نـوشــته: مهـديـزاده کابـلــی
(استاد پيشين دانشگاه کابل)
سانسکريت (saṃskṛtam संस्कृतम्)، زبان علمی قديم و مقدس هندوان، و آن يکی از زبانهای مهم "هند و آريايی" از شعب "هند و اروپايی" است که با زبان اوستا خويشاوندی نزديک دارد.[۱] نسک (کتاب) سرودهای مذهبی ودا (ويدی) به این زبان است.
واژهٔ سانسکریت از واژه سامس‌کَرْتَه (خودساخته) مشتق شده و به معنی خودسازه است. این واژه بعدها معنی "فرهنگی" به‌خود گرفت و زبان سانکریت (سانسکریت واک) به معنی زبان فرهنگ بالا استفاده شد. به این زبان اصطلاحاً دِوا باگا نیز گفته می‌شود که به معنی "زبان خدایان" است.[۲]. 
"فريدريش ماكس مولر"شرق‌شناس شهير آلمانی، درباره زبان سانسكريت، هندوئيسم و مهاجرت آريايی‌ها (آرين‌ها) تحقيق فراوان كرد و ريشه و خويشاوندی زبانهای آريايی (از جمله آلمانی، انگليسی، سانسکريت، اوستايی و پارسی باستان) را به دست داده است. وی كتابهای مذهبی هند باستان را به آلمانی و انگليسی ترجمه كرده است. مولر عمدتا در آكسفورد انگلستان، نتيجه تحقيقات خود را می‌نوشت زيرا كه در اين كشور دسترسی او به اسناد هند باستان كه توسط مقامات استعماری به لندن انتقال يافته بود آسانتر بود.
نتيجه تحقيقات مولر نشان می‌دهد كه آريايی‌ها مردمی شكيل، نجيب، صحيح‌العمل، خوشرفتار و با سلوك، آرام و موقر، منظم و مرتب، سخت‌كوش و با استعداد، دارای طبيعتی خوب، علاقه‌مند به امور نظامی، متمدن و قانونمند، وفادار به فاميل و مردگان خود، عاشق اسب و شكار (ورزش)، و قدرشناس بوده‌اند.[۳]
اشتراکات واژگانی زبانهای آريایی بويژه زبان سانسکریت با زبانهای اروپايی امروزه کاملاً محرز است. اما بر اساس شواهد شاید بتوان به اثبات رساند که زبان های اروپايی خود بر پایه های زبان سانسکریت کلاسیک بنا شده است، همان زبان که آثار مکتوب مذهبی و ادبیات باستانی هند، متعلق به قرون قبل از میلاد، مطابق آن نوشته یا تنظیم شده‌اند و در حقیقت این زبان یادگار مردمی متمدن است که کشور هندوستان آن زمان و در سایه تمدن و فرهنگشان، مقتدرترین و ثروتمندترین کشور جهان محسوب می‌شدند.
زبان سانسکريت يكی از زبانهای كهن در شاخه هندی خانواده زبانهای هند و ايرانی (آريايی) است كه خود شعبه‌ای از زبانهای هند و اروپايی به شمار می‌آيد. يكی از كهن‌ترين زبانهای آريايی كه سند نوشتاری از آن در دست است، زبان سانسکريت است. سانسکريت، زبان باستانی مردم هندوستان و زبان دینی، هندوییسم، بودیسم و جاینیسم می‌باشد.
ریگ‌ودا (سانسکریت ऋग्वेद)مجموعه‌ای از اشعار و سرودهای مذهبی آریاییان و قدیمی‌ترین قسمت کتاب وداها است. این کتاب در دوره ودایی که ایرانیان و هندیان با هم می‌زیستند،نگاشته شده است؛ و از نظر لفظ و معنا شباهت بسیاری با اوستا دارد. ریگ‌ودا شامل ۱۰۱۷ قطعه شعر و ۱۰۵۰۰ بیت است.
پی‌نوشت‌ها
[۲]-
[۳]- کاربرد کلمۀ آريايی توسط ماکس مولر برای زبانهای که بعدها هند و ژرمن و يا هند و اروپايی ناميده شدند، آشکارا اشتباه است. اما اين اشتباه هيچگاه از ارزش کار پژوهشی او نمی‌کاهد.
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
جُستارهای وابسته
□
□
□
□
منابع
□
□
□
پيوند به بیرون
□
□
