ژرژ مورگن ستيرنه (زادۀ ١٨۹٢- درگذشتۀ ١۹٧٨م)، استاد زبان‌شناس و متخصص بسيار مشهور زبان‌های آريايی.
زندگينامه
ژرژ مورگن ستيرنه، در سال ١٨۹٢ ميلادی در شهر اسلو (کشور نروژ) زاده شد و تحصيلات خود را در دانشگاه اسلو و دانشگاه بن و برلين (آلمان) به پايان رسانيد(١۹٠۹-١۹١٨م)[١].
پروفسور مورگن ستيرنه از خاورشناسان نروژی و از بزرگترين متخصصان بين‌المللی زبان‌های ايرانی، سانسكريت، پشتو، فرهنگ پشتو و زبان‌شناسی تطبيقی هند و اروپايی می‌باشد كه در دانشگاه "اوسلو" زبان‌های يونانی و لاتينی و سانسكريت را فرا گرفته و برای تكميل تحصيلات خود به آلمان سفر كرده و در دانشگاه برلين پايان‌نامه دكترای خود را به راهنمايی "لدرس" درباره نمايشنامه‌های سانسكريت گذرانده است. وی علاوه بر بهره‌مند شدن از استاد مزبور به شهر "بُن" رفته و نزد پروفسور "ياكوبی" هندشناس نامور آلمانی و همچنين نزد "كارل آندره آس" به تحصيل ايران‌شناسی پرداخته، و در دانشگاه گوتينگن درباره زبان‌های ايرانی به مطالعات بيشتری همت گماشته است.
در برلين با زبان سانسكريت آشنايی پيدا كرد و يكی از متون سانسكريتی را در سال ١۹٢١م به چاپ رسانيد. سپس در سال ١۹٢٤م متنی به زبان تبتی به‌نام "ناگندنه" را منتشر كرد. تدريس را از سال ١۹١٧م در رشته زبان‌های "هند و اروپايی" آغاز كرد، ابتدا در اسلو (١۹١٧-١۹٢٨م) و بعد در گوتبورگ و باز در اسلو (١۹٣٧-١۹٦٣م).
پروفسور مورگن ستيرنه از سال ١۹١٧ تا ١۹٢۹ ميلادی معلم هندشناسی دانشگاه اوسلو شده و در ١۹٣٠ تا ١۹٣٧ ميلادی استاد زبان‌شناسی هند و اروپايی و سانسكريت در دانشگاه "گوتنبورگ" در سوئد و از سال ١۹٣٧ تا ١۹٦٤ ميلادی استاد زبان‌شناسی هند و اروپايی در دانشگاه اوسلو بوده است. ضمناً وی استاد كرسی مطالعات شرقی دانشگاه مزبور و متخصص بين‌المللی لهجه‌های ايرانی و هندی و افغانی است.
اين دانشمند بزرگ، رياست مؤسسه هند و ايرانی دانشگاه اوسلو را به عهده داشت و نيز رئيس انجمن بين‌المللی زبان‌شناسی ايران نيز بود. او تحقيقات جامعی درباره اوستا و آيين قديم ايرانيان به انجام رسانيد.
از سن بيست سالگی به مطالعات ايران‌شناسی پرداخت و همزمان با آن مطالعه در زبان‌های رايج در مرزهای شمال غربی هندوستان را كه ضبط نشده بود، مورد توجه خود قرار داد. كتابی كه در اين زمينه تهيه كرد در دو جلد است و يكی از شاهكارهای اوست كه در سال ١۹٢۹-٣٨ انتشار يافت. برای فهرست تأليفات او به مجموعه‌ای كه Indo- Iranica نام گرفت و در سال ١۹٧٤ به او اهدا شد مراجعه شود و همچنين به مجموعه‌ای از مقالات او كه تحت عنوان Irano-Darsica در سال ١۹٧٣ منتشر شد. از كارهای گرانقدر اين دانشمند اقداماتی است كه در راه تهيه اطلس زبان‌شناسی افغانستان كرد.
پروفسور مورگن ستيرنه شش بار به مشرق‌زمين سفر كرده و در سفر اخير، در سال ١٣٤٥ هجری شمسی، برای شركت در كنگره جهانی ايران‌شناسان به جهت بررسی در مقدمات تأليف تاريخ كامل ايران بود. او هميشه از ايران با شوق فراوان سخن می‌گفت. در هر مسافرت سخنرانی‌های متعدد علمی و ادبی درباره موضوعات ايران‌شناسی در دانشكده ادبيات تهران ايراد می‌كرد كه همگی برای دانشجويان و دانشوران دارای نكات برجسته و راهنمايی‌های مؤثر بود. از آن جمله می‌توان از سخنرانی‌های زير نام برد:
- ١ - تاريخ تحول و تكامل كلمات.
٢ - دگرگونی شكل كلمات.
٣ - مجموعه لغات.
٤ - جغرافيای زبان‌شناسی.
٥ - تاريخ تحول زبان‌های ايرانی و مجاهدت‌های دانشمندان اسكانديناوی درباره رشته‌های مختلف ايران‌شناسی، كه آقای دكتر عزت‌الله نگهبان رئيس موزه ايران باستان آن‌را به فارسی ترجمه كرده و در مجله دانشكده ادبيات تهران، سال چهارم، شماره ٣، صفحات ٤٣ تا ٥٢ درج شده است.
با اين همه سه جلد كتاب قطور او درباره لهجه‌های هند و ايرانی معاصر كه در فلات "پامير" و اطراف آن به آنها سخن می‌گويند، نمونه تحقيق دقيق علمی وی در زبان‌شناسی است، و كمتر كسی مانند او با لهجه‌های معاصر افغانستان و ايران آشناست.
پروفسور مورگن ستيرنه عضو انجمن آسياييی پاريس و عضو انجمن آسيايی لندن و عضو فرهنگستان افغانستان و عضو فرهنگستان علوم نروژ و عضو فرهنگستان انگلستان و آكادمی كتيبه‌ها و ادبيات فرانسه و يكی از اعضای شورای مجموعه كتيبه‌های ايرانی بود و باری هم از دانشگاه تهران به اخذ درجه استادی افتخاری نائل شد.
آثار:
آثار استاد مورگن ستيرنه زياد است. آنچه مربوط به افغانستان و ايران می‌باشد، به شرح زير است:
- ١ - زبان‌های سرحدی هند و ايرانی ١ و ٣.
٢ - مجموعه لغات پشتو و فقه‌اللغه آنها.
ضمناً مقالات بسيار درباره زبان‌های ايرانی و هند و آريايی افغانستان و نيز لهجه‌های ايرانی در مجلات خاورشناسی نوشته است.
پی‌نوشت‌ها
[۲]- ژرژ مورگن ستيرنه، پايگاه اطلاع‌رسانی بنياد ايران‌شناسی
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
جُستارهای وابسته
□
□
□
□
منابع
□
□
□
پيوند به بیرون
□
□
