 |
|
نوروز
فهرست مندرجات
◉ واژه‌شناسی
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ جغرافیای نوروز
◉ آیین‌های نوروز
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
.
افغانستان‌شناسی آیین‌های ملی
نوروز (به انگلیسی: Nowruz)، نخستین روز سال خورشیدی و برابر با یکم فروردین‌ماه، جشن آغاز سال نوی آریایی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به‌جا مانده‌ی آریاییان از دوران باستان است، که امروزه جشن رسمی و ملی افغانستان می‌باشد و از ارزش خاصی برخوردار است. مردم افغانستان، هزاران سال است که آیین کهن نوروز و آداب و رسوم، باورها و اعتقادات دینی نیاکانی خود را - هرچند آمیخته با دین اسلام - حفط کرده‌اند. گذشته از افغانستان (سرزمین مادری آریایی‌ها)، در آسیای میانه، ایران، پاکستان (حوزه‌ای تمدنی آریایی‌ها) جشن‌ها و آیین‌هایی نوروز را می‌توان سراغ گرفت. حتی خارج از این حوزه آیین‌های آغاز بهار، در آسیای صغیر و یونان و در گوشه‌هایی از آفریقا، نیز به‌چشم می‌خورد.
| ▲ | واژه‌شناسی |
واژه‌ی «نوروز»، یک واژه‌ی ترکیبی است، که بر نخستین روز یا چند روز اول سال خورشیدی دلالت دارد و از نظر ساخت اضافه‌ی وصفی مقلوب می‌گویند، چرا که از واژه‌های «روز» و «نو» تشکیل شده است. در فرهنگ‌نامه‌ها آن‌را چنین تعریف کرده‌اند: «روز نو، یوم‌الجدید» (برهان‌قاطع)؛ «روز نو، روز تازه، نخستین روز از نخستین ماه سال شمسی - آن‌گاه که روز و شب برابر می‌شود» (فرهنگ فارسی معین)؛ «روز نو، عید اول سال، روز اول فروردین‌ماه که به آن روز سلطانی هم می‌گویند» (فرهنگ عمید).
مردمان آريايی‌تبار آسیای میانه، در زمان سغدیان و خوارزمشاهیان، نوروز را «نوسارد» و «نوسارجی» به‌معنای سال نو می‌نامیدند و نیز پارسيان باستان از نوروز به‌عنوان ناوا سرِدا یعنی سال نو یاد می‌کردند.
در متون مختلف لاتین، بخش نخست واژه‌ی نوروز با املای No ،Now ،Nov و Naw و بخش دوم آن با املای Ruz، Rooz و Rouz نوشته شده است. در برخی از مواقع این دو بخش پشت‌سر هم و در برخی مواقع با فاصله نوشته می‌شود. اما به اعتقاد دکتر احسان یارشاطر بنیان‌گذار دانشنامه‌ی ایرانیکا، نگارش این کلمه در الفبای لاتین با توجه به قواعد آواشناسی، به‌شکل Nowruz توصیه می‌شود. این شکل از املای کلمه‌ی نوروز، هم‌اکنون در نوشته‌های یونسکو و بسیاری از متون سیاسی مراعات می‌شود.
گرچه «نوروز» در آغاز پیدایش این واژه، چنان‌که در بالا بیان شد، بر نخستین روز یا چند روز اول سال خورشیدی دلالت داشته، اما به‌تدریج این واژه و مشتقات آن کاربردهای دیگری نیز پیدا کرده‌اند، مانند: کاربرد نوروز به‌عنوان نام، نام خانوادگی یا طایفه‌ای، بخشی از نام مکان‌های جغرافیایی و در موارد دیگر.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
منشا و زمان پیدایش نوروز، به‌درستی مشخص نیست، اما این جشن، دست‌کم قدمتی سه‌هزار ساله دارد و قدیمی‌ترین آیین سنتی بازمانده از جهان باستان به‌شمار می‌رود.
به‌گفته دکتر عبدالاحمد جاوید، کهن‌ترين زمانی‌که سايه‌روشن‌های نوروز ديده می‌شود، در هزاره‌ی سوم پيش از ميلاد، در دوران سلطنت خاندان «اور» است. او از زبان دکتر مهرداد بهار می‌نویسد:
- از آن‌جا که سومری‌ها از طريق سرزمين ايران و خليج فارس به بين‌النهرين رفته‌اند، محتملاً عيد رايج آن نواحی را پيش از مهاجرت آريايی‌ها با خود برده‌اند. اين جشن در حقيقت جشن پيروزی «اناياانکی» بر «اپسو» غول آب‌های شيرين بود. اين عيد را يادگار اساطير و آيين‌های سومری است، بابلی‌ها نيز حفظ کردند. از آن‌جا که بنابر باور سومريان «دموزی» (خدای باروری) با تموز بابلی هر سال، سر سال نو دوباره به‌دنيا می‌آمد و با زنده شدن او گل و گياه، غله و دانه می‌رويد، اين روز را جشن می‌گرفتند. «اينانا» همسر دموزی همان کسی است که نزد بابليان به‌صورت «ايشتر» درآمده بود. در اساطير ما مرگ سياووش که از خونش گياه می‌رويد با مرگ دموزی مشابهت به‌هم می‌رساند..
| ▲ | جغرافیای نوروز |
| ▲ | آیین‌های نوروز |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
جاويد، عبدالاحمد، نوروز خوش آيين، ص ٢؛ برای تفصيل رجوع شود به کتاب جستار چند در فرهنگ ايران باستان، تأليف دکتر مهرداد بهار.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...
