شهر کابل
فهرست مندرجات
- نام‌های تاریخی
- جغرافیا
- تاریخ
- اقتصاد
- وضع اجتماعی
- فرهنگ
- معماری و شهرسازی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[استان کابل] [شهرهای افغانستان]
کابل (به انگلیسی: Kabul)، بزرگ‌ترین شهر، پایتخت و مرکز اقتصادی و فرهنگی کشور افغانستان و همچنین مرکز ولایت (استان) کابل است.[۱] این شهر، با جمعیت حدود ۲،۸۵۰،۰۰۰ نفر (بر اساس آمار رسمی ۲۰۰۸ میلادی)[٢] و مسـاحت حـدود ۲۷۵ کیلومـتر مربع[٣] که به همراه توابع خـود (اسـتان کابل)، جمعیتـی بیش از ۵/۳ میلیون و مساحتی در حدود ۴۲۵ کیلومتر مربع دارد[۴]، شصت و چهارمین شهر بزرگ جهان و از نظر رشد جمعیت پنجمین شهر جهان است[۵].
| نمایی از بخش‌های شهر کابل که در اثر جنگ‌های داخلی نابود شده است. |
|---|
این شهر از لحاظ جغرافیایی، در ۱،۸۰۰ متری بالای سطح دریا و در دره‌ای دراز و باریک بین کوه‌های آسمایی و شیردروازه را شکافته و در طول دریای کابل امتداد یافته است[٦].
همچنین، کابل مسیر اصلی شاهراه جلال آباد است که به سوی پشاور پاکستان می‌رود و همراه با قندهار، هرات و مزار شریف توسط بزرگراه‌های حلقوی که در سرتاسر کشور امتداد یافته وصل شده است[٧].
| [↑] | نام‌های تاریخی |
|---|
نام کابل در کتاب ریگ ودا، «کُبها» یا «کُابها»[٨] (Kubhā) یاد شده است که اشاره به رود کابل دارد[۹]. این کتاب کهن، کابل را به‌عنوان «شهر ایده‌آل» و چشم‌اندازی از بهشت در بین کوه‌ها توصیف کرده است[۱٠]. این شهر تاریخی، در فرگرد نخست کتاب وندیداد، در شمار شانزده سرزمین اهورایی، به‌نام «وئه‌کرته» آمده، و در آثار مورخان یونانی عهد اسكندر، به‌نام‌های «قابوره» و «اورتوسپاته» و «کارورا» نامبرده شده و در جغرافياى بطلموس «کابورا» (Κάβουρα) نامیده شده است. این نام در نوشته‌هایی باستانی «کوفس» و «کوفن» ذکر شده است. در سده هفتم پس از میلاد ژوانزونگ این نام را به‌عنوان کافو[] (Kaofu) بررسی کرده بود و اعلام کرد که این به‌خاطر لقب یکی از چهار قبلیه یوئه‌ژی است که آنها در اوایل مسیحیت در طول کوه‌های هندوکش به سوی دره کابل مهاجرت کرده بودند.[] در ادبیات پهلوی، از آن با نام «کابل» ذکر شده، که نزدیک به تلفظ امروزی آن است و نیز تاریخنگاران، نام این شهر را «کابول» و «کاوول» و «کاول» نیز گفته‌اند.
شهر کابل، در ادبیات کهن دری، نیز به‌صورت «کاول» آمده است و داستان‌های مختلفی در بارۀ پیدایش نام این شهر بر سر زبان‌ها است که شاعرانه‌ترین آن «آب در میان گُل» است.
| [↑] | جغرافیا |
|---|
شهر کابل که مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی افغانستان است، با مختصات جغرافیایی: '۳۲°۳۴ شمالی، '۱۰°۶۹ شرقی، در میان وادی‌های حاصل‌خیز و در دامنهٔ کوه‌های «آسمايی» و «شیردروازه»، در ولایت (استان) کابل واقع شده است.
[↑] آب و هوا
[↑] تقسیمات شهری
| [↑] | تاریخ |
|---|
م. م. دیاکونوف، یکی از شرق‌شناسان برجسته‌ی شوروی سابق، می‌نویسد: «در اوایل بهار سال ٣٢۹ پیش از میلاد، اسکندر با قوای اصلی خود از طریق کوه‌های آراخوسی به کابل رفت و از آن‌جا از گردنه‌های هندوکش گذشت و به باکتریا حمله‌ور گردید.»[م. م. دیاکونوف، تاریخ ایران باستان، ترجمۀ روحی ارباب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱٣۴٦ خ، ص ٢۱۱]
این شهر توسط شاهنشاه کوشان، کوجولا کادفیزس، در سال ۴۵ میلادی، گشوده شد و تا اواخر سده سوم پس از میلاد، جزو قلمرو امپراتوری کوشان محسوب می‌گردید.
در سفرنامۀ ابن‌بطوطه مراکشی، در قسمت‌های مربوط به ماوراءالنهر و خراسان مناظری دلگداز از بدبختی‌هایی که در نتیجۀ ایلغار تاتار به‌وجود آمده بود، می‌توان دید. در این میان، ابن‌بوطه دربارۀ شهر کابل می‌گوید: «کابل در گذشته شهر بزرگی بوده و اکنون قریه‌ای از آن باقی مانده است. طایفه‌ای از عجم که «افغان» نامیده می‌شوند، در آن سکونت گزیده‌اند. افغانان کوهستان‌ها و گردنه‌های مستحکمی در اختیار دارند، مردمی بسیار قوی هستند و بیشتر به راهزنی می‌پردازند. کوه بزرگی در آن‌جا به‌نام کوه سلیمان وجود دارد که می‌گویند سلیمان پیغمبر از فراز آن کوه به سرزمین هند نظر انداخته و چون آن سرزمین را طلمت فراگرفته بود، از رفتن به آن‌جا منصرف شده و برگشته، ولی کوه به این نام خوانده شده است. پادشاه افغان در این محل ساکن می‌باشد.»[سفرنامۀ ابن‌بطوطه، ترجمۀ دکتر محمدعلی مُوحد، تهران: انتشارت آگه، چاپ ششم - پاییز ۱٣٧٦ خ، ج ۱، ص ۴٧۵]
بر اساس اسناد آرشیو سیاست خارجی روسیه (آس خ ر)، در پی جنگ‌های استیلاگرانۀ نادرشاه افشار بر افغانستان، برای کابل سرنوشت غم‌انگیزی پیش آمد. هنگاهی که قشون شاه دیوار شهر را خراب کردند و به زور داخل شهر شدند، دیگر کسی در «شهر سفید» نبود، زیرا ساکنان آن‌جا دارایی خود را برداشته و در قلعه مخفی شده بودند. «مردم فقیر و بیچاره‌ای که در آن‌جا باقی مانده بودند، همان موقع جابه‌جا به‌وسیلۀ ایرانیان کشته شدند، سپس آنها تمام شهر که خانه‌ها، دکان‌ها و مهمانسراهایی از مرمر داشت، به‌کلی ویران کردند... سقف، در و سایر تجهیزات چوبی ساختمان‌ها را تمامی سوزاندند و فقط برج‌ها را باقی گذاشتند تا در آنها توپ مستقر کنند و به قلعه تیراندازی کنند.» [ک. ز. اشرفیان و م. ر. آرونوا، دولت نادرشاه افشار، ترجمۀ حمید امین، تهران: انتشارات شبگیر، چاپ دوم - ۱٣۵٦ خ، ص ٢٧٠؛ به نقل از: آس خ ر، ذخیره «روابط روسیه با ایران»، ۱٧٣٨، پروندۀ ٧، برگ ٣٦٧.]
نادرشاه افشار، برای تداوم استیلای خود بر کابل، هزاران خانوار چادرنشین قزلباش از جمله طایفۀ چادرنشین افشار را از ایران کنونی به کابل کوچاند و به آنها چراگاه‌های وسیع داده شد و اشراف آنان در محلات مختلف این شهر تمرکز یافتند. محلات چنداول و افشار در کابل یادگار آن‌زمان است.
| [↑] | اقتصاد |
|---|
| [↑] | وضع اجتماعی |
|---|
| [↑] | فرهنگ |
|---|
| [↑] | معماری و شهرسازی |
|---|
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- کابل، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد (به انگلیسی)
[٢]- شهر کابل، بر اساس آمار رسمی ٢٠۱٢ میلادی، ٣,٢٨۹,٠٠٠ جمعیت دارد. (رجوع شود به: تخمین نفوس کشور ۱٣۹۱، ادارۀ احصائیه مرکزی افغانستان). اما محمدیونس نواندیش، شهردار کابل، در گفتگو با رادیو آشنا (بخش دری صدای آمریکا) گفته که جمعیت کابل از مرز ۵ میلیون نفر تجاوز کرده است. (رجوع شود به: صفحۀ فیس بوک صدای آمریکا)
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]- علامه عبدالحی حبیبی، زیر عنوان «کابل و زابل»، در مجلۀ آریانا می‌نویسد: «سرزمين زيبای کابل در ريک ويدا کتاب باستانی آريایيان به‌نام «کوبها» ذکر شده (ریگ‌ویدا، ج ۱، ص ٢٢)، اوستا آن را در جملۀ شانزده مرز آريایی، ویکره‌ته (Vackereta) (زنداوستا، ج ٢، ص ۱٠) ناميده و نمی‌توان از روی تحقیق گفت که نام کابل به‌صورت کنونی خويش در کدام عصر شهرت يافته است. تا جایی که بر ما پدیدار است، یونانیان این شهر را در ولایت مرکزی پاروپامیزاد داخل می‌شمردند، و درۀ کابل را به‌نام «کوفن» (Kophen) یاد کرده‌اند.جغرافیانویس معروف یونان، بطلمیوس و مورخان آن زمان، شهر کابل را به‌نام «کابورا» (Kabura) آورده‌اند، که بطلمیوس باشندگان آن را «کابولی تی» (Kabolitae) می‌نامد و برخی از مناطق مجاور کابل را به‌نام‌های «ارگردا» (ارغنده)، «لوکرتا» (لوگر يا لهوگرد)، «بگردا» (وردک) ياد مي‌کند (تاریخ افغانستان، ج ۱، ص ٨٠).» (رجوع شود به مجلۀ آریانا، دلو ۱٣٢٦ - شماره ٦۱، ص ٣٢)[۹]- Nancy Hatch Dupree / Aḥmad ʻAlī Kuhzād (1972). «An Historical Guide to Kabul – The Name». American International School of Kabul. Retrieved 2010-09-18.[۱۱]-
[۱٠]- «Kabul: City of lost glories». BBC News. November 12, 2001. Retrieved 2010-09-18.
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]- كاكه‌های كابل چون «كاكه اورنگ و كاكه بدرو» نوشته روانشاد برشنا
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ ايــشرداس، حسرت کابل، سايت زندگی
□ برگردان صبورالله سياه سنگ، آسمايی و آتش هميشه و نيايشگاه آسمايی در کابل، سايت کابل ناتهـ
□ تمدن افغانستان باستان[1][2][زندگی در گذر زمان]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
