عنایتالله شهرانی در هـشتم قوس ۱۳٢۱ ه. ش، مطابق به یازدهم نوامبر ۱٩٤٢ مسیحی در قریۀ شهران خاش ولایت بدخشان تولد شده و فرزند دانشمند و روحانی شادروان الحاج آخوند ملا عبادالله خان شهرانی میباشد. اولین مربی عنایتالله شهرانی پـدرش بوده که در منطقۀ خاش یگانه موسس مکتب رسمی با همکاری مدیریت معارف بدخشان و اولین معلم افتخاری و بعداً هم یکی از استادان رسمی مکتب خاش بـود، که شاگردان مستعد بسیاری را به جامعه تقدیم نموده است.
قریۀ شهران که در مرکز وادی سرسبز و زیبای خاش موقعیت داشته، از اینکه در آن زمان بازاری وجود نداشت، تبادلات بصورت جنس در مقابل جنس صورت میگرفت. اهالی این قریۀ زیبا عموماً زراعت پیشه بوده و به شکل ابتدایی و ساده حیا بسـر میبردند.
عنایتالله شهرانی تحصیلات آغازین را درقریۀ شهران به مکتب "معروف خاش" تمام نموده، حسن خـط را تا به مرحلۀ ابتدایی نزد محمدمجتبیخان و نورمحمد خان آموخت و در قسمت کاردستی و رسامی در میان همه شاگردان مکتب ممتاز بود. وی، متوسطه را در مکتب ابن سینای کابل خواند و حسن خـط و املاء را نزد سید محمدایشان الحسینی فرا گرفت. بیعلاقه بودن شهرانی به درس و کتاب در اوایـل تحصیل مانع درخشش و طراویدن استعدادهای نهفتۀ وی نشده، و در آوان تحصیل دورۀ ثانوی در دارالمعلمین کابل از ممتازترین شاگردان بود. استعداد فطری و فکری وی به دیدههای زیرک و تیزبین محمدیوسفخان محسنی نقش بسته و در صنف دوازدهـم با همکاری محسنی کتاب رهنمای سوادآموزی را با تصویرهای آن تألیف نمود. در ضمن، کتابهای فزیک که توسط استاد محمداسلم خان تالیف شده بود، توسط شهرانی رسامی شده است.
بعد از سپری نمودن موفقانۀ امتحانات کانور در سال ۱٩۶٢ میلادی، شامل دانشکدۀ تعلیم و تربیه پوهنتون کابل گردیده که از جملۀ اولین شاگردان موسسۀ فوقالذکر بود.
زمانی که محصل سال دوم بود، به تشویق استاد عبدالرحمن یوسفی رسالۀ حضرت بیدل را نوشته و در موسسۀ تعلیم و تربیه چاپ نمود. بسال سوم فاکولته کتاب "رهنمای تدریس هنر" را به همکار استاد غلام محی الدین شبنم و به سرپرستی عبدالقهار خان مدیر عمومی کورسهای زمستانی تألیف کرده و در همان سال طبع شده و جهت استفاده به کورسهای زمستانی به معلمان توزیع شد. اثر فوق الذکر را میتوان اولین کتاب رهنما و اصول تدریس هنر دانست که بعدها با اضافات و اصلاحات توسط مؤلف، با همکاری وزارت معارف با اعطای جایزۀ نقدی در مطبعۀ فرانکلین به چاپ رسید. استاد شهرانی در فاکولته از استاد عبدالغفور برشنا و دو نفر متخصص امریکای نقاشی را در کنار مضامین دیگر فراگرفته و موفق به اختراع کردن شیوه جدید در دیزان شده و این موضوع در کابل تایمیز با ذکر سوانح و نمونه های کاری وی توسط نور رحیمی و محمد شفیع راحل طبع شده و این ابتکارش در میان هنرمندان داخلی و خارجی از شهرت کاملی برخوردار بود. در سال چهارم فاکولته، داکتر شهرانی، کتاب "هنر در افغانستان" را با همکاری استاد برشنا تالیف کرد. این کتاب اولین تذکرۀ نقاشان افغانستان بوده و تاکنون نیز منحیث مآخذ بااعتبار برای تحقیق هنر بشمار میرود. توانایی و استعداد شهرانی علاقه مسوولین را جلب کرده و وزیر معارف وقت داکتر علی احمد پوپل امر طبع دوبارۀ تذکرۀ نقاشان و کتاب هنر را با صحافت عالی صادر نمود.
در عین زمان، رسالۀ "افکار تربیتی آرتور شوپنهاور" وی مورد تقدیر و تمجید استادانش قرار گرفت و بعد از اتمام دانشگاه کابل به سال ۱٩۶۵ میلادی که قرار بود در کدر علمی پوهنتون پذیرفته شود ولی عمداً به اکادمی تربیۀ معلم فرستاده شده که باعث دلسردی و عدم علاقه شهرانی شده و منجر به استعفایش شد. استعداد شهرانی شفیته گانش را به حرکت درآورده و بنابر دعوت آقای محمد سالم مسعودی به دارالمعلمین کابل منحیث استاد به فعالیت آغاز کرد. همزمان با کار در دارالمعلمین کابل، کورس یکسالۀ مافوق لیسانس را به سرپرستی وزارت معارف بنام "کونسلینگ گایدنس" که مسایل روانشناسی را بحث میکرد، فراگرفته و پس از اتمام کورس، دو سال را عملاً با محصلین صنوف سیزدهم و چهاردهم در خصوص حل مشکلات روانی موفقانه کارکرد.
در موسسۀ دارالمعلمین داکتر شهرانی به عنوان نقاش و نویسندۀ ادبیات فولکوری شهرت داشت. مقالات و مضامین اش در برابر نماینده گان مطبوعات چون: آریانا، ادب و فولکلور مسلسلاً به چاپ رسیده است. نقش و موقف هنری استاد شهرانی توسط استاد علی اصغر بشیر هروی در مجلۀ ژوندون نقد و بررسی شده و به معرفی مفصل استاد مبادرت ورزیده است. استاد شهرانی مدت سه ماه در قاره های آسیا و اروپـا سیاحت کرده، در ضمن معرفی آثار نقاشی اش، توانست که عاید مالی از هنر خویش نیز بدست آورد.
در سال ۱٩٧۱ میلادی پیوند زندگی را بست و ثمره این وصلت یک دختر و سه پسر میباشد. این وصلت درهای جدید امکانات را به شهرانی گشود و در سال ۱٩٧۱ میلادی بعد از غالب آمدن در رقابت بین داوطلبان به صفت استاد در فاکولته تعلیم و تربیه پذیرفته شد. وی افتخار مدرسی را درین موسسه تا سال ۱٩٧۵ میلادی بدوش داشت. استاد شهرانی بنابر دعوت وزیر کلتور و هنر هندوستان افتخار سفر سه هفته یی را به صفت پروفیسور داشته و طی این دیدار از مراکز مشهور هنری هند دیدن به عمل آورد. این سفر وی مصادف با ریاست دکتر محمدحیدرخان بود. در دورۀ ریاست داکتر عبدالاحمد جاوید وظیفه رسامی و نقاشی نمودن پورتريت های رؤسای پوهنتون به انگشت های هنر آفرین استاد سپرده شد. استاد شهرانی همکار علمی نزدیک و صمیمی با داکتر عبدالاحمد جاوید و استاد عبدالحی حبیبی بود. در سال ۱٩٧۵ میلادی بنابر پیشنهاد ریاست فاکولتۀ ادبیات و علوم بشری منحیث استاد در آن دانشکده تبدیل شد. در سال ۱٩٧۶ میلادی بعد از سپری نمودن موفقانۀ امتحان بین استادان پوهنتون جهت تحصیل ماستری با استفاده از سکالرشیپ فولبرایت عازم ایالات متحدۀ آمريکا گردید. بنا به گفتۀ استاد شهرانی، این موفقیت وی توأم با ممانعت های سیاسی و تبعیضـی بوده و چشم دیدهای خویش را چنین نقل میکند: "قبل از رفتن به این سکالرشیب از طرف معاون فاکولتۀ ادبیات بمشکلات روبرو شدم. معاون فاکولته به ادارۀ فولبرایت میگويد که ما میخواهیم تنها از یک قوم گارد مملکت را تربیه نماییم و چون شهرانی منسوب بدان قوم نیست، لذا فاکولته به رفتنش به آمریکا موافق نیست. ولی بعد از سه ماه این مشکل موفوع گردیده، تکت و پاسپورتم داده شده و عازم آمریکا گردیدم."
داکتر شهرانی بعد از اتمام دورۀ ماستری در سال ۱٩٧٨ میلادی دوباره به وطن برگشت. حین تحصیل در دورۀ ماستری یک تعداد کورسهای دورۀ داکتری را نیز به پایان رسانید. بعد از بازگشت، دوباره بحیث استاد در فاکولتۀ ادبیات و علوم بشری شروع به کار نموده و کورسهای فولکلور را به محصلان خارجی فاکولتۀ ادبیات و مضامین هنری را به شعبات نقاشی و هیکل تراشی تدریس نمود.
در سال ۱٩٧٩ میلادی منحیث آمر دیپارتمنت هنرهای زیبای فاکولتۀ ادبیات مقرر و به فعالیت های انکشاف هنرهای زیبا دست یازید. داکتر شهرانی، در دورۀ آمریت خود به اصلاحات اساسی دیپارتمنت هنرهای زیبای فاکولتۀ ادبیات مبادرت ورزید و به توسعۀ آن پرداخت. ایجاد شعبات جداگانۀ نقاشی و هیکل تراشی در سال ۱٩٨۰ میلادی، شعبات موسیقی، تیاتر، سینماتوگرافی، دیزاین و گرافیک، تعلیم و تربیه هنر و تاریخ هنر از جمله خدمات فراموش ناشدنی داکتر شهرانی میباشد. تأسیس شعبات فوق الذکر به مثابۀ گام نخست تعلیم هنر به سویه دانشگاه و یا اکادمیک بشمار میرفت. گنجانیدن شعبات فوق در چوکات فاکولتۀ ادبیات ناممکن بود و بنا به موافقۀ ریاست پوهنتون، آمریت دیپارتمنت هنرهای زیبا مستقلاً ایجاد شده و داکتر شهرانی منحیث اولین آمر و موسس این دیپارتمنت مقرر گردید. در عین وقت داکتر شهرانی ریاست افتخاری بخش نقاشان اتحادیۀ هنرمندان افغانستان را نیز به سمت خویش داشت.
بعد از شهادت دو برادر و محبوس شدن برادرهایش در اوایل سال ۱٩٨۰ میلادی و نسبت وضع ناهنجار وطن از طرف دستگاه خودفروختۀ رژیم کابل و روبرو شدن با مشکلات سیاسی که با خطرات جانی همراه بود، داکتر عنایت الله شهرانی را مجبور به ترک وطن نمود. در سال ۱٩٨۱ میلادی به پاکستان مهاجرت کرد و تا سال ۱٩٨٢ میلادی در دانشگاه پشاور منحیث استاد در بخش مطالعات آسیای مرکزی و فاکولتۀ جغرافیا ایفای وظیفه نمود. در زمان هجرت درد مادروطن به قلبش حکم میراند و به فعالیت های سیاسی خویش برضـد فعالیت های منفی روسها نیز ادامه داد. نیرو و انرژی استاد در راه تعلیم و تربیه مادروطـن همیشه نیرومند بوده و در لحظات دشوار چارۀ جهت تدریس نوباوه گان میجسـت. یکی از فعالیت های وی درین راستا نیز تهیه و ترتیب نمودن پروگرامهای مضامین و نصاب تعلیمی اطفال مهاجر افغان از صنف اول تا دوازده به سرپرستی احمدشاه احمدزی بود.
در نیمۀ سـال ۱٩٨٢ میلادی با فامیل خود به ایالات متحدۀ آمریکا در شهر توسان ایالت اریزونا منحیث پناهنده سـکونت اختیار نموده و در سال ۱٩٨۳ میلادی شامل یونیورسـتی (دانشگاه) اریزونا گردید. داکتر شهرانی، در سـال ۱٩٨۶ میلادی شـهادتنامه دکتورا (PhD) را در مسلک تعلیم و تربیه بدست آورد.
ازسـال ۱٩٨٧ تـا ۱٩٩۰ مـیـلادی هـمـکـاری هـای قـلـمـی را بـا مـجـلـۀ «نـامـه ی خـراســان» و نـشــرات دیـگـر آغـازکـرده و در دانـشــگـاه اریـزونـا بـمـدت دوسـال مـنـحـیـث اســتـاد زبـان هـای آســیـای مـرکـزی ایـفـای وظـیـفـه نـمـود. در ایـام اقـامـت در شـهـرتـوسـان ایـالـت اریـزونـا در تـلـویـزیـون تـعـلـمـیـی مـشــتـرک بـیـن عـربـســتـان ســعـودی و مـعـارف آن شــهـر مـنـحـیـث طـراح و مـشــاور کـارکـرد.
امـیـد بـرگـشــت شــهـرانـی بـه وطـن در ســال ۱٩٩۰ مـیـلادی بـا شــرایـط نـاســازگـار کـشــور از طـریـق پـاکـســتـان بـه تـعـلـیـق افـتـاده و مـدت پـنـج ســال در اســلام آبـاد پـاکـســتـان مـتـوطـن گـردیـد. در طـی پـنـج سـال اقـامـت دســت بـه فـعـالـیـت هـای ســیـاسـی و هـنـری زده، عـلاوه بـر هـمـکـاری بـا سـازمـانـهـای مـجـاهـدیـن افـغـانـســتـان، مـنـحـیـث عـضـو رابـطـۀ عـالـم اسـلامـی نـیـز پـذیـرفـتـه شــده و وظـیـفـۀ مـســتـشــاریـت تـعـلـیـمـی را در آن ســازمـان بـعـهـده داشــت. ســفـرهـای فـرهـنـگـی، هـمـکـاری و دیـنـی بـه مـمـالـک مـســتـقـل جـدیـد آســیـای مـرکـزی (تـورکـسـتـان) از جـمـلـۀ پـیـآمـد هـای عـضـویـت در سـازمـان رابـطـۀ عـالـم اســلامـی بـود. در سـال ۱٩٩٢ مـیـلادی بـنـابـر دعـوت مـوســسـۀ «پـیـونـد» تـاجـیـکـســـتـان بـه دوشــنـبـه سـفـرنـمـوده، عـضـویـت و مـعـاونـیـت مـوســسـۀ بـزرگ «پـیـونـد» را بـه دســت آورده و بـا داکـتـرعـاصـمـی رئـیـس عـمـومـی «پـیـونـد» هـمـکـاری هـای عـلـمـی و فـرهـنـگـی نـمـود.
هـمـزمـان بـا مـســتـشـاریـت در رابـطـۀ عـالـم اســلامـی، بـنـابـر دعـوت دانـشـگـاه بـیـن الـمـلـلـی اســلامـی اســلام آبـاد بـه حـیـث اســتـاد در آن دانـشــگـاه ایـفـای وظـیـفـه کـرد و در سـال ۱٩٩۱ مـیـلادی مـنـحـیـث پـروفـیـســور و رئـیـس بـخـش مـطـالـعـات آســیـای مـرکـزی در آن دانـشــگـاه مـقـرر گـردیـد و ایـن مـســوولـیـت را تـا اخـیــر ســال ۱٩٩٤ مـیـلادی بـه عـهـده داشــت.
در دانـشـگـاه بـا تـعـدادی از مـتـخـصـصـیـن آســیـای مـرکـزی در قـســمـت احـیـای مـسـایـل و مـوضـوعـات فـرهـنـگـی، تـاریـخـی و دیـنـی (قـبـل از اســتـیـلای مـنـاطـق مـذکـور تـوسـط روســهـا) کـار کـرده و زمـیـنـه آوردن تـعـداد زیـاد شــاگـردان جـهــت آمـوزش از آســیـای مـرکـزی در دانـشــگـاه را فـراهـم نـمـود.
درسـال ۱٩٩۵ مـیـلادی بـا فـامـیـل خـویـش جـهـت تـحـصـیـلات عـالـی فـرزنـدانـش بـه امـریـکـا بـرگـردیـد.
در سـال ۱٩٩٩ مـیـلادی مـجـلـۀ «پـیـمـان» را در نـیـویـارک تـاســیـس نـمـوده و بـعـد ازمـدتـی در عـیـن ســال مـجـلـۀ «بـلـخ» را در کـانـادا اســاس گــذاشـــت.
عـلاوه بـرایـن، بـتـاریـخ ٢۶ نـوامـبـرسـال ٢۰۰۰ مـیلادی بـخـاطـر احـیـاء فـرهـنـگ افـغـانـســتـان و یـکـجـا کـردن هـنـرمـنـدان آوارۀ افـغـانـســـتـان از گـوشـه و کـنـار جـهـان ، «اتـحـادیـۀ سـرتـاســری هـنـرمـنـدان افـغـانـســتـان» را تـاســیـس و هـمـزمـان بـا آن از طـرف اکـثـریـت قـاطـع اعـضـای مـجـلـس مـوســســیـن بـه حـیـث رئـیـس عـمـومـی اتـحـادیـۀ مـذکـور انـتـخـاب گـردیـد.
در سـال هـای اخـیـر قـبـل از تـدویـن قـانـون اسـاسـی، مـقـالـۀ مـعـروف «نـظـام ســیـاسـی افــغـانـســـتـان» را نـوشــت کـه اکـثـریـت مـردم افـغـانـســـتـان آنـرا اســتـقـبـال نـمـودنـد و تـعـدادی از تـفـوق طـلـبـان و تـبـعـیـض پـســنـدان واکـنـش خـویـش را بـا تـخـریـبـات و تـبـلـیـغـات نـشــان دادنـد. در مـقـالـۀ مـذکـور داکـتـرشـهـرانـی بـار اول بـصـراحـت نـظـام ســیـاسـی افـغـانـســـتان را بـشــکـل فـدرالـی طــراحـی و نـقـشـــۀ افـغـانـســـتـان را بـدو شــکـل ســه ایـالـتـی و هـفـت ایـالـتـی تـقــســیـم نـمـود. ســفـرهـای را نـیـز بـه کـابـل و ولایـات شــمـال جـهـت تـقـویـۀ مـفـکـورۀ فـدرالـی انـجـام داده و ســیـمـیـنـارهـای را ســازمـان داد.
درســال ٢۰۰۳ مـیـلادی بـه پـیـشـــنـهـاد وزرای مـعـارف و تـحـصـیـلات عـالـی و تـائـیـد ریـیـس جـمـهـور حـامـد کـرزی، داکـتـر عـنـایـت الله شــهـرانـی بـا هـجــده مـتـخـصـصـیـن تـعـلـیـم و تـربـیـه به عـضـویـت کـمـیـتـۀ مـســـتـقـل تـعـلـیـمـی یـونـســکـو مـعـرفـی شــده ودر شــهـرپـاریـس بـا مـتـخـصـصـیـن دیـگـر در بـارۀ تـعـیـن پـروگـرامـهـای تـحـصـیـلات عـالـی و مـعـارف هـمـکـاری نـمـود.
داکـتـرعـنـایـت الله شـهـرانـی تـاکـنـون مـصـروف تـالـیـفـات و تـحـقـیـقـات در رشــتـه هـای هـنـری، تـاریـخـی، ادبـی و تـعـلـیـمـی در شـهـرک بـلـومـیـنـگــتـن انـدیـانـای ایـالات مـتـحـده امـریـکـا بـوده و در دهـۀ اخـیـر بـه ایـنـطـرف یـکـی از پـرکـارتـریـن شـــخــصـیـت هـا در انـکـشـــاف و احـیـای فـرهـنـگ افـغـانـســتـان بـشـمـارمـیـرود. داکـتـرشـهـرانـی هـمـکـار قـلـمـی بـیـشــتـر از هـفـده جـریـده و مـجـلـه بـوده و مـقـالاتـش بـطـورمـســلـســل بـطـبـع رســیـده اســت. کـتـابـهـا و آثـاروی در هـنـدوســتـان، پـاکـسـتـان، ایـران، ســویـدن و کـانـادا بـه چـاپ رســــیـده اســـت.
داکـتـرعـنـایـت الله شــهـرانـی در مـمـالـک مـخـتـلـف ســفـرهـا نـمـوده و شــرف زیـارت یـثـرب و بـطـحـا بـه وی نـصـیـب شــده اســت. اســتـاد شــهـرانـی بـه لـسـانـهـای دری، تـورکـی و لـهـجـات آن، انـگـلـیـسـی و پــشـــتـو مـســلـط بـوده و نـویـســـنـده چـیـره دسـت در لـســـان هـای ذکـرشــده مـیـبـاشــــنـد.
درزیـر فـهـرســـتـی از مـســوولـیـت هـا، وظـایـف و تـالـیـفـات اســتـاد شــهـرانـی را بـه شــمـا مـیـشــمـاریـم:
وظایف در داخل کشور:
مـعـلـم به دارالـمـعــلـمـیـن کـابـل
ســرمـعـلـم راهـنـمـایـی «کـونـسـلـیـنـگ گـایـدنـس» بـه صـنـوف ســیـزدهـم و چـهـاردهـم دارالـمـعـلـمـیـن کـابـل
مـشـاور مـکـاتـب ابـتـدایـی در مـضـامـیـن هـنـر از طـریـق مـدیـریـت دارالـمـعـلـمـیـن کـابـل
اســــتـاد فـاکـولـتـۀ تـعـلـیـم و تـربـیـه
اســتـاد فـاکـولـتـۀ ادبـیـات
اســـتـاد فـاکـولـتـۀ هـنـرهـای زیـبـا
آمـردیـپـارتـمـنـت هـنـرهـای زیـبـا در فـاکـولـتـۀ ادبـیـات
آمـرعـمـومـی فـاکـولـتـۀ هـنـرهـای زیـبـا
هـمـکـار هـنـری بـا ریـاســـت تـألـیـف و تـرجـمـه وزارت مـعـارف
نـقـاش در مـوســـســۀ تـعـلـیـم و تـربـیـه پـوهـنـتـون کـابـل
رئـیـس اتـحـادیـۀ هـنـرمـنــدان در بـخـش (نـقـاشـان، خـطـاطـان و هـیـکـل تـراشـان) کـابـل
وظایف به خارج کشور:
اســتـاد در یـونـیـورسـتـی پـشـاور، مـرکـز تـحـقـیـقـاتـی آســیـای مـرکـزی و فـاکـولـتـۀ جـغـرافـیـه ۱٩٨۱ – ۱٩٨٢
طـراح تـلـویـزیـون تـعـلـیـمـی در اریـزونـا بـه ارتـبـاط تـلـویـزیـون عـربـســتـان ۱٩٨٢ – ۱٩٨۶
اســتـاد زبـان هـای آســیـای مـرکـزی (تـورکـی) یـونـیـورســـتـی اریـزونـا ۱٩٨٨ – ۱٩٩۰
مـســـتـشــار تـعـلـیـمـی در مـرکـز رابـطـۀ عـالـم اســلامـی در آســلام آبـاد ۱٩٩۰ – ۱٩٩۱
رئـیـس بـخـش تحـقـیـقـات آسـیای مـرکـزی وپـروفـیـسـوردردانـشگـاه بـیـن الـمـلـلی اســلامی اســلام آبـاد ۱٩٩۱ – ۱٩٩۵
رئـیـس عـمـومـی اتـحـادیـۀ ســرتـاسـری هـنـرمـنـدان افـغـانـســتـان ٢۰۰۰ – ٢۰۰۳
سمینارها:
عـضـو ســیـمـیـنـار صـلـح در افـغـانـســـتـان واقـع در کـویـتـۀ پـاکـســــتـان ۱٩٩٤
عـضـو ســیـمـیـنـار در خـصـوص حـصـول اســـتـقـلال افـغـانـســـتـان، قـبـرس
عـضـو کـمـیـتـه مـســـتـقـل تـعـلـیـمی یـونـسـکـووعـضـو سـیـمـیـنـارپـروگـرام سـازی تـعـلـیـمـات در افـغـانـسـتـان پاریـس
عـضـو ســیـمـیـنـار بـهـبـود تـعـلـیـمـات عـالـی در افـغـانـســـتـان، دانـشـگـاه انـدیـانـا، سـال ٢۰۰۱ مـیـلادی
عـضـو سـیـمـیـنـار سـاخـتـار ســیـاسـی افـغـانـســتـان، پـرنـســتـون یـونـیـورســتـی، نـیـو جـرسـی، ٢۰۰٢ مـیـلادی
عـضـو سـیـمـیـنـار نـظـام ســیـاسـی آیـنـدۀ آفـغـانـســتـان، مـزارشــریـف، ٢۰۰۳ مـیـلادی
عـضـو ســیـمـیـنـار انکـشـاف زبان هـای تـورکـی در افـغـانـسـتان، مـزار شـریـف، ٢۰۰٤ مـیـلادی
عـضـو ده هـا ســیـمـیـنـار و کـانـفـرانـســهـای دیـگـر در داخـل و خـارج از وطـن
تالیفات:
هـنـر در افـغـانـســــتـان، چـاپ در مـطـبـعـۀ مـعـارف، ۱۳۵۰ هـ ش
اصـول تـدریـس هـنـر، چـاپ در مـطـبـعـۀ مـعـارف، ۱۳۵۰ هـ ش
امـثـال و حـکـم (فـارسـی)، چـاپ در مـطـبـعـۀ دولـتـی کـابـل، ۱۳۵٤ هـ ش
امـثـال او حـکـم (پـشـــتـو)، چـاپ در مـطـبـعـۀ دولـتـی کـابـل، ۱۳۵٤ هـ ش
لـغـات مـســـتـعـمـل در لـهـجـۀ دری بـدخـشـــان (فـرهـنـگ تـاجـیـکی)، چـاپ مـســلـسـل در مـجـلـه «ادب»
فـلـک هـای کـهـســـار، چـاپ در مـجـلـۀ آریـانـا، کـابـل، ۱۳۵٢ هـ ش
گـور اوغـلـی (داســتـان هـای حـمـاسـی تـورکـســتـان)، ازطـریـق مـجـلـۀ فـولـکـلـور چـاپ شـده، کـابـل
دوبـیـتـی هـای تـاجـیـکی، چـاپ در مـرکـزفـرهـنـگی ایـران و پـاکـســتـان، اســلام آبـاد، ۱۳٧۳ هـ ش
تـعـلـیـم وتـربـیـۀ هـنـردرافـغـانـســتـان (رسـالـۀ مـاســتـری بزبـان انگـلـیـسـی)، یـونـیـورســتی اریـزونـا، ۱٩٧٨ مـیـلادی
ارزیـابـی ســـیـســـتـم امـتـحـانـات هـنـردرمـکـاتـب عـالی در غـرب ایـالات مـتـحـده امـریـکا (رسـالـه دکـتـورا) یـونـیـورســتـی اریـزونـا، ۱٩٨۶ مـیـلادی
تـاریـخـچـۀ مـخـتـصـر هـنـردرافـغـانـســـتـان، رســالـۀ کـدر عـلـمـی، یـونـیـورســـتـی کـابـل، ۱٩٧٩ مـیـلادی
بـزم تـاجـیـک (ره آورد ســفـرتـاجـیـکـســـتـان) ۱٩٩۳ مـیـلادی
آســیـای مـرکـزی (دربـارۀ عـمـومـیـات آســیـای مـرکـزی) چـاپ در جـریـده کـاروان از ۱٩٩۵ – ۱٩٩٨ مـیـلادی
اســتـاد عـدیـم شــغـنـانـی، کـانـادا، ۱٩٩٧ مـیـلادی
قـهـرمـان مـاورالـنـهـر ابـراهـیـم بـیـک لـقـی، چـاپ بـه ســلـســلـۀ مـجـلـۀ «پـیـمـان»، نـیـویـارک
یـادی از نـقـاشـان افـغـانـســــتـان، چـاپ در جـریـده کـاروان
ضـرب الـمـثـلـهـای دری افـغـانـســـتـان، چاپ در کـانـادا، ســویـدن و ایـران (تـهـران ۱۳٨٢ هـ ش)
مـرزهـای هـمـزیـســتی زبـانـهـا، نـیـویـارک، ۱٩٩۶ مـیـلادی
افـســانـۀ شــگـوفـه بـهـار، (تـرتـیـب و ادیـت)، نـیـویـارک، ۱٩٩٧ مـیـلادی
شـرح احـوال و آثـار اســتـاد عـبـدالـحـی حـبـیـبـی، چـاپ از طـریـق مـجـلـۀ «پـیـمـان»
مـخـفـی بـدخـشـانـی (تـعـلـیـق و تـحـشـــیـه) چـاپ دهـلـی، ٢۰۰۱ مـیـلادی
گـلـبـدن نـامـه (هـمـایـون نـامـه)، مـقـدمـه و ادیـت، پـیـمـان، نـیـویـارک (جـلـد اول تـا هـفـتـم ۱٩٩٩ – ٢۰۰۰ مـیـلادی)
شــجـرۀ اتـراک، چـاپ در جـریـدۀ جــهـــش، جـرمـنـی (نـاتـکـمـیـل)
بـابـرنـامـه، چـاپ بـمـبـی، در حـال تـحـشــیـه، تـعـلـیـق و مـقـدمـه، از طـریـق مـجـلـۀ «پـیـمـان»
قـانـون طـرب، بـا اضـافـات و تـحـــشــیـه و تـعـلـیـق، چــاپ در ســویـدن، ٢۰۰۰ مـیـلادی
یـمـگـان (مـزار نـاصـرخـســرو)، تـعـلـیـق و تـحـشــیـه، یـونـیـورســتـی دهـلـی، ٢۰۰۰ مـیـلادی
ظـهـیـرالـدیـن مـحـمـد بـابـرشـاه، مـقـدمـه، تـحـشــیـه و تـعـلـیـق، چـاپ در «پـیـمـان»، نـیـویـارک، ٢۰۰۰ مـیـلادی (نـاتـکـمـیـل)
افـکـارشــاعـر، مـقـدمـه و تـعـلـیـقــات
پـیـرخـرابـات (اســتـاد قــاســـــــــــــــم افـغـان) چـاپ در پـشـــاور، ۱۳٨٢ هـ ش
فـیــض قــدس، (بـکـوشـــــش)
حـنـجـرۀ هـنـد (بحـثی پـیـرامـون هـنـروشــخـصـیـت ســتـارۀ درخـشــان آسـمـان مـوســیـقـی شــرق لـتـامـنگـیـشـکـر) ٢۰۰۳ مـیـلادی
مـقـدمـه و ادیـت در کـتـاب «زنـدگـیـنـامـۀ اســتـاد عـبـدالـرشـــیـد لـطـیـفـی» کـانـادا، ۱٩٩٨ مـیـلادی
تالیفات در حال طبع و یا تکمیل:
مـشــاهـیـربـدخـشـــان، در حـال تـکـمـیـل
شــۀ مـحـمـد ولـیـخـان دروازی، آمـادۀ چـاپ
مـوســــیـقـی در افـغـانـســــــــــتـان، در حـال تـکـمـیـل
دیـوان شــاه غـریـب مـیـرزا غـریـبـی، مـقـدمـه، تـصـحـیـح و تـحـشــیـه، در حـال تـکـمـیـل
دیـوان فـارســی مـولانـا هـلالـی چـغـتـایـی، مـقـدمـه، تـصـحـیـح و تـحـشــیـه، در حـال تـکــمـیـل
آرامـگـاه بـابـر، تـحـشــیـه و تـعـلـیـق، در حـال تـکـمـیـل
ســـیـر هـنـر درافـغـانـســـــــــتـان، آمـادۀ چـاپ
غـزنـویـان، در حـال تـکـمـیـل
شــرح احـوال و آثـار پـروفــیـســور غـلام مـحـمـد مـیـمـنـگـی، زیـرچـاپ در پـشــاور، ٢۰۰۵ مـیـلادی
مقالات:
امـیـرخـســرو بـلـخـی ثـم الـدهـلـوی، «کـاروان»، «امـت» در ایـران، «آریـانـای بـرون مـرزی» ســویـدن
ســخـنـســرایـان زبـان فـارسـی در هـنـد در مـثـال بـیـدل «مـیـزان» شـمـاره ۵۵، دهـلـی ۱٩٩٩، «لـمـر» شـمـارۀ ٢٢ کـانـادا، ۱۳٨۰ هـ ش، «کـاروان» شـمـاره ٧۰ و چـنـد شـمـاره بـعـد از آن
حـکـیـم نـاصـرخـســرو از دیـدگـاه بـدخـشــانـیـان، ضـم کـتـاب یـمـگـان، دهـلـی، دانـشــگـاه دهـلـی ٢۰۰۰ مـیـلادی
تـاریـخـچـۀ مـخـتـصـر فـرقـۀ اســمـعـیـلـیـه، ضـم کـتـاب «عـدیـم شــغـنـانـی»، کـانـادا، ۱٩٩٧ مـیـلادی
ســامـانـیـان (بـرگـی از تـاریـخ قـلـب آســیـا)، «زرنـگـار»، شــمـارۀ ۶٩ کـانـادا، ٢۰۰۰ مـیـلادی، «آریـانـا بـرون مـرزی»، شــمـاره ســوم، ســویـدن، ۱٩٩٩ مـیـلادی
ســردار بـیـدل شــنـاس و عـارف وارســـتـه عـبـدالـعـزیـز حـیـرت، «درد دل افـغـان»، کـالـیـفـورنــیــا
نـگـاهـی بـه افـکـار شـاعـر و زنـدگـیـنـامـۀ اســتـاد صــلاح الـدیـن سـلـجـوقـی، «نـویـد» شـمـاره هـای ٢، ۳، ٤ و ۵، «جـهـش» جـرمـنـی، «مـیـزان» دهـلـی، ضـمـن کـتـاب پـژوهـشــهـای ایـرانـشــانـسـی، جـلـد ۱٤ شـمـاره ٨٩، تـهـران ٢۰۰٤ مـیـلادی
کـابـل در پـرده هـای تـاریـخ، «کـاروان» شـمـاره ٢٧، کـالـیـفـورنـیـا
غـزنـی و ســـنـایـی، «درد دل افـغـان»، کـالـیـفـورنـیـا
دری یـا زبـان دربـاریـان، «آریـانـا بـرون مـرزی» ســویـدن ٢۰۰۵ مـیـلادی، «مـردم افـغـانـســـتـان» کـالـیـفـورنـیـا ٢۰۰۵ مـیـلادی
نـظـام ســیـاسی آیـنـدۀ آفـغـانـســتـان، «امـیـد»، ورجـیـنـیـا، درکـتـاب قـانـون اساسـی مـیـثـاق مـلی، لـنـدن ٢۰۰۳ مـیـلادی
نـقـاش افــســانـوی غـلام مـحـمـد مـیـمـنـگـی، «گـلـبـرگ» شـمـاره پـنـج، آســـتـرالـیـا ٢۰۰۵ مـیـلادی
پـروفـیـســور غـلام مـحـمـد مـیـمـنـگـی، «پـیـمـان»، شــمـاره هـای ۳ و ٤، نـیـویـارک، ۱٩٩٩ مـیـلادی
غـلام مـحـمـد مـیـمـنـگی، «ژونـدن» کـابـل، ۱٩٧۵ مـیـلادی، امـیـد، ورجـیـنـیـا
تـقـویـم سـال دوهـزارویـک و یـادی از اســـتـاد عـبـدالـغـفـور بـرشـــنـا، «امـیـد» شـمـارۀ ٤۵٧
ســتـارۀ درخـشــان هـنـردرافـغـانـســــتـان اســـتـاد غـوث الـدیـن، «امـیـد» شـمـارۀ ۱۵٧
اســـتـاد غـلام مـحـی الـدیـن شــبـنـم غـزنـوی، «کـیـوان» شـمـاره ۵٤، کـالـیـفـورنـیـا، ٢۰۰٢ مـیـلادی
اســتـاد مـحـمـد ســعـیـد مـشــعـل، مـشــعـلـدار هـنـرنـقـاشـی بـه رحـمـت حـق پـیـوسـت، «امـیـد» شـمـاره هـای ۳۰۵ و ۳۰٨ ورجـیـنـیـا، ۱٩٩٨ مـیـلادی
نگـارســتـان هـرات، اســتـاد مـحـمـد ســـعـیـد مـشــعـل احـیـا کـنـنـدۀ مـکـتـب بـهـزاد، «امـیـد» شـمـاره هـای ۱٧٤، ۱٧۶، ۱٧٩ و ۱٨۱، هـمـچـنـان ضـم کـتـاب خـشــک و تـر، کـانـادا، ۱٩٩٨ مـیـلادی
در رثـای اســتـاد مـحـمـد ســعـیـد مـشــعـل عـلـم بـردار هـنـرنـیـاکـان وطـن، «کـاروان» شـمـاره ۵٤ و «درد دل افـغـان»
طـراح و مـبـتـکـر بـزرگ وطـن اســتـاد مـحـمـد اســرائـیـل رویـا، «لـمـر» شـمـارۀ نـهـم، کـانـادا و «درد دل افـغـان»
مـیـنـاتـوریـســـت زبـردســت وطـن مـحـمـد هـمـایـون اعـتـمـادی، «امـیـد» شـمـارۀ ٢۰٧، ورجـیـنـیـا
یـادی از نـقـاش وطـن الـحـاج قـربـان عـلـی عـزیـزی، «امـیـد» شـمـارۀ ۱۵۶، کـالـیـفــورنـیـا
اســتـاد فـرخ افـنـدی، «کـاروان» شـمـارۀ ٤٩، کـالـیـفـورنـیـا
اسـتـاد عـبـدالـغـفـور بـرشــنـا، «ژونـدون»، کـابـل، ۱٩٧٤ مـیـلادی و «کـاروان» کـالـیـفـورنـیـا
اســتـاد خـیـرمـحـمـد عـطـایـی، «ژونـدون»، کـابـل، ۱٩٧٤ مـیـلادی و «کـاروان» کـالـیـفـورنـیـا
اســـتـاد خـیـرمـحـمـد یـاری، «ژونـدون»، کـابـل، ۱٩٧٤ مـیـلادی و «کـاروان» کـالـیـفـورنـیـا
ســیـمـون شــکـورولـی، چـاپ در مـجـلـۀ Afghanistan بـزبـان انـگـلـیـسـی، کـابـل ۱٩٧٤ مـیـلادی و «کـاروان» شـمـارۀ ۵٤
تـاریـخ مـخـتـصـر مـعـارف در افـغـانـســـــــتـان، «کـیـوان»، کـالـیـفـورنـیـا، شــمـاره هـای ۶٧ – ٧۵، «عـرفـان» شـمـاره هـای ۱ – ۳، کـابـل، ۱۳٨۳ هـ ش، «آریـانـا بـرون مـرزی» ســویـدن، ٢۰۰۳ مـیـلادی
مـحـمـود غـزنـوی ازنـگـاه ســخـنـوران و صـاحـبـدلان، «آریـانـا بـرون مـرزی»، شـمـاره ٤، سـویـدن ٢۰۰۱ مـیـلادی، «امـت» مـشــهـد، ٢۰۰۰ مـیـلادی
دودیـوان ارزشــمـنـد از هـاشــم زمـانـی، «افـغـان اولــس»، کـابـل ٢۰۰٤ مـیـلادی، شــمـاره هـای ٢٢ و ...
صـفـحـاتـی از حـیـات عـلـمـی پـروفـیـســور داکـتـر احـمـد جـاویـد، «امـیـد»، ورجـیـنـیـا ٢۰۰٢ مـیـلادی
یادنامـۀ اســتـاد عـبـدالاحـمـد جـاویـد، بـخـاطـربـزرگـداشـت مـقـام عـلـمـی اســتـاد جـاویـد، کـانـفـرانـس هـامـبـورگ، ٢۰۰۵ مـیـلادی
نـگـاهـی بـه ســـیـمـای آریـن پـور و تـاریـخ مـنـظـوم او، «تـاریـخ مـنـظـوم» امـریـکـا ۱۳٧۶ هـ ش
پـورغـنـی صـائـب شــنـاس بـزرگ، دیـوان پـورغـنـی، چـاپ جـرمـنـی، ٢۰۰۵ مـیـلادی
غـنـی نـســواری، «لـمـر» کـابـل، ۱۳٤۶ هـ ش، «درد دل افـغـان» کـالـیـفـورنـیـا، «لـمـر» شـمـاره ۱۳ عـقـرب ۱۳٧٩ هـ ش ، کـانـادا
آواز خـوان فـرامـوش شــده خـانـم آزاده، «امـیـد» شـمـاره ۳٧٢
نـظـریـات دو هـنـرمـنـد وطـن کـه لـفـظـاً افـتـراق و مـعـنـاً اخـتـلاط دارنـد. «کـاروان» شـمـاره هـای ۳٤ – ۳۶
مـلـکـۀ قـلـبـهـا (لـتـا مـنـگـیـشــکـر)، «آریـانـا بـرون مـرزی» شـمـاره هـای ۳ و ٤، ســویـدن، ٢۰۰۳ مـیـلادی
خـرابـات زاده ای کـه شـهـنـشــاه غـزلـخـوانـی بـود (اســتـاد رحـیـم بـخـش)، «امـیـد»، گـلـبـرک شـماره اول، آسـتـرالـیـا
درسـوگ سـتارۀ هـنـرقـافـلـه سـالاروشـاهـمـرد بـزمـیان ابراهـیـم نـسـیـم، «امـیـد» شـماره ٤٤۱ و «درد دل افـغـان»
عـبـدالـوهـاب مـددی نـویـســنـدۀ اول مـوســیـقـی در افـغـانـسـتـان، «امـیـد» شـمـاره ۵٤۶ و «گـلـبـرگ» شـمـاره دوم، آســتـرالـیـا، ٢۰۰٤ مـیـلادی
سـجـاده نـشــیـن خـانـقـاء سـخـی احـمـد خـاتـم، «گـلـبـرگ»، شـمـارۀ ٤ ، آســتـرالـیـا، ۱۳٨۳ هـ ش، «امـیـد» ورجـیـنـیـا
حـظـیـره درسـت اسـت، «درد دل افـغـان» شـمـارۀ ٧ و ۱۱، سـال سـوم کـالـیـفـورنـیـا، ٢۰۰۱ مـیـلادی
خـاطـراتـی از صـحـبـت بـا مـرحـوم مـحـمـد داود خـان اولـیـن رئـیـس جـمـهـور افـغـانـسـتـان، «امـیـد» شـمـاره هـای ۱٩٢ – ۱٩۳ و ...
امـیـرتـیـمـور جـهـانـگــشــــا و جـهـان فـــرهـــنـگ، «پــیــمــــان»، بـلـخ
وجـه تـســمـیـۀ قـزلـبـاش، «نـور»، نـیـویـارک
خـاطـرات و ســرگـذشــت مـن در آفـاق و انـفـاس، «کـاروان»، کـالـیـفـورنـیـا
گـلــشـن زیـبـای اشــعـار یـادیـوان اســـتـاد قـربـت، «امـیـد» شـمآره ۳٩۳، «زرنـگـار» شـمـاره ۶۵ کـانـادا
یـادی از مـیـرهـای بـدخـشـــان، «امـیـد» شـمـاره هـای ۳۳۵ – ۳٤۱، «جــهــش» در جـرمـنـی و کـتـاب «مـخـفـی»
نـظـریـه در بـارۀ خـاطـرا ظـفـر حـســن آیـبـک، ضـم کـتـاب «افـغـانـســــتـان از سـلـطـنـت امـیـرحـبـیـب الله ...» تـرجـمـۀ فـاضـل، پـشـــاور، ٢۰۰۳ مـیـلادی
یـادی از مـلا عـارف چـیـابـی، «امـیـد» شـمـاره هـای ٢٨۰ – ٢٨۱ و ضـم کـتـاب «مـخـفـی» هـنـدوسـتـان ۱۳٨۰ هـ ش
گـرد هـم آیـی هـای روم و تـهـران و ارزیـابـی هـای سـازنـده بـرای اسـتـحـکـام هـمـبـســتـگـی و تـفـاهـم هـمـگـانی مـلـت افـغـانـســــــتـان، «کـاروان» شـمـارۀ ۶٧، «امـیـد»
عـراق آئـیـنـۀ تـمـدن اســلام، «امـیـد» شـمـارۀ ۵٧۰
کـلـمـۀ هـرات و کـتـاب تـاریـخـنـامـۀ هـرات، «امـیـد» شـمـارۀ ٢۵٤ و ....، در کـتـاب «خـشـک وتـر» چـاپ در جـریـده «نـویـد» شـمـاره هـای نـهـم و دهـم، کـالـیـفـورنـیـا، ٢۰۰۰ مـیـلادی
هـر کـه امـیـن نـیـســـت ایـمـان نـدارد، دفـاع از کـتـاب «مـزارات هـرات»، «امـیـد» شـمـاره ٤٨۳
خـطـاطـان و خـوشــنـویـســان هـرات، اثـر عـبـدالـعـلـی شـایـق، «نـویـد» شـمـاره هـای اول تـا پـنـجـم سـال دوم، ٢۰۰۰ و ٢۰۰۱ مـیـلادی
یک نـظـرگـذرا برکـتـاب شـنـاســنـامۀ چـیـاب و چـیـا بـیـان، شــعـلـه در یـادنـامـه هـای فـرهـنـگـیـان کـابـل، ۱۳٨٤ هـ ش
پـرتـو بـر زوایـای زنـدگـی وافـکـار جـمـشــیـد شـعـلـه، در ســیـر دبـســتـان بـدخـشــان، کـابـل ۱۳٨۳ هـ ش
پـیـری و مـُریـدی، دیـوان حـاجـی غـلام ســرور دهـقـان، بـا هـتـمـام حـاجـی یـوســف نـظـری، «امـیـد»
مـقـدمــه بـر چـاپ ســوم «مـزرعـه دهـقــان»
Guroghly, South Asian Folklore An Encyclopedia, New York, ٢۰۰۳ بـزبـان انـگـلـیـســی
پـیـرامـون سـودا هـای هــیـچـــســــتـان، «کـاروان» شـمـاره هـای ۵٧، ۵٨ و ...
ســخـنـی چـنـد پـیـرامـون کـتـاب «ســفـیـنـۀ مـوســیـقـی»، «کـاروان» شـمـاره هـای ٤٧ – ٤٩
درامـۀ تـبـارتـبـر،« امـیـد» شـمـارۀ ٢٧٢ (دفـاعـیـه)
پـیـشــگـفـتـاردر کـتـاب «زنـدگـیـنـامـۀ اســتـاد عـبـدالـرشــیـد لـطـیـفـی»، تـالـیـف پـروفـیـســور عـبـدالـواســع لـطـیـفـی، کـانـادا، ۱٩٩٨ مـیـلادی
نـگـاهـی بـه تـاریـخ بـیـهـقـی، «نـویـد» شـمـاره هـای ۶ – ٨ ، کـالـیـفـورنـیـا، ٢۰۰۰ مـیـلادی
شــهـیـد مـحـمـد اســمـعـیـل مـبـلـغ، «امـیـد» شـمـارۀ ٢٤٢
مـبـارزه، فـرهـنـگ و ســرزمـیـن آســیـای مـرکـزی، «کـاروان» شـماره هـای ۳۳ – ۳۵ و ....، کـالـیـفـورنـیـا
تـاریـخـچـه مـخـتـصـر هـنـر در افـغـانـســـتـان و کـارنـامـه هـای اســتـاد بـهـزاد، «کـاروان» شـمـاره هـای ٢٢ – ٢٤
فـردوسـی ومـحـمـود از دیـدگـاه اســتـاد خـلـیــلی، «افـغـانـســتـان» شـمـاره هـای ۶ – ٧ ، کـالـیـفـورنـیـا، ٢۰۰۰ مـیـلادی
روان شــاد اســتـاد نـهـضــت، «لـمـر» شـمـارۀ ۱۳، کـانـادا، ٢۰۰۰ مـیـلادی
یـاســخـن ســنـجـیـده گـو ای مـرد دانـا یـا خـمـوش، (دفــاعـیـه)، «امـیــد» شـمـارۀ ٢۵٩
چــو کـفـر از کـعـبـه بـرخـیـزد کـجـا مـانـد مـســلـمـانـی؟، (دفـاعـیـه)، «امـیـد» شـمـارۀ ٢۵۱
شــۀ مـحـمـد ولی خـان از احـفـاد شــاهـان بـدخـشــان ووکـیـل ســلـطـنـت افـغـانـســتـان چـگـونـه بـدار آویـخـتـه شــد، «امـیـد»، شــمـاره هـای ٢۱٢ – ٢۱٤ و ...
یادی از جـشــن هـای نـوروزی در وطـن عـزیـز مـا افـغـانـســـــتـان، «لـمـر» شــمـارۀ ۱٨، کـانـادا، ٢۰۰۱ مـیـلادی
باغ بابـروجــشــن هـای نـوروزی وشـکـوه کـابـلـســتـان، «پـیـمـان» شـمـارۀ دوم، نـیـویـارک ، ۱٩٩٩ مـیـلادی، «امـیـد»
خـشــک و تـر، اثـرمـرحـوم اســتـاد مـحـمـد ســعـیـد مـشــعـل (تـبـصـره)، «امـیـد»، شــمـاره ۳۱۰
فـرهـنـگ مـردم و خـود را دریـابـیـد (دربـارۀ اســتـاد اخـی)، «امـیـد» شــمـاره هــای ٢٩٩ و ...
بـیـاد بـزرگـمـرد افـغـانـســـتـان شـاد روان اســتـاد مـحـمـد ابـراهـیـم عـفـیـفـی، «امـیـد» شـمـاره هـای ۳۶٤ و ۳۶۶
هـنـر در افـغـانـســــتـان، نـقـاش مـخـتـرع، «کـاروان»، شـمـاره هـای ٧۱ و ٧٢ و ...
خـواجـه لـر طـریـقـه سـی، طـبـع در اوزبـیـکـســـتـان، ٢۰۰۳ مـیـلادی، (بـزبـان تـورکـی)
سـخـنـی چـنـد پـیـرامـون کـتـاب «زنـدانـی خـاطـرات» تـالـیـف هـاشــم زمـانـی، «امـیـد»، ورجـیـنـیـا
هـزاره کــیـســـت؟، «اریـانـا بـرون مـرزی»، شـمـاره ۳ و ٤ ، سـویـدن، ٢۰۰۳ مـیـلادی
نـمـونـه ای از تـاریـخ نـگـاری عـلـمـی (دربـارۀ کـتـاب پـروفـیـســور هـاشــمـی)، «آریـانـا بـرون مـرزی»، شـمـارۀ دوم، سـویـدن، ٢۰۰٤ مـیـلادی
زنـان نـامـدار افـغـانـســـتـان و یـادی از مـلالی، «درد دل افـغـان»، کـالـیـفـورنـیـا
تـاریـخـچـۀ مـخـتـصـر خـرقـه مـطـهـرۀ حـضـرت ســیـدالـمـرســلـیـن مـحـمـد (ص)، «لـمـر» شـمـارۀ نـزدهـم، کـانـادا، ٢۰۰۱ مـیـلادی، «امـیـد» شـمـاره ٤٢۱
شــاه عــبـدالله یـمـگـی بـدخـشـی، «فــردا» شـماره ۱۳، ســویـدن، ٢۰۰۰ مـیـلادی
فـدرالـیـزم در افـغـانـســـتـان
قـیـام مـجـاهـدیـن تـورکـســتـان و یـاد نـامـه ای از مـلا ابـراهـیـم بـیـک لـقـی، پـیـمـان، شـمـاره هـای ۵ – ٧، نـیـویارک، ٢۰۰۰ مـیـلادی
گـوراوغـلـی، فـولـکـلـور، شــماره دوم و ســوم، کـابـل، ۱۳۵۳ ش
داسـتـان هـای گـور اوغـلـی، «نـقــد و آرمـان»، جـلـد ســوم، کـالـیـفـورنـیـا، ۱٩٩۶ مـیـلادی
بـه اداره نـقــد و آرمـان، (اعـتـراضـیـه)، «نـقــد و آرمـان» شـمـاره ٤ و ۵، کـالـیـفـورنـیـا، ۱٩٩٧ مـیـلادی
آرمـان مـا، «پـیـمـان»، شـمـارۀ اول، نـیـویـارک، ۱٩٩٩ مـیـلادی
شــرح احـوال امـیـرنـاصـرالـدیـن ســـبـکـتـگـیـن، «پـیـمـان»، شــمـارۀ اول، ۱٩٩٩ مـیـلادی، نـیـویـارک
هـمـایـون نـامـه تـصـنـیـف گـلـبـدن بـیـگـم بـنـت بـابـرشـاه، «پـیـمان» شـمارۀ اول، نـیـویـارک، ۱٩٩٩ مـیـلادی
شـاه غـریـب مـیـرزا غـریـبـی، «پـیـمـان» جـلـد پـنـجـم و هـفـتـم، نـیـویـارک، ٢۰۰۰ مـیـلادی
ظـهـیـرالـدیـن مـحـمـد بـابـرشـاه، «پـیـمـان» جـلـد پـنـجـم و هـفـتـم، نـیـویـارک، ٢۰۰۰ مـیـلادی
سـلـطـان مـحـمـود غـزنـوی، «پـیـمـان» جـلـد سـوم و چـهـارم، نـیـویـارک ۱٩٩٩ مـیـلادی
امـیـرحــســــیـنـی ســادات غـوری (رح) وفـات ٧۱٨ ق
یـادنـامـۀ شــاعـر شـوریـده حـال وطـن صـوفـی عـشــقــری، «لـمـر» کـانـادا، «درد دل افـغـان» کـالـیـفـورنـیـا
دورنـمـای اصـلاحـات آیـنـدۀ مـعـارف افـغـانـســـــــــتـان
نـوروز خـوش آئـیـن (تـبـصـره) مـولـف اســتـاد جـاویـد، «کـاروان»، شـمـارۀ ۶٢
مـحـمـد کـریـم کـابـلـی عـارف وارســتـۀ وطـن یـا شــاعـری از کـابـلـســتـان، «کـاروان» شـمـاره ۶٩، کـالـیـفـورنـیـا، سـال ۱۳٧٩ هـ ش
خـاطـره ای از قــتـل مـحـمـد نـادرشــاه خـان، «کـاروان»، شـمـارۀ ٧٤، کـالـیـفـورنـیـا، ۱۳٧٩ ش
بجـواب تـقـاضـای «کـاروان» به کـمـک تـاجـیـکـســتـان بـشــتـابـیـم، «کـاروان»، شـمـاره ٢٨ و چـنـدیـن شـمـاره بـعـد آن
شــاه مـامـه و ســلـسـال، «آریـانـا بـرون مـرزی»، شـمـارۀ بـهـاریـه، ســویـدن، ۱۳٨٤ ش
چـنـد کـلـمـه در بـارۀ دیـوان شــگـوفـه بـهـار و نـوشــتـه هـای مـقـدمـه نـویـس آن، «افـســانـۀ شـگـوفـه بـهـار»، نـیـویـارک، ۱٩٩٧ مـیـلادی
بـزکــشـی، فـولـکـلـور، کـابـل
تـشــکـیـل وزارت فـرهـنـگ و هـنـر در حـکـومـت مـحـســوس اســت، «کـیـوان»، کـالـیـفـورنـیـا، ٢۰۰۱ مـیـلادی
کـابـل دخـتـر، (داســــتـان)
مـغـول دخـتـرو عـرب بـچــه، (داســـتـان)
بی بی مـاهـروی کـابـلـی، (داســــتـان)
بیش از صد مقالۀ دیگر داکتر عنایت الله شهرانی در نشرات داخلی و خارجی چون مجلۀ ادب، فولکلور، لمر، آریانا (نشریۀ انجمن تاریخ)، ژوندون، پشتون ژغ، عرفان، امید، کاروان، نامه ی خراسان، افغانستان، میزان، زرنگار، لمر (درکانادا)، نوید، کیوان، مردم افغانستان، آریانا برون مرزی، پیمان، بلخ، نور، فردا، امت، درد دل افغان، افغان ولس و غیره به چاپ رسیده است.
