- تاریخچه
- منابع
- ارزش غذایی
- خواص درمانی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[علوم تغذیه] [ویتامین]
ویتامین کا (به انگلیسی: Vitamin K)، در تولید پروتئین‌هایی که نقش ساختمانی در استخوان‌ها دارند، دخیل است[۱] و این ویتامین باعث انعقاد خون میشود[٢]. تاکنون دو نوع از این ویتامین، به‌نام‌های کا۱ و کا٢ شناخته شدهاند که تفاوت اندکی در ساختار مولکولی با یکدیگر دارند[٣]. ویتامین کا مانند ویتامین دی محلول در چربی است و بدن برای جذب آن نیاز به صفرا دارد[۴]. این ویتامین در برابر حرارت پایدار است اما در مقابل نور آفتاب و یخ‌زدگی از بین می‌رود. هر چه هوا گرمتر شود نیاز بدن به این ویتامین بیشتر میشود[۵].
[↑] تاریخچه
در سـال ۱۹۳۵ میـلادی، «هـنـریـک کارل پـیـتـر دام» (Carl Peter Henrik Dam)، دانشمندی دانمارکی، متوجه وجود مادهای در بدن مرغ شد که باعث انعقاد خون می‌شد. وی این ماده را «ویتامین کا» یا «ویتامین انعقاد» (Coagulation Vitamin) نام‌گذاری کرد[٦]. پس از این کشف، این ویتامین در یک مجله آلمانی، به‌نام «Koagulationsvitamin» گزارش شد.
در واقع، «هنریک دام» و «ادوارد آدلبرت دویزی» (Edward Adelbert Doisy) به‌طور مستقل موفق به کشف ویتامین کا شدند. این دو نفر جایزه نوبل مشترک پزشکی ۱۹۴۳ را تصاحب کردند[٧].
[↑] انواع و منابع
ويتامين کا به ٢ شکل طبيعی وجود دارد: يکی ويتامين کا۱ (Vitamin K1 یا Phylloquinone یا Phytomenadione یا Phytonadione) است که به مقادير زياد در سبزی‌های سبزرنگ يافت میشود و همچنين در روغن‌‌های گياهی مثل روغن کانولا و ... نيز وجود دارد. ديگری ويتامين کا٢ (Vitamin K2 یا Menaquinone) که در موادی مثل گوشت و پنير يافت میشود[٨].
ساختار شیمیایی ویتامین کا۱
ساختار شیمیایی ویتامین کا٢
مهم‌ترين منابع حاوی ويتامين کا، مواد غذایی شامل کاهو، جعفری، کلم بروکلی، اسفناج، گل کلم، جگر، زرده تخم مرغ، چای سبز٬ گوجه فرنگی٬ مارچوبه، کرفس، لوبیا سبز، شاهی، شلغم٬ روغن سویا٬ روغن کبد ماهی و برگ سبز و نخودسبز پخته هستند[۹].
سبزیجات مانند ریحان، آویشن به‌صورت خشک‌شده‌ی آن به میزان ۱۵ تا ۱٧ میکروگرم بیشترین میزان ویتامین کا را فراهم می‌کنند. میزان این ویتامین در جعفری تازه، گشنیز، مرزنجوش و پونه کوهی ۱٠ میکروگرم است. همچنین در هر ۱٠٠ گرم پیازچه، مقدار ٢٠٧ میکروگرم ویتامین کا، در هر ۱٠٠ گرم کلم بروکسل، مقدار ۱۹۴ میکروگرم ویتامین کا، در هر ۱٠٠ گرم مارچوبه، مقدار ٨٠ میکروگرم ویتامین کا، در هر ۱٠٠ گرم فلفل قرمز به میزان ۱٠٦ میکروگرم ویتامین کا و و در هر قاشق سوپ‌خوری زردچوبه، ۵،٨ میکروگرم از این مواد موجود است[۱٠].
سبزیجات برگ‌دار تیره‌رنگ که به‌طور تازه برای تهیه سالاد و یا به‌صورت بخارپز مورد استفاده قرار می‌گیرند، علاوه بر ویتامین کا سرشار از کلسیم، نیز هستند[۱۱].
افزون براین، این ویتامین در شیر، گوشت و میوه‌جات به مقدار کم وجود دارد[۱٢]. گذشته از این، نیمی از ویتامین کا مورد نیاز بدن توسط باکتری‌ها در روده خود انسان ساخته میشود[۱٣].
[↑] ارزش غذایی
بدن انسان به‌طور متوسط در مردان ۸۰ میکروگرم و در زنان ٦۵ میکروگرم به ویتامین کا در روز نیاز دارد[۱۴] که از طریق تغذیهٔ مناسب جذب بدن میشود.
منجمدکردن مواد غذایی باعث تخریب و از بین رفتن ویتامین کا میشود اما حرارت تأثیری به‌روی آن ندارد.
[↑] خواص درمانی
ویتامین کا از ویتامین‌‌های ضروری بدن و محلول در چربی است که برای جذب پروتئین و انعقاد خون در بدن به آن نیاز است؛ چنان‌که مهم‌ترین فایده این ویتامین جلوگیری از خونریزی است. ویتامین کا در کنترل و درمان خونریزی ناشی از بیماری‌های کبد٬ زردی و زخم معده سودمند است و همچنین خونریزی‌های ناشی از استفاده طولانی مدت از آسپرینها و آنتیبیوتیکها را درمان می‌کند[۱۵]. به‌علاوه، این ویتامین در درمان خونریزی شدید در دوران قاعدگی مفید است. به نوزادان زودرس که امکان خونریزی در آن‌ها زیاد است هم پس از تولد ویتامین کا تزریق می‌کنند[۱٦].
افزون بر این، این ویتامین در پیشگیری از سنگ کلیه و درمان پوسیدگی استخوان سودمند است. نوع مصنوعی آن که محلول در آب است در درمان زخم‌های پوستی مفید است.[۱٧]
نتايج تحقيقات دانشمندان دانشگاه بوستون نشان داد، کمبود ويتامين کا باعث افزايش شيوع آرتروز زانو و دست میشود.
دانشمندان با مطالعه روی ٦۵۰ فردی که ميزان ويتامين کا پلاسمای خون آن‌ها پايين بود دريافتند، ابتلا به آرتروز و درد مفاصل در اين افراد بيشتر است. دانشمندان با مطالعه روی موش‌ها دريافتند، بعضی پروتئين‌‌های استخوان‌ها و غضروف‌‌ها به ويتامين کا وابسته هستند و وقتی اين پروتئين‌‌ها به‌طور صحيح کار نکند، حيوانات دچار اختلالات استخوانی و غضروفی می‌شوند[۱٨].
همچنین، محققان در تحقيقاتی تازه دريافته‌اند افرادی که از مواد غذايی حاوی ويتامين کا بيشتر استفاده می‌کنند، به انواع سرطان‌‌ها به‌ویژه سرطان ريه و پروستات کمتر مبتلا شده يا کمتر بر اثر سرطان می‌ميرند.
اين نتايج از مطالعاتی که روی ٢۴٣۴۰ آلمانی در گروه ٣۵ تا ٦۴ سال انجام شده به‌دست آمده است. طی اين مطالعات که يک دهه به‌طول انجاميد، ۴۵۸ نفر از ۱٧۵۵ نفر که مبتلا به سرطان‌های سينه، روده بزرگ، پروستات و ريه بودند، درگذشتند.
در اين مطالعات مشخص شد يک چهارم از افرادی که بالاترين مقدار ويتامين کا را دريافت کردهاند، ٢۸ درصد کمتر به سرطان دچار شدهاند و يک چهارم از مردان و زنان مستعد به ابتلا که مقادير کمتری از اين ويتامين را دريافت کردهاند، بيشتر در معرض ابتلا قرار گرفته اند. يک چهارم ديگر از مطالعه‌شوندگان که حداقل ويتامين کا٢ را دريافت کردهاند، ٦،٢ درصد بيشتر از افرادی که مقادير بيشتر را دريافت کردهاند به انواع سرطان دچار شدهاند. البته ٦،۱ درصد از افراد اين ويتامين را به‌صورت طبيعی و از مواد غذايی دريافت کردهاند.
این مطالعات نشان داده ارتباط مستقيمی ميان مصرف اين ويتامين و کاهش ابتلا به سرطان وجود دارد؛ هر چند چگونگی اين ارتباط به‌درستی شناخته نشده است، اما پژوهشگران اميدوارند دلايل قابل قبولی را در مطالعات بعدی ارائه کنند[۱۹].
عواملی ممکن است باعث شوند کمبود ویتامین کا در بدن بروز کند؛ مانند عدم جذب چربی‌ها در روده٬ بیماری‌های کبد یا در شرایطی که مصرف آنتی‌بیوتیک باعث از بین بردن باکتری‌هایی که در روده ویتامین کا تولید می‌کنند بشود. همچنین در کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز احتمال کمبود ویتامین کا وجود دارد. اشعه ایکس و اشعه رادیو اکتیو و همچنین آلودگی هوا این ویتامین را در بدن از بین می‌برند[٢٠]. کمبود ویتامین کا باعث می‌گردد افراد در گرما دچار خونریزی بینی شوند. وجود ویتامین کا برای انعقاد خون لازم است و بدون این ویتامین کبد نمی‌تواند پروترومبین که موجب انعقاد خون است را بسازد[٢۱]. همین‌گونه، کمبود این ویتامین در پوکی استخوان نیز مؤثر است. زیرا، ويتامين کا در ساختن يک پروتئين استخوان به‌نام استئوکلسين نقش مهمی دارد[٢٢].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- تأثیر تغذیه بر طول قد، مجلۀ کانون خانواده، سال پانزدهم، شمارۀ ٢٨٠، نیمۀ اول آبان ۱٣۹٠، ص ۵٠
[٢]- ویتامین کا؛ ضروری برای انعقاد خون و ويتامين کا و منابع غذايی آن، وبگاه تبیان
[٣]- ویتامین کا؛ ضروری برای انعقاد خون، وبگاه تبیان
[۴]- همان‌جا
[۵]- همان‌جا
[٦]- ویتامین کا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد؛ برگرفته از: ویتامین کا؛ ضروری برای انعقاد خون، وبگاه تبیان
[٧]- هنریک کارل پیتر دام، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٨]- ويتامين کا و منابع غذايی آن، وبگاه تبیان
[۹]- منابع غذایی ویتامین کا را بشناسید، همشهری آنلاین
[۱٠]- همان‌جا
[۱۱]- همان‌جا
[۱٢]- ویتامین کا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱٣]- همان‌جا
[۱۴]- ويتامين کا و منابع غذايی آن، وبگاه تبیان
[۱۵]- ویتامین کا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۱٦]- همان‌جا
[۱٧]- همان‌جا
[۱٨]- ويتامين کا و منابع غذايی آن، وبگاه تبیان
[۱۹]- همان‌جا
[٢٠]- همان‌جا
[٢۱]- ویتامین کا، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٢٢]- ويتامين کا و منابع غذايی آن، وبگاه تبیان
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ مجلۀ کانون خانواده، سال پانزدهم، شمارۀ ٢٨٠، نیمۀ اول آبان ۱٣۹٠
□ وبگاه تبیان
□ همشهری آنلاین
□ ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
