 |
|
باز نیتروژنی
فهرست مندرجات
- بازهای نیتروژنی در ساختار دی‌ان‌ای و آرانای
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
زیست‌شیمی باز
باز نیتروژنی (به انگلیسی: )، یک مولکول ساده‌ی نیتروژن‌دار است که ویژگی‌های شیمیایی کاملاً مشابه یک باز را دارد. بازهای نیتروژنی، در دسته‌بندی ترکیبات شیمیایی، به‌عنوان ترکیبات آلی شناخته می‌شوند که در ملکول‌های خود دارای کربن هستند. البته، این بازها، نه‌تنها شامل کربن، بلکه شامل عنصر نیتروژن (Nitrogen) نیز می‌باشند. نیتروژن، یکی از عناصر شیمیایی در جدول تناوبی است که معمولاً به‌صورت یک گاز، غیر فلز، دو اتمی بی‌اثر، بی‌رنگ، بی‌مزه و بی‌بو است و ۷۸٪ جو زمین را در بر گرفته و نیز عنصر اصلی در بافت‌های زنده است که به‌راحتی با عناصر دیگر، واکنش نشان می‌دهد.
یکی از کارکردهای مهم باز نیتروژنی، ایجاد پیوند شیمیایی بین اسیدهای نوکلئیک است. اسید نوکلئیک به زنجیره‌های طویل مولکولی که از به‌هم پیوستن تعداد زیادی نوکلئوتید تشکیل شده است، گفته می‌شود.
در علوم زیستی، باز نیتروژنی که بخشی از ساختمان دی‌ان‌ای و آرانای است، به‌طور کلی، به دلیل نقش آن در پیوند اسیدهای نوکلئیک، «باز نوکلئوتیدی» () نامیده می‌شود.
| ▲ | بازهای نیتروژنی در ساختار دی‌ان‌ای و آرانای |
پنج باز نیتروژنی (بازهای نوکلئوتیدی): آدنین، گوانین، سیتوزین، تیمین و اوراسیل که در ساختن نوکلئوتیدها به‌کار می‌روند، در مجموع اسیدهای نوکلئیک مانند دی‌ان‌ای و آرانای را می‌سازند.
بازهای نیتروژنی در ساختار دی‌ان‌ای و آرانای
اسیدهای نوکلئیک دی‌ان‌ای که از نوکلئوتیدهای به‌هم پیوسته‌ای تشکیل شده‌اند، می‌توانند دارای بازهای نیتروژنی A و G و C و T باشند، که در به‌هم پیوستن آن‌ها بازهای A و T مقابل هم و بازهای G و C مقابل هم قرار می‌گیرند.
در ساختار آرانای، باز اوراسیل (U)، جایگزین باز تیمین (T) که در ساختار دی‌ان‌ای وجود دارد، می‌شود.
توالی این بازها، در رشته‌های دی‌ان‌ای و آرانای، برای ذخیره‌ای بسیار اهمیت دارد. زیرا، حروفی که کدون‌ها را در کدهای ژنتیکی تشکیل داده‌اند، بازهای A و C و U و G هستند.
دو دسته از بازهای مهم در اسیدهای نوکلئیک، پورین‌ها و پیریمیدین‌ها هستند. پورین‌ها شامل بازهای دو حلقه‌ای آدنین و گوانین هستند؛ که در دی‌ان‌ای و آرانای دیده می‌شوند. سیتوزین و اوراسیل و تیمین سه باز پیریمیدینی یک حلقه‌ای هستند. سیتوزین در دی‌ان‌ای و آرانای وجود دارد؛ در حالی که یوراسیل تنها در آرانای و تیمین در دی‌ان‌ای یافت می‌شود. در نوکلئوتیدها، این بازها در پیوند با یک قند پنتوز، یا ریبوز و یا دئوکسی‌ریبوز، و یک گروه فسفات هستند.
نوکلئوتیدها ساختارهایی متشکل از یک ملکول فسفات به علاوهٔ یک باز نیتروژنی: آدنین (A)، گوانین (G)، سیتوزین (C)، تیمین (T) یا اوراسیل (U) و یک قند ۵ کربنه هستند. این تصویر نشان می‌دهد که چگونه پیوند یک قند با فسفات و یک باز نیتروژنی، یک نوکلئوتید را تشکیل می‌دهد.
دئوکسی‌ریبوز مولکولی است که به‌طور گسترده در دی‌ان‌ای دیده می‌شود و ریبوز به‌شکل گسترده در ساختار آرانای یافت می‌شود. تفاوت ریبوز و دئوکسی‌ریبوز تنها در این است که دئوکسی‌ریبوز یک اتم اکسیژن کمتر از ریبوز دارد (دئوکسی به‌معنای فقدان وجود یک اکسیژن می‌باشد). بنابراین، ریبوز با باز تیمین و دئوکسی‌ریبوز با باز اوراسیل جفت نمی‌شوند. در نتیجه، دی‌ان‌ای (دئوکسی‌ریبونوکلئیک اسید)، باز اوراسیل و آرانای (اسید ریبونوکلئیک)، باز تیمین ندارد.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ زیست‌شیمی │ خرد زیست‌شیمی │ ترکیبات آلی │ بازها
