ۱۶۱۳ ميلادی در اکوره ختک پشاور به‌دنيا آمد.[۱]
خوشحال خان در سدهٔ ۱۷ میلادی و در زمان امپراتوری گورکانی هند در کوهپایه‌های سليمان در استان مرزی شمال غربی پاکستان امروزی زندگی می‌کرد. او يک شاعر مبارز جنگجوی قوم پشتون است که رئیس ایل ختک نیز بود.[۲]
خوشحال خان معروفترین شاعر دوران اوج ادبیات پشتو[۳] است که به زبان‌های پشتو، دری و اردو شعر می‌سرود. اشعار خوشحال خان پيامی از اتحاد، اتفاق، برادری و برابری دارد.[۴] او در شعرهای خود پشتون‌ها را به خاطر چنددستگی سرزنش زیادی کرده است.[۵]
ديوان اشعار خوشحالخان به ۴٠٠٠ بيت می‌رسد و مشهورترين کتاب وی "دستارنامه" است، که در زندان ظرف شش روز نوشته شده است.[۶]
در ميان شاعران زبان پشتو، شخصیت چند بُعدی خوشحالخان ختک از همه ممتاز است که نه فقط شعر پشتوی وی از لحاظ لغوی، معنوی و فکری از شعر حافظ بهرۀ وافی بُرده، بلکه به‌فارسی‌سرایی نیز توجه داشته است. خوشحال خان ختک در بیتی به زبان پشتو ابراز داشته است: "من زبان فارسی یاد گرفته‌ام و می‌توانم در زمینۀ شعرگویی از هر دو زبان (فارسی و پشتو) استفاده کنم ولی (بیشتر) زمینۀ شعر پشتو را انتخاب کردم". در یک بیت دیگر پشتو چنین مدعی است: "من از نظر وزن و بحر، موضوع و نزاکت و تشیبه زبان پشتو را به‌سطح فارسی رساندم".[۷]
سرانجام خوشحالخان به عمر ۷٨ سالگی درگذشت.[*]
[↑] آثار
خوشحالخان ختک بزرگترین سرایندۀ زبان پشتو به‌شمار می‌رود.[*]
وی، در کنار اشعار پشتو، به‌زبان فارسی دری هم شعر سروده است. او می‌گويد:
- ای نفس فضول از فضولی بازآی
چون مردم جو فروش گندم منمای
هيچی و از هيچ چه خيزد هيات
بيهوده مگوی و هر زمان ژاژ[2] مخای[3]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: دکتر محمدصديق خان شبلی، خوشحالخان ختک
پيوست ٢: کاندید اکادمیسین محمداعظم سیستانی، خوشحالخان خټک و مبارزات او برای استقلال پشتون‌ها
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- خوشحال خان ختک، برنامۀ يک قصر و هزار دريچه، بخش پشتو بی بی سی: ٠۳ اگست ٢٠٠۸؛ به نوشتهٔ ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد در منطقه نوشهره به دنیا آمد. رجوع شود به: خوشحالخان خَتَّک
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]- صاحب آنندراج گوید: ژاژ گیاهی است شبیه به درمنه در نهایت بی‌مزگی و ناگواری که هرچند شتر آن را بخاید نرم نشود و به‌جهت بی‌مزگی فرو نبرد و آن را به تازی غلیص خوانند. اما به‌نوشتۀ برهان قاطع، کنایه از سخنان هرزه و یاوه و بی‌مزه و هذیان هم هست. اين واژه، در اين شعر ختک، نيز به‌همين معنی به‌کار رفته است.
[۴۹]- وکيلی پوپلزايی، عزيزالدين، هنر خط در افغانستان (در دو قرن اخير)، کابل: نشر انجمن تاريخ افغانستان، چاپ ۱۱ ميزان ۱۳۴۲ خورشيدی، ص ٢٠٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ مبارزات پشتونهای شرق افغانستان برضد بابُریان هند
□ کلیات آثار دری خوشحال خان ختک
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]