- زندگی‌نامه
- زبان‌شناسی
- ایده‌های سیاسی
- آثار
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[آمریکا] [زبان‌شناسی]
آورام نوآم چامسکی (به انگلیسی: Avram Noam Chomsky) (زادۀ ۷ دسامبر ۱۹۲۸ م)، زبان‌شناس، فیلسوف آنارشیست و نظریه‌پرداز آمریکایی است. از او به‌عنوان پدر زبان‌شناسی مدرن یاد می‌شود[۱]. نظریه معروف وی دستور زایشی-گشتاری است که در دهه ۶۰ میلادی انقلابی در زبان‌شناسی معاصر ایجاد کرد. تا پیش از نظریات وی از ماهیت زبان و چگونگی یادگیری زبان توسط انسان درک درستی وجود نداشت.[٢] مقالات و کتاب‌های نوام چامسکی آغازگر پژوهش‌های نوینی در عرصه روان‌شناسی زبان شد[٣]. همچنین وی مقالات متعددی در نقد سیاست‌های خارجی دولت ایالات متحده آمریکا دارد[۴]. وی استاد بازنشسته دپارتمان فلسفه و زبان‌شناسی موسسه تکنولوژی ماساچوست آمریکا است[۵].
[↑] زندگی‌نامه
نوام چامسکی در ۷ دسامبر ۱۹۲۸ از پدر و مادری یهودی در فیلادلفیای آمریکا زاده شد. پدرش، ویلیام چامسکی یک روسی یهودی تبار بود که از روسیه به آمریکا مهاجرت کرده بود و آموزگار زبان عبری بود و کتابی درسی در زمینه دستور زبان یهودی دوران میانه به چاپ رسانده بود[٦].
چامسکی، تحصیلات نخستین خود را در دبستان «اوک لین کانتری دی» و تحصیلات دوره میانه‌اش را در دبیرستان مرکزی فیلادلفیا به پایان رساند. در دانشگاه پنسیلوانیا ادامه تحصیل داد و در رشته‌های زبان‌شناسی، ریاضیات و فلسفه درس خواند[۷].
وی در دوران کارشناسی، سخت تحت تأثیر زلینگ هریس، استاد زبان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا که استاد او هم بود، قرار داشت. از این‌رو، در خلال تحصیل در دانشگاه پنسیلوانیا، کتاب روش‌هایی در زبان‌شناسی ساختاری، اثر زلیگ هریس، را بازخوانی و تحشیه کرد و در عین حال به دیدگاه‌های سیاسی او گرایش یافت. گرایش چامسکی به دیدگاه‌های سیاسی هریس، خود انگیزه‌ای شد که رشته زبان‌شناسی را برای ادامه تحصیلات خود برگزیند[٨].
چامسکی، شاگرد نلسون گودمن نیز بوده است. گودمن فیلسوف تجربه‌گرای تندرو بود. چامسکی در ۱۹۵۱ با حمایت گودمن به‌عنوان مربی در دانشگاه هاروارد شروع به‌کار کرد. در ۱۹۵٣ به اروپا سفر کرد و در آن‌جا دریافت که نظریه «زبان‌شناسی ساختاری» چندان کارآمد نیست، زیرا زبان یک پدیده کاملاً مجرد زاینده است. مصمم شد که روی مدل‌های این پدیده متمرکز شود و کار بکند[۹].
در ۱۹۵۵ درجه دکتری خود را از دانشگاه پنسیلوانیا دریافت کرد. اکثر دروس و پژوهش‌های دوره‌ی دکتری خود را در فاصله سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۵، در دانشگاه هاروارد گـذراند. پس از دریافـت درجـه دکـتری، در «موسـسه تکـنولـوژی ماسـاچـوسـت» (M.I.T) به‌تدریس پرداخت و از سال ۱۹۷۶ در همین موسسه به‌مقام استادی رسید[۱٠]. او، سالیان سال به‌عنوان استاد دانشکده زبان‌های مدرن و زبان‌شناسی، در همان‌جا، مشغول به‌کار بود[۱۱].
نوام همواره به مسایل سیاسی توجه نشان داده است و گفته می‌شود که سیاست سبب گرایش او به زبان‌شناسی شده است. گرایش‌های سیاسی او به سوسیالیسم و آنارشیسم برگرفته از منبعی است که خود، آن را «جامعۀ رادیکال یهودی نیویورک» می‌خواند. میان سال‌های ۱۹۴٠ تا ۱۹۴۵ با آثار جامعه یهودیان سوسیالیست – آنارشیست نیویورک سیتی آشنا شد و تصمیم داشت برای همکاری با «کیبوتز»ها به اسرائیل مهاجرت کند.
در دسامبر ۱۹۴۹، نوآم چامسکی با کارول چامسکی، که خود استاد دانشگاه هاروارد بود ازدواج کرد و از او دو فرزند دارد[۱٢].
از سال ۱۹٦۵ به این سو، یکی از سرشناس‌ترین منتقدان سیاست خارجی امریکا شده است او کتابی با عنوان «مقالاتی در قدرت امریکایی و ماندرارین‌های جدید» نوشته که نظریات مطرح شده در آن، تا کنون به‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین بحث‌ها دربارۀ دخالت‌ها و درگیری‌های امریکا در ویتنام شناخته شده است. چامسکی نقش بسیار مهمی در برانگیختن جنبش مقاومت در برابر سیاست‌های حکومت امریکا در ویتنام بازی کرده است. نوشته‌ها و مقالات متعددی دربارۀ آسیای جنوب شرقی و سیاست دولت آمریکا در نشریات به‌چاپ رسانده است. پیش از حمله کامبوج به‌مدت یک هفته در ویتنام شمالی ماند[۱٣].
درک چامسکی از سازوکار امپریالیسم آمریکا و توانایی همیشگی او برای فهم دورنمای کلی سیاست‌های آمریکا به‌مخالفت او با دخالت نظامی آمریکا در کوزوو، افغانستان و عراق و همچنین جنگ بوش بر ضد تروریسم منجر شد[۱۴].
چامسکی فردی سرشناس است و نشان‌های پرشماری در زمینه‌های دانشگاهی دریافت کرده است. از دانشگاه لندن و نیز شیکاگو دکترای افتخاری دریافت کرده است. شخصیتی‌گیرا دارد و تقریباً از سراسر جهان برای ایراد سخنرانی از او دعوت به‌عمل آمده است. از این میان، در ۱۹٦٧ در دانشگاه برکلی کالیفرنیا درباره «بکمن» در ۱۹٦۹ در دانشگاه آکسفورد درباره «جان لاک» و در دانشگاه لندن به یاد «شرمن» سخنرانی کرد[۱۵].
[↑] زبان‌شناسی
نظریه معروف چامسکی، دستور زایشی است که در دهه ۶۰ میلادی انقلابی در زبان‌شناسی معاصر ایجاد کرد. وی همچنین کتاب‌های متعددی درباره ذهن و زبان و مغز و زبان نوشته است. در واقع چامسکی در بررسی‌های خود نشان داد که با بررسی نظام زبانی افراد می‌توان نتایج روان‌شناختی به‌دست آورد.
وی نوشته‌های متعددی نیز در زمینه علوم رایانه دارد. که در زمینهٔ کامپیلرها نظریات او مورد توجه است.
نظریات چامسکی انقلابی در رشته زبان‌شناسی به‌وجود آورد. او معتقد است اصول و خصوصیات زبان در انسان ذاتی و «به‌طور ارثی برنامه‌ریزی شده» است و محیط پیرامون کودک تنها نقش محرک را برای یادگیری زبان مادری ایفا می‌کند. کودک مجموعه محدودی از اطلاعات را از محیط زبانی خویش می‌گیرد و خود قادر است ترکیبات جدیدی بسازد. نظریه‌پردازان پیش‌تر معتقد بودند زبان مادری تنها از راه شنیدن گفتار اطرافیان و به‌صورت اکتسابی وارد مغز کودک می‌شود[۱٦].
از گفته‌های اوست که: «زبان آیینه فکر است». در اصل این ایده که زبان می‌تواند بازتاب‌دهندهٔ تمام‌نمایی از شخصیت و حالات درونی شخص باشد، ایده چامسکی است.
چامسکی در مهرماه ۱۳۹۱ (اکتبر ۲۰۱۲) برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی زبان‌شناسی به غزه سفر کرد که دکتری افتخاری دانشگاه الاسلامیه غزه به‌منظور قدردانی از مواضع انسانی نوام چامسکی در پشتیبانی از مردم فلسطین و اعلام همبستگی با فلسطینی‌ها به وی اهدا شد.[۱٧]
[↑] ایده‌های سیاسی
نوام چامسکی روشنفکری شناخته‌شده و منتقد سیاست خارجی ایالات متحده و دولت‌های دیگر است. وی خود را سوسیالیستی آزادی‌خواه و همچنین هوادار آنارکو-سندیکالیسم می‌داند.
چامسکی اگرچه از برچیدن دیوار برلین استقبال کرد، اما ترس او از این‌که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مجموعه درهم‌پیچیدهٔ نظامی - صنعتی آمریکا به‌دنبال دشمنانی جدید خواهد گشت تا وجود خود را موجه جلوه دهد، با اتفاقاتی که بعداً در جهان رخ داد تأیید شد. به‌نظر چامسکی اجرای موفقیت‌آمیز این برنامه وام‌دار «اتحادی نامقدس» میان دولت آمریکا و شرکت‌های رسانه‌ای است.
چامسکی در زمان جنگ ویتنام به‌عنوان منتقد اجتماعی سیاست خارجی آمریکا به شهرت رسید. نخستین اثر سیاسی مهم او کتاب قدرت آمریکا و ماندارین‌های نوین (۱۹۶۹) بود که در انتقاد به طبقه روشنفکران لیبرال نوشته شده بود.
درک چامسکی از سازوکار امپریالیسم آمریکا و توانایی همیشگی او برای فهم دورنمای کلی سیاست‌های آمریکا به مخالفت او با دخالت نظامی آمریکا در کوزوو، افغانستان و عراق و همچنین جنگ بوش بر ضد تروریسم منجر شد.
او در سال ۱۹۸۰ بر کتاب روبرت فاوریسون (Robert Faurisson) که در حقیقت داشتن هولوکاست تردید کرده بود، مقدمه‌یی نوشت. اگرچه این مقدمه تنها با دفاع از آزادی بیان می‌پرداخت، با واکنش‌های سختی مواجه شد. وی بعدها آشکار ساخت که از وی مطلبی در دفاع از آزادی بیان خواسته شده بود و او از استفاده از آن به‌عنوان مقدمهٔ کتاب مذکور اطلاع نداشت.
در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی چامسکی به همراهی جان پیلگر (John Pilger) از معدود کسانی بودند که از نسل‌کشی «پنهان» در تیمور شرقی سخن گفتند. وی به تمامی روسای جهمور آمریکا، حتی جان اف کندی که محبوبیتی باورنکردنی دارد، با دیدی انتقادی می‌نگرد. او در این باب کتاب «تفکری دوباره به کاملوت: جان اف کندی، جنگ ویتنام و فرهنگ سیاسی آمریکا»[۱٨] را نوشته است. چامسکی در بیانیه‌ای مشترک با برخی انديشمندان آمريکايی، انگليسی و کانادايی درباره نقش رسانه‌ها در نبرد اسرائیل و غزه ۲۰۱۲ از رسانه‌های غربی به‌خاطر پوشش یکجانبه جنگ انتقاد کرد و اين مسئله را غير قابل قبول و ظالمانه خواند و از خبرنگاران خواست در اعتراض به استفاده ابزاری خبرگزاری‌های غربی از آن‌ها، اعتصاب و از همکاری با اين خبرگزاری خودداری کنند. وی هم‌چنين در اين بيانيه از مردم غزه درخواست کرد، با استفاده از امکانات موجود با همه مراکز خبری تماس بگيرند و واقعيت‌ها به‌طور منصفانه منعکس کنند.[۱۹] وی معتقد است: «در پس ظاهر بی‌طرفانه شرح مساپل اجتماعی - از طریق گزارش‌های تلویزیونی، تحلیل‌های سیاسی یا اخبار رادیو - پیش‌فرض‌ها و اصول ایدئولوژیکی‌ای نهفته است که وقتی آن‌ها را افشا می‌کنیم فرو می‌ریزند.»[٢٠]
[↑] آثار
۱- آثار زبان‌شناسی
- ساختارهای نحوی، (ترجمه احمد سمیعی گیلانی)
- جنبه‌هایی از نظریه نحو
- زبان‌شناسی دکارتی: فصلی از تاریخ تفکر عقلگرا، ترجمه احمد طاهریان، انتشارات هرمس (۱۳۷۷)
- زبان و اندیشه - ترجمه کوروش صفوی انتشارات هرمس(۱۳۷۹)
- دانش زبان: ماهیت، منشاء و کاربرد آن، ترجمۀ علی درزی (۱۳۸۰) نشر نی
- کنترل رسانه‌ها، عبدالرضا شاه محمدی - انتشارات فکرت ۱۳۸۱
٢- آثار سیاسی
- آمریکای بزرگ و حقوق بشر، ترجمهٔ بهزاد باشی. تهران: انتشارات آگاه.
- دهه جنگ سرد: روند جنگ سرد در دهه ۱۹۸۰، ترجمه شاهرخ وزیری (۱۳۶۴)
- مثلث سرنوشت‌ساز، فلسطین، آمریکا و اسرائیل، ترجمه عزت‌الله شهیدا (۱۳۶۹)
- دمکراسی بازدارنده - ترجمه غلامرضا تاجیک (۱۳۷۲)
- نظم‌های کهنه و نوین جهانی، ترجمه مهبد ایرانی‌طلب، انتشارات اطلاعات (۱۳۷۵)
- بهره‌کشی از مردم: نئولیبرالیسم و نظم‌جهانی، ترجمهٔ مرتضوی، حسن. تهران: نشر دیگر، ۱۳۷۹.
- ۱۱ سپتامبر، ترجمه خلیل دباش (۱۳۸۲)
- سلطه یا بقا: طرح سلطهٔ آمریکایی، ترجمه علیرضا ثقفی (۱۳۸۵)
- کنترل رسانه، ترجمه ضیا خسروشاهی، انتشارات درسا ۱۳۸۶
- تلاش آمریکا برای حاکمیت جهانی، ترجمه ضیا خسروشاهی، انتشارات درسا ۱۳۸۷
- جاه‌طلبی‌های امپراتوری، ترجمه ضیا خسروشاهی، انتشارات درسا ۱۳۸۷
- دولت‌های فرومانده، ترجمه اکرم پدرام‌نیا، انتشارات افق ۱۳۸۷
- ایالات شکست خورده: سوءاستفاده از قدرت و حمله به دموکراسی، ترجمه یعقوب نعمتی وروجنی، انتشارات جام جم ۱۳۸۷
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط دانیال مهدی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- Clark, Neil. «Great thinkers of our time – Noam Chomsky». New Statesman: «Regarded as the father of modern linguistics, founder of the field of transformational-generative grammar, which relies heavily on logic and philosophy.»
Fox, Margalit. «A Changed Noam Chomsky Simplifies». New York Times: «... Noam Chomsky, father of modern linguistics and the field's most influential practitioner;...»
Thomas Tymoczko, Jim Henle, James M. Henle, Sweet Reason: A Field Guide to Modern Logic, Birkhäuser, 2000, p. 101.
[٢]- زندگی‌نامه نوام چامسکی، همشهری آنلاین
[٣]- همان‌جا
[۴]- نوآم چامسکی، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۵]- همان‌جا
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]- زندگی‌نامه نوام چامسکی، همشهری آنلاین
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]- نوآم چامسکی، سایت متعلق کتابناک
[۱۵]-
[۱٦]- محسنیان‌راد، مهدی، ارتباط‌شناسی، تهران: سروش، ۱۳۶۹، صص ۱۷۴-۱۷۷.
[۱٧]- اعطای دکترای افتخاری به چامسکی در غزه، باشگاه خبرنگاران؛ و نوام چامسکی وارد غزه شد، خبرگزاری فارس
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
