جستجو آ ا ب پ ت ث ج چ ح
خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ
ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی

۱۳۸۷ دی ۸, یکشنبه

خوشحال‌‌خان ختک

از: مهدیزاده کابلی


فهرست مندرجات


خوشحال ‌خان ختک (به پشتو: خوشحال‌خان خټک) (زادۀ ۱٠۲۲ ه‍.ق يا ۱۶۱۳ م - درگذشت ۱۱٠٠ ه‍.ق يا ۱۶۸۹ م)، يکی از سرشناس‌ترين شاعران حماسه‌سرای زبان پشتو بود.


[] زندگی‌نامه

خوشحال ‌خان خَتَّک فرزند شهباز خان در سال ۱۶۱۳ ميلادی در اکوره ختک پشاور به‌دنيا آمد.[۱]

خوشحال ‌خان در سدهٔ ۱۷ میلادی و در زمان امپراتوری گورکانی هند در کوهپایه‌های سليمان در استان مرزی شمال غربی پاکستان امروزی زندگی می‌کرد. او يک شاعر مبارز جنگجوی قوم پشتون است که رئیس ایل ختک نیز بود.[۲]

خوشحال خان معروفترین شاعر دوران اوج ادبیات پشتو[۳] است که به زبان‌های پشتو، دری و اردو شعر می‌سرود. اشعار خوشحال خان پيامی از اتحاد، اتفاق، برادری و برابری دارد.[۴] او در شعرهای خود پشتون‌ها را به خاطر چنددستگی سرزنش زیادی کرده است.[۵]

ديوان اشعار خوشحال‌خان به ۴٠٠٠ بيت می‌رسد و مشهورترين کتاب وی "دستارنامه" است، که در زندان ظرف شش روز نوشته شده است.[۶]

در ميان شاعران زبان پشتو، شخصیت چند بُعدی خوشحال‌خان ختک از همه ممتاز است که نه فقط شعر پشتوی وی از لحاظ لغوی، معنوی و فکری از شعر حافظ بهرۀ وافی بُرده، بلکه به‌فارسی‌سرایی نیز توجه داشته است. خوشحال خان ختک در بیتی به زبان پشتو ابراز داشته است: "من زبان فارسی یاد گرفته‌ام و می‌توانم در زمینۀ شعرگویی از هر دو زبان (فارسی و پشتو) استفاده کنم ولی (بیشتر) زمینۀ شعر پشتو را انتخاب کردم". در یک بیت دیگر پشتو چنین مدعی است: "من از نظر وزن و بحر، موضوع و نزاکت و تشیبه زبان پشتو را به‌سطح فارسی رساندم".[۷]

سرانجام خوشحال‌خان به عمر ۷٨ سالگی درگذشت.[*]


[] آثار

خوشحال‌خان ختک بزرگترین سرایندۀ زبان پشتو به‌شمار می‌رود.[*]

وی، در کنار اشعار پشتو، به‌زبان فارسی دری هم شعر سروده است. او می‌گويد:

    ای نفس فضول از فضولی بازآی
    چون مردم جو فروش گندم منمای
    هيچی و از هيچ چه خيزد هيات
    بيهوده مگوی و هر زمان ژاژ[2] مخای[3]


[٨]
[۹]
[۱٠]

[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]

[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]

[] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.



[] پيوست‌ها

پيوست ۱: دکتر محمدصديق خان شبلی، خوشحال‌‌خان ختک
پيوست ٢: کاندید اکادمیسین محمداعظم سیستانی، خوشحال‌خان خټک و مبارزات او برای استقلال پشتون‌ها
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:



[] پی‌نوشت‌ها

[۱]- خوشحال خان ختک، برنامۀ يک قصر و هزار دريچه، بخش پشتو بی بی سی: ٠۳ اگست ٢٠٠۸؛ به نوشتهٔ ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد در منطقه نوشهره به دنیا آمد. رجوع شود به: خوشحال‌خان خَتَّک
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]- صاحب آنندراج گوید: ژاژ گیاهی است شبیه به درمنه در نهایت بی‌مزگی و ناگواری که هرچند شتر آن را بخاید نرم نشود و به‌جهت بی‌مزگی فرو نبرد و آن را به تازی غلیص خوانند. اما به‌نوشتۀ برهان قاطع، کنایه از سخنان هرزه و یاوه و بی‌مزه و هذیان هم هست. اين واژه، در اين شعر ختک، نيز به‌همين معنی به‌کار رفته است.
[۴۹]- وکيلی پوپلزايی، عزيزالدين، هنر خط در افغانستان (در دو قرن اخير)، کابل: نشر انجمن تاريخ افغانستان، چاپ ۱۱ ميزان ۱۳۴۲ خورشيدی، ص ٢٠٢



[] جُستارهای وابسته







[] سرچشمه‌ها








[] پيوند به بیرون

[1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
مبارزات پشتونهای شرق افغانستان برضد بابُریان هند
کلیات آثار دری خوشحال خان ختک


[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]