 |
|
امین را پشت قصر دفن کردیم
فهرست مندرجات
.
گفت‌وگو با رستم تورسولوکوف
رویدادی که در ششمِ جدی سال ۱۳۵۸ اتفاق افتاد و افغانستان را زیر زنجیر تانک‌های ارتش سرخ شوروی خُرد کرد، در صفحات تاریخ معاصر، بسیار شرم‌آور و خونین درج شده است؛ حادثه‌یی که با تبعاتِ خون‌بار و ویران‌گرِ آن می‌تواند بزرگ‌ترین درس برای نسل‌های پس از آن باشد.
رستم تورسولوکوف، شهروند ازبکستان، یکی از افسرانی بود که در ششمِ جدی، در ماموریت حمله به قصر دارالامان (تاج بیک) که منجر به کشته‌شدن حفیظ‌الله امین، دبیرکل حزب دموکراتیک خلق افغانستان و رئیس‌جمهوری آن کشور با دو پسرش شد، شرکت داشت. او پس از گذشت سی‌سال پاره‌ای از جزئیات این رویداد را، در گفت‌وگو با داوود ناجی، بیان کرد.
رستم تورسولوکوف، شهروند ازبکستان، در سال ١٣۵٨ خورشیدی افسر ارتش شوروی سابق بود، او یکی از افسرانی بود که در ماموریت حمله به قصر دارالامان بود که در نتیجه‌ی آن حفیظ‌الله امین دبیرکل حزب دموکراتیک خلق افغانستان و رئیس جمهوری آن کشور با دو پسرش کشته شدند.
با آن‌که سی‌سال از این حادثه می‌گذرد اما افغان‌ها در مورد جزئیات این حادثه چیز زیادی نمی‌دانند، از جمله این‌که حمله چطور سازماندهی شده بود، دقیقاً چند نفر در این حادثه کشته شدند و جسد کشته‌شدگان از جمله حفیظ‌الله امین در کجا دفن شدند؟
این افسر پیشین ارتش شوروی بعد از سی‌سال جزئیاتی را در مورد این حادثه از جمله محل دفن حفیظ‌الله امین بر زبان آورد. در زیر مصاحبه بی‌بی‌سی با رستم توسلوکوف را می‌خوانید، این مصاحبه در برنامه ویتنس (Witness) انجام شده و بی‌بی‌سی در این برنامه نجیبه زیری را که در هنگام حمله به قصر تاج بیک ١١ ساله بود، نیز دعوت کرده بود تا او نیز سوالاتی را از رستم بپرسد.
افسر ارتش سرخ در آغاز از نجیه زیری بسیار عذرخواهی کرد و گفت از آن‌چه آن‌شب بر او، خانواده‌اش و مادرش گذشته است، بسیار متاثر است و او به‌عنوان یک افسر راهی جز اطاعت از فرمان فرماندهانش نداشته است.
قصر تاج بیک به قصر دارالامان نیز مشهور است، حفیظ‌الله امین مدتی قبل از کشته‌شدن به این قصر منتقل شده بود
رستم توسلوکوف: در ششم جدی (دی) سی‌سال قبل، من جوان ٢٣ ساله بودم و جز کندکی (گردان) بودم که از مسلمان‌های شوروی سابق یعنی ازبک‌ها و تاجیک‌ها تشکیل شده بود و ماموریت ما حمله به قصر تاج بیک بود. همه‌ی ما لباس افغانی داشتیم به‌گونه‌ی وارد کابل شده بودیم که گویا یک واحد نظامی از شمال افغانستان به پایتخت آمده‌اند؛ ولی همه‌ی ما افسران و سربازان متعلق به ارتش شوروی سابق بودیم.
در روز حمله ما بازو بند‌های سفید داشتیم این تنها نشانه‌ای بود که مشخص می‌کرد ما جز این نیروهای ویژه هستیم.
● چند روز قبل از حمله به قصر و حفیظ‌الله امین آن‌جا مستقر شده بودید؟
رستم توسلوکوف: فقط چند هفته قبل، در پنجم دسامبر بین حفیظ‌الله امین و شوروی معاهده‌ی امضا شد که اجازه می‌داد کمک‌های نظامی شوروی وارد افغانستان شود. و بعد از پنج دسامبر بخشی از نیروهای شوروی شروع کردند به وارد شدند به افغانستان.ما زیر نظر یک افسرا افغان به‌نام جانداد بودیم و ما به‌عنوان محافظ وارد افغانستان شده بودیم.
در روز شش جدی، قرار بود حمله‌ی ما به قصر تاج بیک ساعت هفت‌وسی دقیقه شب به‌وقت محلی آغاز شود اما چون حفیظ‌الله امین مسموم شده بود، و شک کرده بود که ممکن است اتفاقی بیافتد، چون امین پزشک افغان را خواسته بود و به پزشک شوروی که آن‌جا بود دیگر اعتمادی نداشت و هم‌چنین تمامی نورافگن‌های اطراف قصر بر خلاف معمول روشن شدند و این برای ما زنگ خطر بود که ممکن است عملیات افشا شود.
از سوی دیگر بین ما و تیمی از اعضای ک‌جی‌بی که در درون قصر بودند، سؤتفاهمی رخداده بود.
چون یا نباید کسی در قصر مسموم می‌شد و یا اگر مسموم می‌شدند این مسمومیت باید شدید می‌بود. اما مسموم‌شدن امین آن‌هم در حد کم، او را مشکوک کرد و هر لحظه ممکن بود برنامه حمله به او افشا شود (حفیظ‌الله امین در روز ششم جدی در حالی‌که شماری از اعضای کابینه‌اش نیز با او بودند، با خوردن سوپ آلوده به سم، مسموم شده بود او فوراً پزشک مخصوصش را خواست و معده‌اش را شست.)
بنابراین، ما عملیات را ١۵ دقیقه قبل از زمان مشخص شده شروع کردیم. جانداد کسی بود که مسایل نظامی را خیلی خوب می‌دانست و ما او را می‌شناختیم.
من یک جوان بیست‌وسه ساله بودم اما قلبم تکان خورد وقتی به ما دستور دادند که هر جنبنده‌ای را که در قصر باشد به گلوله ببندید.
این یک دستور نظامی بود، من امروز که سی‌سال از آن‌روز می‌گذرد، بسیار برای آن‌چه (در ششم جدی) اتفاق افتاد متاسفم و از تمامی کسانی که در آن حادثه آسیب دیدند عذر می‌خواهم.
ولی ما آن‌گونه که دستور بود عمل نکردیم، اگر چنان می‌کردیم باید همه کسانی که در قصر بودند کشته می‌شدند در حالی‌که خوشبختانه چنین نشد.
● برخی از شاهدان می‌گویند، آن‌شب تمام شب شلیک ادامه داشت درست است؟
رستم توسلوکوف: نه من دقیقاً یادم نیست ولی افراد مسئول که زمان را قید کرده بودند، بعدها گفتند که حفیظ‌الله امین ۴٣ دقیقه مقاومت کرد.
بعد از ورود ما به قصر و این‌که مسلم شد امین کشته شده، به ما دستور داده شد که با زنان و کودکانی که در قصر هستند و افراد دیگری که آن‌جا هستند و زنده مانده‌اند، بامهربانی برخورد کنید. لذا ما لباس‌های گرم خود را به آن‌ها دادیم، به کسانی که زنده مانده بودند غذا دادیم و سعی کردیم به آن‌ها کمک کنیم.
● بعداً کسانی که در قصر اسیر شده بودند کجا شدند؟
رستم توسلوکوف: آن‌ها سه روز در قرارگاه ما ماندند، بعداً آن‌ها تحویل دولت افغانستان داده شد.
● به‌یاد دارید آن‌شب چند نفر در قصر تاج بیک کشته شدند؟
رستم توسلوکوف: هشت یا نه افغان به‌شمول حفیظ‌الله امین که رئیس جمهوری بود، با دو پسرش و خانم وزیر خارجه نیز در میان کشته شده‌گان بود. البته او (خانم وزیر خارجه) در وضعیت بدی بین ما و کسانی که در درون قصر مقاومت می‌کردند، گیر افتاده بود. ۹ سرباز روسی نیز در آن‌شب کشته شدند.
● جسد کشته‌شدگان از جمله جسد حفیظ‌الله امین را چه کردید؟ هنوز افغان‌ها در این مورد چیزی نمی‌دانند.
رستم توسلوکوف: جسد امین و دیگر کشته‌شدگان را در قالین پیچانیدیم و آن‌سوتر از قصر تاج بیک دفن‌شان کردیم.
● چقدر آن‌سوتر از قصر؟ در همان نزدیکی‌ها؟
رستم توسلوکوف: چند متر آن‌طرف‌‌تر در پشت قصر تاج بیک.
● چگونه امین را شناختید؟
رستم توسلوکوف: در لباس زیر بود خیلی به‌سادگی شناسایی شد.
● گفته می‌شود باز داشت‌های گسترده‌ای هم در آن‌شب انجام شد درست است؟
رستم توسلوکوف: فکر می‌کنم حدود هزار و هفت‌صد نفر در آن‌شب بازداشت شدند.
● بعد از آن‌هم شما در افغانستان ماندید؟
رستم توسلوکوف: بلی من در آن‌جا بودم اما دیگر با چنان ماموریتی مواجه نشدم.
● بعدها در افغانستان شایع شده بود که اگر حفیظ‌الله امین مقاومت نظامی نمی‌کرد، بازداشت و محاکمه می‌شد. یعنی کشته نمی‌شد؟
رستم توسلوکوف: ما ماموریتی برای دستگیری کسی نداشتیم.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- داوود ناجی، ۴۳ دقیقه شلیک، «امین را پشت قصر دفن کردیم»، سايت فارسی بی‌بی‌سی: جمعه ۲٧ آذر ماه ١٣٨٨
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌‌سایت بی‌بی‌سی
