جنایات جنگی را نقض قانون‌ها و آداب و رسوم جنگی می‌دانند که شامل و البته نه محدود قتل، برخورد ناشایست و یا اخراج اهالی ملکی مناطق اشغال شده به منظور گماشتن به کارهای برده‌وارانه یا به هر منظور دیگری، قتل و یا برخورد ناشایست با اسرای جنگی یا اشخاص اسیرشده، کشتار گروگانها، غارت ملکیت‌های شخصی، ویرانی عمدی شهرها و روستاها درصورتیکه نیاز نظامی قابل توجیه وجود نداشته باشد است.
جنایت‌های جنگی مانند خیانت در اعصار مختلف تاریخ به عنوان یک عرف در میان کشورهای متمدن بوده‌است بسیاری از این عرف‌ها در میان سال‌های ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ درکنوانسیون لاهه بررسی و طبقه‌بندی شد. مفهوم امروزی جنایت جنگی در سایه دادگاه‌های نورنبرگ بر پایه منشور لندنی دادگاه نظامی بین‌المللی (به انگلیسی: London Charter of the International Military Tribunal) در ۸ اوت سال ۱۹۴۵ (میلادی) بوجود آمد. در کنار جنایت جنگی مفاهیم جدید مانند جنایت علیه بشریت و جنایت علیه صلح نیز تعریف شدند زیرا در زمان جنگ معمولا جنایاتی از این دست نیز صورت می‌گیرد.[۱]
جنايت جنگی:
برای نخستين بار در سال ١٩٤٥ و ١٩٤٦ مقررات دادگاه‌های نظامی بين‌المللی نورمبرگ و توکيو مقوله جنايت جنگی را با عنوان زير وضع کردند: "نقض قوانين و رسوم جنگ". در اين مقررات شمار اين جنايات بصورت زير آمده است: "اين نقض شامل قتل، بدرفتاری، تبعيد اهالی غير نظامی در سرزمين‌های اشغالی بمنظور کار اجباری يا هر هدف ديگر. قتل يا بدرفتاری با زندانيان جنگی يا افراد در دريا، اعدام گروگانها، غارت اموال عمومی يا خصوصی، نابودی بی‌دليل شهرها و روستاها يا تخريب بدون اين که ضرورت‌های نظامی توجيه کند و البته تنها به اين اعمال محدود نمی‌شود."
کنوانسيون ژنو:
اين کنوانسيون از سال ١٩٤٩ حقوق بين‌المللی را تدوين کرده است. اين مقررات شامل الزام دولت‌ها به تعقيب متهمان به خطاهای بزرگ يا تحويل آنان به دولت‌هائی که خواهان محاکمه آن‌هاست. پروتکل تکميلی I (سال ١٩٧٧) کنوانسيون ژنو را به مناقشه‌های بين‌المللی تعميم داده و از جمله "تبديل غيرنظاميان و اماکنی که از آنها دفاع نمی‌شود به هدف حمله و يا تبديل آنها به قربانيان قابل پيش بينی يک حمله، انتقال بخشی از جمعيت از طرف نيروی اشغالگر در سرزمينی که تحت اشغال اوست، آپارتايد يا همچنين خودداری از تشکيل محاکمات عادلانه در مورد افراد تحت محافظت را به فهرست "خطاهای عمده" افزود. مقررات دادگاه‌های جنائی بين‌المللی که در ژوئيه ١٩٩٨ به تصويب رسيد، فهرست کامل تری از جنايات قابل مجازات در نظم بين‌المللی را ارائه می‌دهد.
جنايت عليه بشريت:
اين جنايت شامل هر عملی می‌شود که در مقياس گسترده و با علم به عواقب آنها نسبت به اهالی غير نظامی مرتکب شوند. اين امر چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح صادق است.
صلاحيت جهانشمول:
اصول حقوق بين‌المللی دولت‌ها را مجاز کرده که بدون توجه به محل ارتکاب و نوع جرم مرتکبين برخی جنايت‌ها را بدون در نظر گرفتن مليت مرتکبين و قربانيان مورد تعقيب قرار دهند. در کنوانسيون‌های ژنو (مصوبه ١٩٤١) آمده که جنايت‌هائی که بر کل انسانيت آسيب می‌رسانند، بسيار وخيم بوده و از اين رو همه دولت‌ها حق دارند و حتی موظفند برای "جستجوی افرادی که مرتکب اين جنايات شده يا دستور اجرای يکی از خطاهای بزرگ را صادر کرده‌اند، اقدام کرده و آنان را در دادگاه‌های خود و بدون توجه به مليت اين افراد محاکمه کنند" (مواد ٤٩، ٥٠، ١٢٩، ١٤٦ کنوانسيون‌های ژنو که با ماده ٨٥ پروتکل I تکميل شده است.)[٢]
در قانون بین‌الملل، اگر در شرایط جنگی، فرد یا گروه نظامی یا غیرنظامی قانون‌های جنگی را زیر پا بگذارد، مجرم شناخته شده و مجازات می‌شود. کسانی که متهم به جنایت جنگی هستند، ممکن است از سوی ارتش متبوع خود، به وسیله‌ی دادگاهی غیرنظامی، یا از سوی دادگاهی که نیروی دشمن‌شان ترتیب می‌دهد، یا در دادگاه‌های بین‌المللی محاکمه شوند.
دادگاه‌های جنایت جنگی مربوط به جنگ جهانی دوم جامع‌ترین تعریف از این مفهوم را به دست می‌دهند. در پایان جنگ جهانی دوم، کشورهای متحد در میان خود موافقت کردند که جنایت‌کاران جنگی کشورهای متفق (محور متحد) را محاکمه کنند. در آگوست ١٩٤٥، کشورهای بریتانیا، فرانسه، اتحاد شوراهای سوسیالیستی و ایالات متحد آمریکا دادگاه جنایت‌های جنگی را در نورمبرگ تشکیل دادند و در نوامبر همان سال، دادگاه با بررسی حجم بسیار بالایی از مدرک‌ها و مستند‌های ارتکاب جنایت جنگی از سوی فرماندهان نظامی و غیرنظامی کشورهای متفق کار خود را آغاز کرد. این جنایت‌ها عبارت بودند از توطئه برای اقدام نظامی، کشتار غیرنظامیان (به ویژه یهودیان)، به بیگاری کشیدن و به بردگی گرفتن گسترده‌ی گروه‌های انسانی، چپاول کشورهای اشغالی، بدرفتاری با زندانیان جنگی و کشتار آنان. در نتیجه‌ی این دادگاه، گروهی از متهمان جنایت جنگی به مرگ محکوم و گروهی نیز به زندان انداخته شدند؛ برخی نیز تبرئه شدند.
دادگاه مشابهی نیز از سوی ۱۱ کشور برای محاکمه‌ی فرماندهان ژاپنی متهم به جنایت جنگی در توکیو تشکیل گردید که برخی از فرماندهان نظامی ژاپنی درگیر در جنگ را به مرگ محکوم کرد.
از نمونه‌های تازه‌تر، می‌توان به دادگاه بین‌المللی رسیدگی به جنایت‌های جنگی در یوگسلاوی پیشین و دادگاه رسیدگی به جنایت‌های جنگی در رواندا اشاره کرد، که بر پایه‌ی فصل هفتم منشور سازمان ملل از سوی شورای امنیت تشکیل گردیدند.
دادگاه بین‌المللی رسیدگی به جنایت‌های جنگی دادگاهی است که در جولای ٢٠٠٢ با توافق برخی از کشورها در هیگ تشکیل شده و مأموریت آن رسیدگی به جنایت‌های جنگی است که از آن تاریخ واقع شده یا می‌شوند. چندین کشور از پذیرش این دادگاه سرباز زده‌اند، که از آن جمله است ایالات متحد آمریکا، چین، و اسرائیل. با این وجود، خودداری این کشورها از پیوستن به این دادگاه مانع از آن نمی‌شود که دادگاه به جنایت‌هایی که شهروندان این کشورها در یکی از کشورهای عضو دادگاه مرتکب می‌شوند رسیدگی نکند.
جنایت‌هایی که در دادگاه بین‌المللی رسیدگی به جنایت‌های جنگی قابل رسیدگی هستند عبارتند از:
- زیر ِ پا گذاشتن کنوانسیون‌های ژنو مانند کشتار عامدانه، زخمی نمودن شدید افراد، شکنجه یا رفتار نا-انسانی، ویرانی یا تملک غیرقانونی دارایی دیگران، وادار کردن زندانیان جنگی به خدمت کردن در نیروهای دشمن، گروگان‌گیری، محروم کردن زندانیان جنگی از محاکمه‌ی عادلانه.
در درگیری‌های بین‌المللی، مشارکت در اقدام‌هایی مانند حمله به شهروندان (غیر نظامیان)، حمله به کارگرانی که کمک‌های انسانی پخش می‌کنند، حمله به نیروهای پاسدار صلح، کشتن جنگجویی که تسلیم شده است، تملک و سکونت در منطقه‌ای اشغالی، استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی، استفاده از کودک-سربازان، و چند مورد دیگر.
در درگیری‌های داخلی، مشارکت در اقدام‌هایی مانند کشتار، رفتار نا-انسانی یا شکنجه، حمله به شهروندان عادی، حمله به کارگرانی که کمک‌های انسانی پخش می‌کنند، حمله به نیروهای پاسدار صلح، گروگان‌گیری، اعدام بدون محاکمه، چپاول‌گری، تجاوز جنسی، بردگی جنسی، واداشتن به روسپی‌گری، حاملگی اجباری.
با این حال، دادگاه تنها زمانی به این موارد رسیدگی می‌کند که "همچون بخشی از یک برنامه یا سیاست کلی یا در گستره‌ای وسیع " صورت گیرند.
تاکنون چندین رییس دولت یا مقام بلندپایه‌ی حکومتی در دادگاه‌های رسیدگی به جنایت‌های جنگی محاکمه شده‌اند، از جمله کارل دونیتز و ارنست کالتنبرانر از سران آلمان نازی، هایدکی توجو نخست وزیر ژاپن در جنگ جهانی دوم؛ اسلوبودان میلوسوویچ رییس جمهوری پیشین یوگسلاوی؛ و چارلز تیلور رییس جمهوری پیشین لیبریا.[۳]
پيوست‌ها
پيوست ۱: کشتار غير نظاميان در افغانستان
پيوست ٢: جنايتکاران جنگی در افغانستان
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
پی‌نوشت‌ها
[۲]- فرانسوآز فوگاس (Françoise FEUGAS)، حقوقدان و متخصص حقوق بین‌الملل، محاکمه جنايتکاران، برگردان: بهروز عارفی، لوموند ديپلماتيک، آوريل ٢٠٠٩
[۳]- جنایت جنگی، واژه‌نامه‌ی جامعه‌ی مدنی، سايت چشم‌اندازی برای حقوق بشر و دموکراسی در ایران
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
جُستارهای وابسته
□
□
منابع
□ دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
□ واژه‌نامه‌ی جامعه‌ی مدنی، سايت چشم‌اندازی برای حقوق بشر و دموکراسی در ایران
پيوند به بیرون
□
□
<برگشت به بالا><گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله>
