 | از: ريچارد بلک (خبرنگار علمی بی بی سی) |
انسان و ميمون
قرابت ژنتيکی شامپانزه به انسان
فهرست مندرجات
دانشمندان همیشه در شگفت بودند که چرا علی‌رغم این‌که حدود ۹۹ درصد از ژن‌های انسان و شامپانزه یکسان می‌باشد، تفاوت ظاهری و رفتاری بسیار زیادی بین آن‌ها وجود دارد.
محققان آمریکایی ژن‌های ۴ نوع از پستانداران را با یکدیگر مقایسه کرده‌اند و دریافته‌اند که در میان این موجودات انسان بیش‌ترین میزان جهش ژنتیکی را داشته است. بیش‌ترین جهش‌ها مربوط به یک گروه از ژن‌های اصلی است که عامل کنترل بر نحوه‌ی عملکرد دیگر ژن‌ها می‌باشند.
«یوو گیلاد» (Yoav Gilad) متخصص ژنتیک دانشگاه شیکاگو در یک گزارش گفته است:
«مطالعه ژن‌های اورانگوتان و شامپانزه نشان داد که تغییرات بسیار کوچکی در ژن‌های این جانوران در طول ٦۵ میلیون سال دوران تکامل آن‌ها به‌وجود آمده و سئوال اساسی این است که چرا نحوه‌ی عملکرد ژن‌ها در انسان تا این حد متفاوت است و چه تغییراتی در محیط و نحوه‌ی زندگی می‌توانسته باعث این جهش ژنتیکی عظیم در انسان شود.»
دانشمندان سال‌های متوالی در این خصوص مطالعه کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که ژن‌ها در هر جانداری به‌طرق مختلفی عمل می‌کنند.
تیم تحقیقاتی به سرپرستی گیلاد بیش‌تر از ۹٠٠ ژن انسان، اورانگوتان و شامپانزه را با یکدیگر مقایسه کردند. آن‌ها دریافتند که بیش‌ترین تغییرات در ژن‌های انسان طی ۵ میلیون سال اخیر دوران تکامل آن به‌وجود آمده است.
دانشمندان ژنتیک دریافته‌اند که بیش‌ترین جهش ژنتیکی زمانی رخ داده که رژیم غذایی انسان با کشف آتش تغییر کرده است.
محققان خاطر نشان می‌کنند که این تغییرات ژنتیکی در انسان تاثیرات منفی و زیان باری نیز داشته و جهش ۵ ژن از ۱٠٠ ژن ثابت بشر با به‌وجود آمدن بیماری سرطان کبد مرتبط می‌باشد.[۱]
با این حال، ريچارد بلک، خبرنگار علمی بی بی سی، این مطلب را از منظر دیگر دانشمندان گزارش کرده است:
| قرابت ژنتيکی شامپانزه به انسان | ▲ |
براساس يک رشته تحقيقات تازه، شامپانزه از لحاظ ژنتيکی به‌حدی به انسان نزديک است که در واقع بايد آن را در خانواده‌ای که انسان نيز بدان تعلق دارد (هومو) جای داد.
دانشمندان دانشکده پزشکی دانشگاه ايالتی وين در ديترويت آمريکا، ژن‌های کليدی انسان و چند گونه ميمون (ape) را مورد آزمايش قرار دادند و دريافتند که «کدهای حيات» انسان ۹۹،۴ درصد با شامپانزه اشتراک دارد.
اين گروه از محققان پيشنهاد می‌کنند که شامپانزه و ميمون ديگری به‌نام بوبونوس که پيوند نزديکی با شامپانزه دارد، در گونه هومو (Homo) قرار داده شوند. انسان نيز به گونه هومو متعلق است.
انسان، که نام علمی آن‌ها هوموسيپين است، در حال حاضر تنها ارگانيسم زنده اين گونه است، هرچند برخی از موجودات منقرض شده مانند نئاندرتال‌ها (هومو نئاندرتاليس) نيز بخشی از اين گروه هستند.
| قياس شش گونه | ▲ |
دکتر درک وايلدمن، که نتايج اين مطالعه را به کمک همکارانش در نشريه «اقدامات آکادمی ملی علوم» آمريکا چاپ کرده است می‌گويد: «از زمانی‌که مردم به مطالعه تکامل پستانداران عالی پرداختند، اين شکاف ميان انسان و ميمون‌ها وجود داشت.»
وی به بی بی سی گفت: «و به اين ترتيب آنچه ما نشان داده‌ايم اين است که شباهت انسان و شامپانزه به يکديگر در عمل بيش از شباهت هر يک از آن‌ها به ساير ميمون‌هاست.»
علوم نوين ژنتيک از طريق ارزيابی شباهت کدهای دی‌ان‌ای ميان گونه‌های مختلف، ابزار تازه‌ای برای تعيين نزديکی و پيوند ميان اين گونه‌ها در اختيار محققان می‌گذارد.
اين شيوه فاصله زيادی با شيوه‌های سنتی برای دسته‌بندی ارگانيسم‌های زنده که براساس شباهت ظاهری آن‌ها انجام می‌شد دارد.
تيم دانشگاه ديترويت در تحقيقات خود به مقايسه ۹٧ ژن مهم از شش گونه مختلف پرداخت. اين گونه‌ها شامل انسان، شامپانزه، گوريل، اورانگوتان، ميمون‌های جهان کهن و موش بود.
دانشمندان براساس اين قياس يک شجره تکاملی که ميزان قرابت ميان ارگانيسم‌ها را محاسبه می‌کرد خلق کردند.
براساس اين تحليل، شامپانزه‌ها و انسان با ۹۹،۴ درصد شباهت ژنتيکی، شاخه‌های مجاور را در شجره‌ی خانوادگی اشغال می‌کنند. شاخه بعدی در اين شجره به گوريل‌ها، اروانگوتان و بعد از آن‌ها ميمون‌های جهان کهن قرار می‌گيرند.
هيچ‌يک از پستانداران عالی پيوند نزديکی به موش نداشتند.
دکتر وايلدمن گفت: «می‌توان گفت که انسان‌ها و شامپانزه‌ها همان‌قدر به‌هم نزديک هستند که، برای مثال، اسب و خر.»
وی گفت: «از زمان ارسطو اين پنداره وجود داشت که انسان در رأس زنجيره‌ای بزرگ حيات قرار دارد موجودات ساده‌تر در رده‌های پايين‌تر زنجيره می‌ايستند. اما در حالی‌که اين موضوع برای برخی از مردم کاملاً مشهود به‌نظر می‌رسد، داده‌ها ظاهراً چنين چيزی نمی‌گويد.»
با اين حال، همه دانشمندان با نتيجه‌گيری گروه دکتر وايلدمن موافق نيستند و شامپازه را متعلق به گونه هومو نمی‌دانند.
در حالی‌که گروه ديترويت شباهت انسان و شامپانزه را ۹۹،۴ درصد رقم می‌زند، ساير محققان در سال گذشته آن‌را حدود ۹۵ درصد ارزيابی کردند.
اما آيا جابه‌جايی طبقاتی شامپانزه‌ها وضعيت اين حيوانات را بهبود خواهد بخشيد.
يک سخنگوی گروه حفاظت از محيط زيست «بنياد جين گودال» نسبت به اين مساله ابراز ترديد کرد و گفت جدا از اين‌که اين موجود را در چه طبقه و گروهی قرار دهيم، مشکل از ميان رفتن زيستگاه آن‌ها و شکار تجاری گوشت‌شان ادامه خواهد يافت.[٢]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی گردآوری شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- علی‌رغم شباهت حدود ۹۹ درصدی ژن‌های انسان و شامپانزه، جهش‌های ژنتیکی که در این حدود ۱ درصد اختلاف روی داده است، باعث بروز چنین تفاوتی در رفتار این دو موجود شده است.
[٢]- ريچارد بلک، قرابت ژنتيکی شامپانزه به انسان، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش دانش و فن): ٢۱ می ٢٠٠٣ - ٣۱ اردیبهشت ۱٣٨٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش دانش و فن)
