فهرست مندرجاتبحران عراق
چه گروه‌هایی در کنار داعش می‌جنگند؟
[قبل] [بعد]
عراق با ناآرامی‌های گسترده‌ای روبه‌رو است که طی آن کنترل بخش گسترده‌ای از مناطق سنی نشین کشور از چنگ نیروهای دولتی در آمده است.
گروه تندرو داعش، رهبر و نیروی اصلی در جریان این تحولات محسوب می شود ولی این گروه به تنهایی عمل نمی‌کند.
در این مطلب ایمن جواد التمیمی کارشناس گروه‌های جهادی عراق و سوریه نگاهی دارد به بازیگران اصلی ناآرامی‌های عراق.
در جریان شورش‌های مسلحانه اخیر در عراق چند گروه‌های سنی با داعش همکاری کردند
| [↑] | نیروهای جهادی |
|---|
دولت اسلامی عراق و شام (داعش)
گروه داعش بیش از همه توجه رسانه‌ها را در سراسر جهان به‌خود جلب کرده ولی در عین حال می‌توان این گرایش را دید که نقش آن در شورش‌های اخیر عراق بیش از حد برجسته شده است.
در اولین پوشش‌های خبری مربوط به تصرف شهرهای موصل و فلوجه غالباً این‌طور گزارش می‌شد که این عملیات را گروه داعش به تنهایی انجام داده است. این تصور محصول فعالیت رسانه گسترده داعش در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت است که برای معرفی کردن خود به‌عنوان نیروی اصلی و رهبری‌کننده این اقدامات تلاش زیادی انجام می‌دهد.
با این همه نمی‌توان این نکته را کتمان کرد که اکثر عملیات برای تصرف نقاط جدید در غرب و شمال غرب عراق به ابتکار گروه داعش صورت گرفته است. بخشی از دلیل آن این است که گروه داعش طی دو سال گذشته با مصادره سلاح‌های پیشرفته و اونیفورم‌های ارتش عراق اکنون از سایر گروه‌ها مجهزتر است.
یکی از شعارهای اصلی داعش «ماندن و گسترش» است
علاوه بر این در زمینه اعمال قدرت و کنترل مناطق تصرف شده گروه داعش به‌خاطر منابع مالی بهتر خود می تواند امکانات بیشتری در اختیار ساکنان این مناطق قرار داده و ارتباط بهتری با آن‌ها برقرار کند.
برخورداری از منابع مالی بهتر و رفتار محتاطانه داعش در فلوجه و اطراف آن باعث شده که حمایت و همدلی بخشی از قبایل سنی ساکن استان انبار را به‌خود جلب کند. کنترل بخشی از مناطق در انبار از طریق مذاکره با قبایل محلی به این گروه سپرده شده و آن‌ها امیدوار هستند که این گروه سخت‌گیری‌های شرعی خود را در این مناطق اعمال نکند.
یکی از شعارهای اصلی گروه داعش «ماندن و گسترش» است و این دقیقاً همان کاری است که این گروه در عراق و سوریه انجام داده است.
این گروه در تمام مناطقی که به‌دست شورشیان افتاده حضور دارد و در تصرف شهرهای موصل و تکریت نیروی پیشرو بوده است. در هر دو این شهرها داعش اقتدار خود را به‌عنوان نیروی اصلی اعمال کرده است. در بیانیه‌ای که توسط این گروه با عنوان «فرمان شهری» در موصل منتشر شده می‌توان دید که هدف آن تبدیل کردن شهر موصل به شرایطی مشابه شهر رقه در سوریه است که نقش مرکز یا پایتخت این گروه را دارد.
اما گروه داعش کاملاً مغایر با این روش در فلوجه چنین فرمانی را صادر نکرده و در برخورد با آدابی که از نظر آن‌ها غیراسلامی تلقی می‌شوند تساهل بیشتری نشان داده است. این تفاوت ثابت می‌کند که گروه داعش از نظر نظامی کنترل کامل فلوجه را در دست ندارد و باید در یک شورای نظامی سهیم باشد که مرکب از گروه‌های سنی گوناگون و از حمایت قبایل منطقه برخوردار است.
ارزیابی‌ها در مورد قدرت نظامی و نفرات داعش در عراق بسیارمتفاوت است. برخی آن‌را حدود دو هزار و برخی دیگر آن‌را حدود ۱۰ هزار و یا حتی بیشتر می‌دانند. با توجه به تعداد و دامنه عملیات‌هایی که این گروه طی هفته‌های اخیر انجام داده است به‌نظر می‌رسد که رقم ۱۰ هزار نفر با واقعیت سازگاری بیشتری دارد.
جماعت انصار الاسلام
جماعت انصار الاسلام گروه رقیب داعش است و مناطق اصلی نفوذ و فعالیت آن استان‌های نینوا به‌خصوص شهر موصل، کرکوک و صلاح‌الدین است. در مورد تعداد نفرات این گروه اطلاع دقیقی در دست نیست. این گروه نیز با هدف کلی گروه داعش برای برقراری خلافت موافق است ولی با ادعای خلافت توسط رهبران داعش مخالف است و آن‌ها را فقط به‌عنوان یک گروه از مجموعه گروه‌های مدعی به‌رسمیت می‌شناسد.
جماعت انصار الاسلام از رقبای داعش است ولی برخی از اعضای آن در موصل به داعش پیوستند
سال گذشته این دو گروه به‌خاطر اختلاف بر سر اقدام قبلی داعش و اعلام وجود خود به‌عنوان دولت اسلامی عراق، درگیر جنگ شدند. از زمان آغاز موج جدید شورش‌های مسلحانه در دسامبر ۲۰۱۳ در استان انبار تعداد دیگری از جنگجویان جهادی زیر پرچم جماعت انصار الاسلام رفته‌اند و در این اواخر این گروه مدعی است که در تصرف تکریت مشارکت داشته است.
از آن‌زمان اخبار تأیید نشده‌ای منتشر شده که گروه داعش تعدادی از نفرات جماعت انصار الاسلامی را در موصل دستگیر کرده و کشته است. در شهر موصل بخشی از نیروهای جماعت انصار الاسلامی به‌جای مقاومت تغییر موضع داده و به داعش پیوسته‌اند.
| [↑] | بعثیون |
|---|
طریقت نقشبندیه
با وجودی‌که از تعداد دقیق نفرات این گروه اطلاعی در دست نیست ولی به‌نظر می‌رسد که طریقت نقشبندیه موسوم به جیش رجال طریقه نقشبندیه همراه با گروه‌های وابسته به آن، پس از داعش بزرگ‌ترین گروه در میان شورشیان سنی هستند. رهبری این گروه با عزت ابراهیم الدوری از معاونان اصلی صدام حسین است و مهم‌ترین گروه بعثی عراق قلمداد می‌شود.
حزب بعث عراق به‌رهبری صدام حسین در سال ۲۰۰۳ منحل شد ولی هنوز هم طرفدارانی دارد
دیدگاه‌های این گروه ترکیبی از همان جهان‌بینی حزب بعثی یعنی ملی‌گرایی سکولار و پان عربی با برداشتی صوفیانه از اسلام است. اما این گروه برای کسب مشروعیت مذهبی زبان مرسوم بین گروه‌های جهادی را به‌کار گرفته است.
با توجه به این‌که همه سنی‌های عرب پیرو طریقت نقشبندی نیستند این گروه تشکیلات جداگانه‌ای برای جذب همه بعثی‌ها ایجاد کرده است که همگی زیر یک چتر واحد به‌نام «شورای نظامی همگانی انقلابیون عراق» گرد آمده‌اند. با وجودی‌که این گروه به همکاری با داعش اعتراف نکرده ولی کاملاً مشخص است که طریقت نقشبندی و گروه‌های وابسته به آن نه فقط در موصل بلکه در تکریت و دیاله نیز با داعش همکاری کرده‌اند.
از روی این همکاری‌ها می‌توان حدس زد که هدف طریقت نقشبندی همسویی موقت با داعش و در طولانی مدت غلبه کردن بر این گروه و حرکت به‌سمت احیا حکومت بعثی مشابه دوران صدام حسین است.
جیش رجال طریقه نقشبندیه از اشاره مستقیم به اسم داعش پرهیز کرده و کاملاً مشخص است که در شرایط فعلی خواهان درگیری همه‌جانبه با این گروه نیست. ولی هر دو طرف به‌خاطر اختلافات شدید در جهان‌بینی‌های خود به یکدیگر بی‌اعتماد هستند.
گروه وابسته به طریقت نقشبندی یعنی شورای نظامی همگانی انقلابیون عراق، در بخش‌هایی از استان انبار مثل رمادی که جنگ با حکومت مرکزی هنوز ادامه دارد و هم‌چنین در فلوجه حضور دارد.
| [↑] | اسلام‌گرایان |
|---|
جیش المجاهدین
سابقه این گروه به‌سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق باز می‌گردد. هدف آن سرنگون کردن حکومت مرکزی عراق است و گرایش شدید ضد شیعه دارد. شواهد اخیر نشان می‌دهد که در رقابت با قدرت‌گیری داعش این گروه با جماعت انصار الاسلامی روابط نزدیکی برقرار کرده است. این شواهد به‌خصوص در مورد همکاری این دو گروه در منطقه کرکوک واضح‌تر است.
جیش المجاهدین نیز به همکاری با قبایل محلی توجه ویژه‌ای می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در منطقه الکرمه در استان انبار حضور فعالی دارد. در این منطقه بین جیش المجاهدین و گروه داعش بر سر کنترل حمل و نقل مواد مصرفی تنش شدیدی ایجاد شده ولی گزارشی در مورد وقوع درگیری‌های نظامی بین دو گروه منتشر نشده است.
ارتش اسلامی عراق
ارتش اسلامی عراق نیز از گروه‌های سنی شورشی قدیمی‌تر است. تفاوت آن با سایر گروه‌های در این است که در سال ۲۰۱۱ و خروج نظامیان آمریکایی از عراق، این گروه رسماً فعالیت مسلحانه خود را متوقف کرد و با تشکیل دادن یک شاخه برای فعالیت سیاسی به‌نام جنبش مردمی سنی هدف خود را تأسیس یک سیستم فدرال برای اداره استان‌های سنی نشین اعلام کرد.
ارتش اسلامی عراق جهان‌بینی داعش را قبول ندارد ولی در کنار این گروه می‌جنگد
جیش المجاهدین این گروه را به‌خاطر پیوستن به سازوکارهای سیاسی به‌شدت مورد انتقاد قرار داد و هرگونه هماهنگی با این گروه را تکذیب کرد. اما از اوایل سال جاری میلادی ارتش اسلامی عراق بار دیگر به فعالیت مسلحانه روی آورده و اولین نشانه‌های حضور نظامی این گروه در دیاله و صلاح‌الدین آشکار شد.
با وجودی‌که سخنگوی این گروه ادعا می‌کنند که نفرات آن بالغ بر چندین هزار نفر است اما در عالم واقعیت این گروه پس از جدا شدن از جیش المجاهدین و پیوستن به شورای بیداری که یک گروه شبه نظامی سنی و مخالف القاعده است و کنار گذاشتن فعالیت مسلحانه به‌شدت تضعیف شد.
در حال حاضر موضع ارتش اسلامی عراق این است که دولت مرکزی یا باید طرح ایجاد یک سیستم فدرال در مناطق سنی‌نشین را بپذیرد و یا خود را برای تصرف بغداد توسط شورشیان سنی آماده کند.
| [↑] | گروه‌های دیگر |
|---|
علاوه بر این پنج جناح یا گروه اصلی در میان شورشیان سنی، گروه‌های شورشی دیگری نیز وجود دارند که سابقه برخی از آن‌ها به شروع اشغال خاک عراق برمی گردد و برخی دیگر اخیراً شکل گرفته‌اند.
از میان گروه‌های قدیمی می‌توان به گروه موسوم به «تیپ انقلاب ۱۹۲۰» اشاره کرد که اخیراً فرمانده آن در ناحیه تکریت توسط نیروهای امنیتی عراق کشته شد. و یا یک گروه کوچک در منطقه فلوجه که خود را گردان مدینه منوره می‌خواند و گفته می‌شود که با داعش مناسبات خوبی دارد.
اما از روی شواهد موجود می‌توان گفت که این گروه‌ها در درگیری‌های نظامی اخیر نقش مهمی ندارند.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- بحران عراق: چه گروه‌هایی در کنار داعش می‌جنگند، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی): شنبه ٠۵ ژوئيه ٢٠۱۴ - ۱۴ تیر ۱٣۹٣
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش جهانی)
