- واژه‌شناسی
- دجال در کتاب مقدس
- دجال در روایات اسلامی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[اصطلاحات مسیحی] [آخرالزمان]
دجّال (به لاتین: antichristos (آنتی كرايست) که معادل فارسی آن ضد مسیح است)، تنها در رسائل يوحنا وارد شده؛ امّا ادعا شده است كه در مكاشفه يوحنا، رسائل پولس و با صراحت كمتری در اناجيل و كتاب دانيال نيز مترادف‌های اين واژه به كار رفته است[۱]. واژۀ دجال در قرآن به‌چشم نمی‌خورد؛ اما در روایات اسلامی به او اشاره شده است که در آخرالزمان و پیش از قیام مهدی از شرق و احتمالاً از خراسان ظهور می‌کند[٢] و با انجام کارهای شگفت‌انگیز و معجزاتی جمع زیادی از مردم را می‌فریبد. دجال در اورشلیم ادعای خدایی می‌کند و سرانجام پس از حکمرانی به‌مدت چهل روز یا چهل سال به دست عیسی مسیح یا مهدی یا هر دوی آن‌ها به هلاکت می‌رسد.[٣]
[↑] واژه‌شناسی
واژه «المسیح الدجال» (در عربی به‌معنی مسیح دروغین) ۴۰۰ سال پیش از اسلام برای ترجمه (Mšīḥā Daggālā) از سریانی به‌عربی استفاده شده است؛ که معادل یونانی آن (antichristos) و معادل فارسی آن ضدمسیح است.[۴]
دجال از ریشه «دجل» به‌معنای دروغگوی حیله‌گر است[۵]. از آنجایی که ریشه داستان دجال را باید در کتاب مقدس مسیحیان جست‌وجو کرد[٦]، پیشینۀ واژه‌ی دجال به پیش از اسلام برمی‌گردد و موضوع دجـال، اختصاص به اسلام ندارد.
در انجیل این واژه بارها به‌کار رفته و از کسانی که منکر عیسی مسیح باشند[٧] یا «پدر و پسر» را انکار کنند[٨]، به‌عنوان دجال یاد شده است. به‌همین جهت در ترجمه انگلیسی کتاب‌های مقدس مسیحی، واژه آنتی کریست (Antichrist) یعنی ضدمسیح به‌کار رفته است.
طبق روایات اسلامی، دجال شخصی است که حق را با باطل آمیخته و از حق برای راهبرد اهداف شیطانی خود استفاده می‌کند.
[↑] دجال در کتاب مقدس
واژۀ دجال در عهد جدید چندین بار تنها در رساله یوحنا آمده است و جز این رساله، در جایی دیگر یافت نمی‌شود و مقصود کسی است که با مسیح ضدیت می‌کند و مدعی است که خود مسیح است[۹].
در نامه اول یوحنا آمده است: «دروغگو کیست جز آنکه مسیح بودن عیسی را انکار کند؛ آن دجال است که پدر و پسر را انکار می‌نماید»[۱٠]. باز در همان رساله آمده است: «شنیده‌اید که دجال می‌آید الحال هم دجالان بسیار ظاهر شده‌اند و از این می‌دانم که ساعت آخر است»[۱۱]. در جای دیگر در همان رساله می‌گوید: «و هر روحی که عیسی مجسم شده را انکار کند از خدا نیست و اینست روح دجال که شنیده‌اید که او می‌آید و الان هم در جهان است.»[۱٢]
تصویر دجال و شیطان
برخی از علمای مسیحی از جمله صاحب قاموس کتاب مقدس دجال را اسم عام می‌داند و به تصور آنان مراد از دجال و دجالان کسانی هستند که مسیح را تکذیب کنند و این معنا از عبارات انجیل نیز استفاده می‌شود. همچنین گفته شده دجال یا ضد مسیح شخصی است که در آخرالزمان قیام کرده و مسیح، رجعت کرده او را از پای در خواهد آورد[۱٣].
[↑] دجال در روایات اسلامی
در سنت اسلامی شخصیت‌های متعددی نمایانگر نیروی شر هستند. از جملۀ آن‌ها می‌توان به شیطان (= ابلیس) و دجّال اشاره كرد. با این حال، دجال تنها شخصیتی است كه دارای مفهوم آخرالزمانی است. اگرچه، واژۀ دجال در قرآن به‌چشم نمی‌خورد و این‌كه آیا در قرآن، به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم، به‌ویژگی‌های دجال اشاره شده است یا نه، در میان علمای مسلمان اختلاف‌نظر است. با این وجود، بازهم دجال در مجموعه حدیث و آثار كلام اسلامی از جایگاه مهمی برخوردار است.
در روایـات اسـلامی و روایاتـی که منتسـب به محمـد، پیامـبر اسـلام اسـت، یکـی از نشـانه‌هـای دوران ظهـور و آخـرالزمان (برپـایـی قیـامـت) خـروج دجـال دانسـته شـده اسـت[۱۴]. بخش عمده‌ای روایات در مورد دجال را «احمد حنبل» در کتاب «مسند» و «ترمذی» در «صحیح» و «ابن ماجه» در «سنن» و «مسلم» در «صحیح» و «ابن اثیر» در «نهایه» از عبدالله بن عمر و ابوسعید خدری و جابر ابن عبدالله انصاری نقل کرده‌اند[۱۵].
بر اساس این روایات، دجال فردی با یک چشم و صورتی کریه و موهایی تابدار است که بر پشانیش کلمه کفر حک شده است[۱٦]. دجال در آخرالزمان و پیش از قیام مهدی از شرق و احتمالاً از خراسان خروج می‌کند[۱٧]. او با انجام کارهای شگفت‌انگیز و معجزات، جمع زیادی از مردم را می‌فریبد[۱٨]. دجال در اورشلیم ادعای خدایی می‌کند[۱۹] و سـرانجـام پس از حکمـرانـی به مـدت چهـل روز یا چهـل سـال به‌دسـت عیسـی مسـیح[٢٠] یا مهـدی[٢۱] یا هـر دوی آن‌هـا بـه هلاکـت می‌رسـد[٢٢].
از آن جایی که «صائد بن صید» که در زمان محمد می‌زیسته و محمد او را از مصادیق دجال معرفی کرده است و چون، محمد بعداً از خروج دجال در آخرالزمان نیز خبر داده، بعضی‌ها گمان کرده‌اند، دجال موعود همان «صائد بن صید» است و در نتیجه به زنده ماندن و طول عمر او قائل شدند[٢٣].
در برخی از روایات آمده است که دجال تا زمان ظهور، در جزیره‌ای در اقیانوس هند به‌سر می‌برد که از خر او صدای موسیقی به گوش می‌رسد. روایات دیگری وجود دارد که در کوهی در جزیره‌ای در بند است و اهریمنان به او غذا می‌رسانند.[٢۴]
احادیثی که به قیام دجال می‌پردازند، حجم عظیمی از کتاب‌های اهل سنت، را تشکیل می‌دهند در حالی که در بسیاری از کتاب‌های معتبر شیعه مانند: اصول کافی، غیبت نعمانی و ارشاد شیخ مفید حتی یک حدیث نیز در مورد دجّال روایت نشده است. چنان که در کتاب ارشاد شیخ مفید، به بیش از ۵٠ علامت و نشانههای مشهور و حتمی آخرالزمان و عصر ظهور تصریح شده است، ولی از دجّال هیچ سخنی به میان نیامده است. با وجود این، در منابع شیعی، روایات اندکی در این خصوص وجود دارد. به‌طور نمونه، از پیامبر اسلام روایت شده[٢۵]:
- «خداوند هیچ پیامبری را به رسالت برنگزید مگر آنکه قومش را از دجال ترسانید و خداوند آن را تا به امروز بر شما تاخیر انداخته و اگر امر بر شما مشتبه شد بدانید که پروردگار شما یک چشم نیست و دجال بر الاغی که فاصله دو گوشش یک میل است خروج می‌کند و بهمراهش بهشت و دوزخ و کوهی از نان و نهری از آب است و بیشتر پیروانش یهود و زنان و اعرابند و به همه کرانه‌های زمین بجز مکه و مدینه و حومه این دو شهر، گذر می‌کند.»
از طرفی، مجموع روایاتی که در آن‌ها به دجّال اشاره رفته و در «إکمال‌الدین شیخ صدوق» و «الغیبة شیخ طوسی» وارد شده است، به ده عدد نمی‌رسد.
به‌هر حال، بعضی از نویسندگان مسلمان نیز با توجه به ریشه لغت «دجال» آن را منحصر به یک فرد بخصوص نمی‌دانند بلکه آن را عنوانی می‌دانند کلی برای افراد پر تزویر حیله‌گر و حقه‌باز که برای فریب مردم از هر وسیله‌ای استفاده می‌کنند. گذشته از این، در پاره‌ای از روایات اسلامی نیز، از دجال‌ها و دروغگویان فراوان نام برده شده است. در برخی، دوازده و در برخی سی، شصت و هفتاد دجال آمده است.[٢٦] از میان این دجال‌ها، فردی که در دروغگویی و حیله‌گری و مردم فریبی سرآمد همه دجالان و فتنه او از همه بزرگتر است، نشانه ظهور مهدی و یا برپایی قیامت است. بر این اساس، باید گفت: در روایات اسلامی نیز دو نوع دجال وجود دارد: یکی همان دجال حقیقی و واقعی است که پس از همه دجال‌ها خروج می‌کند و دیگری گروهی شیاد و دروغگویند که دست به فریبکاری و تحمیق و گمراهی مردم می‌زنند.
این روایات نیز که دجال را گاهی به‌عنوان شخص و گاهی به‌صورت یک جریان معرفی می‌کند، بنابر مصلحتی در هاله‌ای از ابهام قرار داده شده و روایات و منابع حدیثی شیعه و سنی با زبانی رمزگونه و کنایاتی مبهم، پیرامون دجال زبان به سخن می‌گشایند[٢٧].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: دجّال در كتاب مقدس، از: دائرة‌المعارف كاتوليك (جلد اول)
پيوست ٢: زکی ساریتوپرک، افسانه دجّال (ضدمسیح)
پيوست ۳: احسان پوراسماعیل و عباس همامی، مقایسه تطبیقی دجّال در اسلام با آنتی كرایست در مسیحیت
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- دجّال (آنتی كرايست) در كتاب مقدس، دانشنامۀ آریانا برگرفته از: دائرة‌المعارف كاتوليك (جلد اول)؛ برگردان از: اسماعيل نعمت‌اللهی
[٣]- همان‌جا
[۵]- در جای دگر چنین نوشته‌اند: «دجال» در زبان عربی به‌معنای «آب طلا» و «طلا اندود کردن» است. به‌همین سبب، افرادی را که بسیار دروغ می‌گویند و باطل را حق جلوه می‌دهند، دجال می‌نامند.
[٦]- رساله اول یوحنا، باب ٢، آیات ۱٨ و ٢٢.
[٧]- همان‌جا
[٨]- همان‌جا
[۹]- مستر هاکس، قاموس کتاب مقدس، ص ٣٧۵
[۱٠]- رساله اول یوحنا، باب ٢، آیۀ ٢٢.
[۱۱]- همان‌جا، باب ٢، آیۀ ۱٨
[۱٢]- همان‌جا، باب ۴، آیۀ ٣
[۱٣]- دوم تسالونیکیان، باب ۲، آیۀ ۸؛ و نیز در اول یوحنا، باب ۲، آیۀ ۱۸، آمده است: «شنیده‌اید که دجال می‌آید. الحال هم دجالان بسیار ظاهر شده‌اند.»
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢٢]-
[٢٣]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢٦]-
[٢٧]- امت آخرالزمان و فتنه‌های پیش از ظهور (بخش دوم)، سایت تبیان
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ مستر هاکس، قاموس کتاب مقدس، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ دوم - ۱٣٨٣
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
