[↑] خوشحال‌خان ختک
خوشحال‌خان ختک (۱٠٢٢-۱۱٠٠ هـ.ق) که به‌عنوان شاعر رزمجو شهرت دارد ۱٠٢٢ هـ.ق چشم به‌جهان گشود. او صاحب شمشیر و قلم بود و برای رسیدن به اهداف خود و تحت تأثیر قرار گرفتن جهانی را که در آن زندگی می‌کرد او قلم را مثل شمشیر به‌کار برد. او در زمان جهانگیرشاه امپراطور مغول هند (۱٠۱۴-۱٠٣٧) به بلوغت رسید. بعد از وفات پدر خود شهباز خان بریاست قبیلۀ ختک فائز شد و از طرف شاه‌جهان نیز به این سمت تأیید گردید. خوشحال در لشکر شاه‌جهان در معرکه‌های بلخ و بدخشان و کانگره شرکت کرده بود ولی روابط او با اورنگزیب (۱٠٦۹-۱۱۱٨) تیره شد و بقیه زندگانیش با مغولان و استاندار ایشان در پیشاور و فرمانداران تنگه خیبر در جنگ و اسارت به‌سر شد. او تا دم آخر به‌عنوان یک مرد آزاد و یاغی زندگی کرد و در حالت تبعید در ۱۱٠٠ فوت کرد ولی در موطن خود، سرایی که آن را بسیار دوست داشت مدفون شد. خوشحال مرد فاضل و تحصیل‌کرده‌ای بود، ابیات و انواع دیگر شعر را به‌مهارت کامل و اکثراً به‌قید تاریخ نگاشته است. بیشتر ابیاتش به‌دورۀ کمال او تعلق دارد. ابیاتی که در زندان‌های هند نوشت بسیار دردانگیز و برجسته است. او موضوعاتی مثل آویزش‌های بین عشایر، معرکه‌ها با مغول، بازی‌ها، مذهب، اخلاق، حسن طبیعت، انسان، مسئولیت شخصی و آزادی را به سبک بسیار دل‌آویزی بیان کرده است که مردم امروز نیز علاقمند آثارش هستند.
این بود خلاصۀ مطالب در باره شخص خوشحال و کارنامه‌های او و عهدی که او در زندگی کرد. او به‌عنوان شاعر هم خیلی اهمیت دارد. مجالس از نغمه‌هایش حتی امروز هم گرم است و شعرش زبانزد عموم مردم است. خوشحال گردن کلفت محض نبود ولی او مرد نجیب و شریف بود. به رواج عهد خویش تحصیل‌کرده بود. از مطالعه قرآن عربی هم یاد گرفته بود و لغاتی عربی را مستحضر داشت، در آنزمان فارسی زبان رسمی و فرهنگی بود و خوشحال‌خان بر فارسی هم تسلط کامل داشت البته آن فارسی که در هند رایج بود. در شعر از نمونه‌های شعر فارسی پیروی کرده است. خوشحال از سرچشمه‌های عربی و فارسی استفاده سرشار نموده است و این‌طور بر ثروت زبان خود پشتو اضافه کرده است. پشتو با عربی و فارسی همان رابطه را دارد که انگلیسی با زبان‌های لاتین و یونانی دارد.
علاوه بر تسلط خوشحال بر زبان مادریش پشتو؛ او در علم قوافی و عروض هم مهارت کاملی داشت. خوشحال مثل بیشتری زبان‌های مسلمانان در پشتو از عروض عربی و اصناف عربی و فارسی پیروی کرده است. خوشحال به آن معنی شاعر عرفانی نبود ولی شعرش خصوصیاتی دارد که آن را می‌شود در زمره شعر عرفانی حساب کرد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- دکتر محمد صديق خان شبلی، خوشحال خان ختک، تهيه و تنظيم: خانه فرهنگ سرکنسولگری ج.ا.ايران - کويته، اسلام آباد - پاکستان: آکادمی ادبيات پاکستان
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب سایت رسمی خانه فرهنگ سرکنسولگری جمهوری اسلامی ايران - کويته
[برگشت به بالا]
