فهرست مندرجاتوقتی که اسلام به استرالیا رسید
شتربانان افغان؛ خطوط تلگراف و راه آهن «غان»
[قبل] [بعد]
مردم استرالیا کمتر از این موضوع اطلاع دارند که بومیان این کشور و مردم جزایر تنگه تورس مدت‌های زیادی قبل از ورود استعمارگران مسیحی به کشورشان، با مسلمانان خارجی به‌طور مرتب در ارتباط بوده‌اند. امروزه هنوز هم گرایش به اسلام در بین بعضی از بومیان استرالیایی وجود دارد.
جاناک راجرز می‌نویسد: خطوط سفید روی صخره های قرمز رنگ کوه های ولینگتن درارنهام، شمال استرالیا گرچه زیاد روشن نیستند اما بی‌شک قایق‌های بادبانی هستند که به‌صورت نقطه‌های زرد و سفید رنگ روی صخره‌های قرمز رنگ کوه‌های ولینگتن نقاشی شده‌اند و از آن چه اکثرمردم استرالیا تاریخ کشورشان می‌دانند، تصویر جدیدی رسم می‌کنند.
این نقطه‌ها قایق‌های ماهیگیران اندونزیایی معروف به پراس هستند. این قایق‌ها حامل ماهیگیران مسلمانی بودند که در جستجوی (ترپانگ) یک نوع خیار دریایی عازم سواحل شمالی استرالیا می‌شدند.
تاریخ دقیق ورود ماهیگیران ماکاسایی به سواحل شمالی استرالیا هنوز معلوم نشده است.
بعضی از تاریخ‌دانان می‌گویند که اولین‌بار در دهه ۱۷۵۰ این قایق‌ها به استرالیا رسیدند اما آزمایش رادیو کربن به‌روی تصاویر نشان داد که پیش از این تاریخ بوده است.
یکی از تصاویر قبل از سال ۱۶۶۴ و شاید زودتر از آن در دهه ۱۵۰۰ به‌روی صخره‌ها ترسیم شده است.
این ماهیگیران هر ساله برای یافتن خیارهای دریایی به آن‌جا می‌رفتند که به‌دلیل استفاده در داروهای طبی چینی و آشپزی اهمیت و ارزش زیادی داشتند.
نقاشی یک قایق اندونزیایی پراو در غاری در ارنهام
جان برادلی، مردم‌شناس از دانشگاه موناش در ملبورن، می‌گوید که تماس با ماهیگیران ماکاسایی اولین رابطه بین‌المللی بومیان استرالیایی بوده است و می‌افزاید: «با هم با رعایت انصاف تجارت می‌کردند بدون آن‌که قضاوتی سیاسی یا نژادی مطرح باشد.»
این درست مغایر با روش بریتانیا بود که استرالیا را یک سرزمین بی‌مالکیت خواند و بدون هرگونه پیمانی یا در نظرگرفتن حق مالکیت بومیان بر سرزمین خود، استرالیا را به‌صورت مستعمره درآورد.
بعضی از تجار ماکاسایی در استرالیا باقی ماندند، همسر بومی اختیار کردند و میراث فرهنگی و مذهبی ماندگار از خود بر جای گذاشتند. در نقاشی‌های روی صخره‌ها و دیگر آثار هنری، تاثیر اعتقادات اسلامی را می‌توان بر اساطیر بومیان استرالیا مشاهده کرد.
جان برادلی می‌گوید: «اگر به شمال شرق سرزمین ارنهم بروید تأثیر اسلام بر ترانه‌ها، رقص و مراسم سوگواری را می‌توانید ببینید و کاملاً روشن است که بومیان چیزهایی را وام گرفته‌اند. با یک تحلیل زبان‌شناسی تأثیر اسلام در سروده‌هایی برای الله و نیایش بومیان، مشخص‌تر می‌شود.
یکی از ریش‌سفیدان گفت که نیزه‌های «ستاره صبح» بومیان استرالیایی به‌شکل دکل‌های قایق‌های ماهیگیران ساخته
بت مورد پرستش قبیله یولنگو، از ساکنان جزیره الچو، در ساحل شمالی ارنهام یک نمونه Walitha'walitha (والیتا الیتا) است. نام این بت از ترکیب عربی «الله تعالی» به‌معنای خداوند متعال گرفته شده است که در مراسم سوگواری استفاده می‌شود. رو به غرب ایستادن هنگام نماز که تقریباً رو به کعبه است، و هم‌چنین حرکتی شبیه به‌سجده مسلمانان از جمله آداب پرستش بومیان بوده که تأثیر اسلام بر آن کاملاً روشن است.»
هاوارد مرفی، مردم‌شناس از دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید: «به‌تصور من نمی‌شود به آسانی گفت که این بت «الله» خدای واقعی یکتای بومیان است بلکه در شناخت خود از جهان، مردمان قبییله یولنگود بتی شبیه به «الله» را پذیرفته بودند.
تجارت خیار دریایی ماکاسایی‌ها با بومیان استرالیا و مردم جزایر تنگه تورس در سال ۱۹۰۶ به‌دلیل مالیات زیاد و سیاست دولت در محدود کردن تجارت با غیر سفیدپوستان، پایان یافت. اما بیش از یک قرن بعد تاریخ مشترک بومیان و ماکاسایی‌ها هنوز هم در بین بعضی از جوامع بومیان شمال استرالیا به‌عنوان دوره‌ای از احترام و اعتماد متقابل بزرگ داشته می‌شود، گرچه بعضی از شواهد تاریخی نشان می‌دهد که همیشه چنین نبوده است.
یک ماهیگیر دو نوع خیار دریایی را در جزیره بارانگ لومپو بدور ساحل ماکسار درسولا وسی، اندونزی نشان می‌دهد
رگینا گانتر، از دانشگاه گریفیت در بریسبورن می‌گوید: «من یک تاریخ‌دان هستم و می‌دانم که وقتی ماکاسایی‌ها به ارنهام آمدند مسلح بودند و توپ داشتند و حوادث خشونت باری هم بعد از ورود آن‌ها روی داده است.»
اما بسیاری در جامعه یولنگو هم‌چنان بر این باورند که تجارت خیار دریایی گزینه بهتری از استعمار بود و حتی ماکاسایی‌ها را بستگانی می‌دانند که در گذشته‌های دور از دست داده‌اند. وقتی رگینا گانتر به یکی از ریش‌سفیدان می‌گوید که ماساکایی‌ها مسلح بودند، او به‌شدت آن‌را رد می‌کند.
رگینا می‌گوید: «او واقعاً می‌خواست داستان بسیار موفقیت‌آمیزی از ارتباط فرهنگی با ماکاسایی‌ها بسازد و می‌گفت که آن‌ها با گروهی که آمدند زمین و زن‌های آن‌ها را به زور صاحب شدند و خود را برتر ساختند، تفاوت زیادی داشتند.»
یک نقاشی مربوط به سال ۱۸۹۸ مسافرانی را در بوته‌زارهای استرالیا نشان می‌دهد که از سوی بومیان راهنمایی می‌شوند
این تنها تماس بین مسلمانان و بومیان نبود. اواخر قرن نوزدهم و اول قرن بیستم صنعت صید صدف مروارید رونق پیدا کرد و باعث شد که کارگران مالزیایی (مالی) از جنوب شرق آسیا برای کار به شهر بروم در ساحل شمال غرب استرالیا برود. مالزیایی‌ها مانند ماکاساریایی‌ها با بومیان ازدواج کردند و مذهب اسلام و آداب فرهنگی خود را به این منطقه آوردند.
امروزه نام‌های بسیاری از خانواده‌ها در شمال استرالیا نظیر دولا، حسن و خان نشانه این پیوندهاست. در همین حال صحراهای ممنوعه مرکز استرالیا شاهد ورود گروه دیگری از مسلمانان بود.
[↑] افغان‌های ساربان[۱]
در حومه آرام آلیس اسپرینگ، شهری با بیست و شش هزار سکنه در قلب استرالیا ساختمان غیرعادی یک مسجد دیده می‌شود. مناره‌های این مسجد در تضاد با کوه‌های پُرصخره مک‌دانل است که در پشت آن دیده می‌شود. این مسجد را «مسجد افغان» می‌نامند و برای آن دلیل وجود دارد.
راه آهن غان از داروین تا ادلاید کشیده شده است.
بین سال‌های ۱۸۶۰ تا ۱۹۳۰ قریب به ۴۰۰۰ شتربان به استرالیا آمدند و با خود شتر به این کشور آوردند. بسیاری از آن‌ها افغان بودند گرچه در بین آن‌ها شتربانان هند و پاکستان امروزی هم وجود داشتند.
این شتربانان نقش مهمی در باز گشائی راه‌های صحرایی داشتند و می‌توانستند به ایستگاه‌های مسیونرها آذوقه برسانند. به این ترتیب زیربناهای مهمی مثل خطوط تلگراف و راه آهن «غان» را پایه گذاشتند که امروزه هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. «غان» از کلمه «افغانستان» گرفته شده است و علامت شتربان روی ترن‌ها این موضوع را روشن می‌کند.
ریموند ستور، ۶۲ ساله می‌گوید: «پدر پدربزرگ من شتربان بود و بیش از چهل شتر در ترن شتربان داشتند و این زمانی بود که با بومیان بیشه‌زارها آشنا شدند و به این ترتیب بود که بین ما و بومیان پیوند بسته شد.»
شتربانان افغان بدور از کشور خود در سراسر مرکز استرالیا مکان‌هایی را به‌صورت مسجد در آوردند و بسیاری از آن‌ها با بومیان ازدواج کردند.
با آمدن اتومبیل در دهه ۱۹۳۰ کار شتربانان هم پایان یافت. امروزه مسجد افغان در شهر آلیس بیشتر عبادتگاه نسل اول مهاجران هند، پاکستان و افغانستان است. نمازگزاران اما از خانه کسانی که دارای تبار افغان بومی مثل ریموند ستور هستند، دیدن می‌کنند.
ریموند ستور می‌گوید: «برادران می‌آیند این‌جا نماز می‌خوانند و تعالیم اسلامی فرا می‌گیرند و این به ما کمک می‌کند که ارتباط خود با اسلام و اجداد افغان خود را حفظ کنیم.»
ریموند ستور
تأثیر این ارتباطات تاریخی را امروزه می‌توان مشاهده کرد و آن افزایش شمار بومیانی است که به اسلام گرویده‌اند. براساس سرشماری ۲۰۱۱، یک هزار و صد و چهل نفر بومی مسلمان استرالیایی وجود دارند که کمتر از یک درصد بومیان استرالیایی و ساکنان جزایر تنگه تورس است. گرچه باید گفت که بومیان استرالیا به مسیحیت هم دوباره روی آورده‌اند اما شمار بومیان مسلمان در مقایسه با سرشماری ۲۰۰۱ تقریباً به دو برابر رسیده است.
جد ریموند ستور
یک نمونه آن گرویدن آنتونی موندین است که قبلاً دوبار قهرمان میان وزن شورای جهانی بوکس و سازمان جهانی بوکس بوده است و شاید یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های بومی استرالیا باشد که دین اسلام را پذیرفته است. الهام‌بخش او جنبش سیاهان آمریکا و به‌ویژه مالکوم ایکس، فعال حقوق سیاه‌پوستان بود.
جاستین اگیل یک بومی دورگه بومی استرالیایی و جزایر تنگه تورس است که پانزده سال پیش به اسلام گروید، او می‌گوید: «سفر مالکوم باورکردنی نیست او مدافع عدالت اجتماعی و برای پیش‌برد اهداف سیاه‌پوستان تلاش می‌کرد اما به سفر معنوی خود برای دستیابی به حقیقت هم ادامه داد.»
اگیل یکی از کسانی است که منصفانه یا غیرمنصفانه مسیحیت را به نژادپرستی در مستعمره استرالیا مربوط می‌داند و می‌گوید: «یکی از چیزهایی که استعمارگران در آن بسیار موفق بودند آموزش این مسئله به بومیان بود که خدا ما را دوست ندارد و ما فرزندان ناخواسته او هستیم و به‌همین دلیل ما را به‌خاطر وحشی بودن مجازات می‌کند.»
اما او اسلام را تداوم باورهای فرهنگی بومیان استرالیا می‌داند. اجداد آگیل از بومیان جزایر تنگه تورس، موسوم به میریام بودند که قانونی موسوم به قانون مالو داشتند که به گفته اگیل خواستار هماهنگی و اتحاد است که در تعالیم اسلامی هم وجود دارد
اگیل می‌گوید: «اسلام، به‌ویژه سنت‌های صوفی‌گری دارای مفاهیم «فطرت» و «توحید» است به این معنی که طبیعت هر فردی جزئی از کل است و ما باید با حفظ توازن در این طبیعت زندگی کنیم.»
گورستان مسلمانان در آلیس اسپرینگز
به گفته پتا استفن‌سون، جامعه‌شناس دانشگاه ویکتوریا این مطابقت بین باورهای بومیان استرالیا و اسلام غیرمعمول نیست. از سنن مشترک می‌توان از ختنه مردان، قول ازدواج یا ازدوج‌هایی که والدین ترتیب می‌دهند، چند همسری و دیگر ویژگی‌های فرهنگی نظیر احترام به زمین، منابع طبیعی و سالخوردگان، نام برد و می‌افزاید:
«بسیاری از بومیان استرالیایی که با آن‌ها صحبت کرده‌ام این باورهای مشترک را با آوردن این حکایت از قرآن توجیه می‌کنند که از جانب خدا ۱۲۴ هزار پیامبر برای بشر فرستاده شده است و این‌طور استدلال می‌کنند که بعضی از این پیامبران می‌باید از جوامع بومیان استرالیا دیدن کرده باشند و دانسته‌های خود را در اختیار آن‌ها قرار داده باشند.»
برای بعضی از بومیان استرالیا روی آوردن به اسلام برای ادامه میراث مشترک نیست بلکه آغازی دوباره است.
محمد که اسم واقعی‌اش را عوض کرده است زمانی بی‌خانمان و الکلی بوده است اما نماز گزاردن مرتب بر اساس تعالیم اسلامی، احترام به نفس و خوداری از الکل، مواد مخدر و قمار به او کمک کرد که با اعتیاد بجنگد. او شش سال است که لب به مشروب نزده است.
محمد می‌گوید: «وقتی اسلام را یافتم برای اولین‌باری بود که در زندگی احساس کردم انسان هستم. قبل از آن نیمی ازآن چه اکنون هستم، بودم، آن موقع هرگز نمی‌توانستم کامل باشم.»
عکس آنتونی موندین در سال ۲۰۰۰
محمد انتقاداتی را که از جانب بعضی از بومیان استرالیا بر او وارد می‌آید مبنی بر این که به فرهنگ آنان پشت کرده است، رد می‌کند و می‌گوید که فرهنگ بومیان استرالیایی با استعمار از بین رفت و می‌پرسد: «فرهنگ من کجاست؟ نسل‌های پیش این فرهنگ از من گرفته شد. یکی از نکات جالب اسلام برای من این است که به کمال رسیدم. آیا شما به‌دنبال چیزی می‌روید که شما را از گرداب بیرون می‌آورد و از شما همسر و پدر بهتری می‌سازد یا این‌که به‌دنبال چیزی می‌روید که شاید هرگز امید نداشتید آن را به‌دست آورید؟[٢]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- عنوان از دانشنامه است.
[٢]- وقتی که اسلام به استرالیا رسید، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی): شنبه ٢٠ سپتامبر ٢٠۱۴ - ٢۹ شهریور ۱٣۹٣
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی)
