[...] [...]
محمّد معین (زادۀ ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در رشت - درگذشتۀ ۱۳ تیر ۱۳۵۰ خ) استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و پدیدآورندهٔ فرهنگ معین است.
[↑] زندگی‌نامه
محمد معین فرزند معین العلماء در روز ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در رشت در یک خانوادۀ روحانی به دنیا آمد[۱]. پدرش شیخ ابوالقاسم از روحانیان شهر بود.
او که نخستین فرزند خانواده بود، در شش سالگی مادر، و پنج روز بعد پدرش را از دست داد. از اين رو، تربيت او را جد پدری‌‌اش، شيخ محمدتقی معين العلمأ كه از روحانی‌های بزرگ و به‌نام بود، برعهده گرفت[٢]. محمد معین ترقیات علمی و معنوی خود را مدیون او می‌دانست. جد مادری او شیخ محمد سعیر نیز از علما و مدرسان علوم قدیمه بود[٣].
دكتر معين، تحصيل خود را از مكتب‌‌خانه شروع كرد و پس از تغيير شيوه‌ی مكتب‌‌خانه‌ای به مدرسه، سال ششم ابتدايی را، در سال ۱۳٠۴، در رشت و دوره‌ی اول متوسطه را در همان شهر، در سال ۱۳٠٧ طی كرد و از آن جهت كه كلاس پنجم متوسطه در رشت داير نشده بود. از طريق اداره‌ی معارف گيلان، به همراه چند نفر ديگر، انتخاب، و با پرداخت مقرری ماهانه به آن‌ها، به تهران اعزام شد. بدين ترتيب، معين دوره‌ی دوم متوسطه را، در سال ۱۳۱٠، در رشته‌ای ادبی، در دبيرستان دارالفنون تهران به پايان برد[۴]. وی، سپس در سال ۱۳۱۰، در دانشسرای عالی در رشته ادبیات و فلسفه علوم تربیتی به تحصیل پرداخت[۵] و در سال ۱۳۱۳ توانست لیسانس خود را در رشته فلسفه و ادبیات از دانشگاه تهران بگیرد. او پس از آن، رهسپار بلژیک شد و در آن دیار در زمینه روان‌شناسی و مردم‌شناسی مطالعه کرد و در بازگشت به تهران دکترای خود را در رشته ادبیات و زبان فارسی به‌دست آورد. می‌گویند او نخستین کسی است که به دریافت مدرک دکترای ادبیات از دانشگاه تهران توفیق یافته است[٦]. در سال ۱۳۱۳ با نوشتن پایان‌نامه‌ای به‌زبان فرانسه در مورد شاعر فرانسوی "لوکنت دولیل" در رشته ادبیات و فلسفه به اخذ مدرک کارشناسی نایل شد[٧].
پس از طی دوره شش ماهه دانشکده افسری احتیاط، شش ماه اول سال ۱۳۱۴ را به خدمت افسری گذرانید و در مهر ماه آن سال به دبیری دبیرستان شاهپور اهواز منصوب شد. پس از سه ماه، ریاست دانشسرای شبانه‌روزی اهواز را یافت و در عین حال عضویت تحقیق اوقاف و ریاست پیشاهنگی و تربیت بدنی استان ششم به عهده وی بود. در همین ایام به وسیله مکاتبه آموزشگاه روان‌شناسی بروکسل، که تحت نظر المر کنوولس (Elmer Knowles) روان‌شناس اداره می‌شد، روان‌شناسی عملی و دیگر شعب آن از قبیل خط‌شناسی، قیافه‌شناسی و مغزشناسی را فرا گرفت.
[↑] آثار
دکتر معین حدود ٢٣ جلد کتاب تالیف کرد. از فعالیت‌های پر اهمیت وی همکاری با علامه دهخدا و تنظیم فیش‌های چاپ نشده بعد از فوت دهخدا می‌باشد.
وی همچنین طبق وصیت نیما یوشیج بررسی آثار او را برعهده گرفت. از جمله تألیفات با ارزش وی فرهنگ معین در ٦ جلد است که از منابع معتبر واژگان زبان فارسی است[*].
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- بر طبق صفحهٔ اول دستخطی که دکتر محمد معین دربارهٔ زندگی خود نوشته، تاریخ تولدش ۱۷ رجب سال ۱۳۳۲ (قمری) برابر با ۲۱ جوزای سال ۱۲۹۳ است. در متن دانشنامهٔ دکتری سال تولَد وی ۱۲۹۱ ذکر شده است. ولی در نوشتهٔ قاب‌شده‌ای که در خانهٔ وی و در اتاق کارش به دیوار آویخته است تاریخ تولد او دوشنبه ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ نوشته شده است.
[٢]- جعفر جوانبخت اول، دكتر محمد معين بزرگ‌‌مردی از سلاله‌ی فرهنگ، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی
[٣]- محمد معین، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[۴]- پیشین، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی
[۵]- پیشین، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٦]- محمود خوشنام، محمد معین؛ کاوشگر واژه‌ها، بخش فارسی بی بی سی: دوشنبه ٠۴ ژوئيه ٢٠۱۱ - ۱٣ تیر ۱٣۹٠
[٧]- پیشین، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
