 | از: مهدی سلطانی |
شبیه‌سازی انسان
فهرست مندرجات
- شبیه‌سازی چیست؟
- شبیه‌سازی دی‌ان‌ای
- شبیه‌سازی از طریق تولد
- شبیه‌سازی جنین
- آیا ممکن است روزی انسان شبیه‌سازی شود؟
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
ایده‌ی اصلی و منشا تفکر راجع به شبیه‌سازی انسان (human cloning) هنگامی شکل گرفت که یک دانشمند اسکاتلندی توانست گوسفندی به‌نام Dolly را در سال ۱۹۹۷ شبیه‌سازی کند. پخش خبر این واقعه مهم توجه محافل پزشکی، مذهبی، سیاسی و ... را در جهان به‌خود جلب کرد به‌گونه‌ای از این واقعه‌ی علمی اغلب به‌عنوان نقطه‌ی عطف علم در سال ۱۹۹۷ یاد می‌شود.
| شبیه‌سازی چیست؟ | ▲ |
عموماً هنگامی‌که خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها خبرهای جنجالی شبیه‌سازی را منتشر می‌کنند، عموماً منظورشان شبیه‌سازی به‌حالت تولد طبیعی می‌باشد. با این وجود باید اضافه کرد که امروزه انواع مختلف تکنولوژی‌های شبیه‌سازی مطرح می‌باشد که توسط آن‌ها از لحاظ تئوریک می‌توان به دوقلوی ژنتیکی یک موجود زنده یا هر ارگانیسم دیگری دست پیدا کرد.
در این ارتباط درک اولیه از انواع روش‌های شبیه‌سازی کمک بسیاری خواهد کرد تا بتوانیم در مقابل این اخبار تصمیم‌گیری کنیم که آیا این اعمال مخالف مسایل اخلاقی هست یا خیر.
| شبیه‌سازی دی‌ان‌ای | ▲ |
این روش که در اصطلاح علمی DNA Cloning یا Molecular Cloning و یا Gene Cloning گفته می‌شود عبارت است از مجموعه‌ی عملیاتی که توسط آن قسمتی از «دی‌ان‌ای» (DNA) موجود مورد علاقه که قرار است شبیه‌سازی شود، به یکی از انواع موجودات ارگانیکی خود تکثیر منتقل می‌شود. معمولاً از باکتری‌های خود تکثیر یا Bacterial Plasmidها برای اینکار استفاده می‌شود.
طی این شرایط دی‌ان‌ای مورد علاقه توسط یک میزبان پردازش و تکثیر می‌شود. این تکنولوژی تقریباً از سال ۱۹۷۰ استفاده می‌شود و از معمول‌ترین فعالیت‌ها در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی می‌باشد. در این روش، دانشمندان معمولاً از ژن‌های خاصی برای کپی از یک ژن خاص استفاده می‌کنند.
| شبیه‌سازی از طریق تولد | ▲ |
به این روش Reproductive Cloning گفته می‌شود که به‌عنوان مثال توانایی تولید حیوانی را دارد که دارای دی‌ان‌ای مشخص می‌باشد. این دی‌ان‌ای ممکن است از یک حیوان زنده کنونی گرفته شود و یا حتی از بقایای یک حیوان مرده مربوط به سال‌های دور.
Dolly گوسفندی که راجع به آن صحبت کردیم از این روش شبیه‌سازی شد. دانشمندان طی مجموعه عملیاتی که به‌نام Somatic Cell Nuclear Transfer به‌معنی انتقال هسته سلول‌های کالبدی مشهور است، مشخصات ژنتیکی موجود مورد نظر را به نطفه‌ای که تمام خواص ژنتیکی آن برداشته شده است منتقل می‌کنند. البته نطفه‌ی جدید باید تحت مراقب‌های خاص الکتریکی و شیمیایی باشد تا توانایی تکثیر را داشته باشد. پس از آن‌که جنین به حد قابل قبولی از رشد رسید، آن‌را به داخل رحم یک حیوان ماده منتقل می‌کنند و از آن به بعد به رشد طبیعی خود تا تولد ادامه می‌دهد.
Dolly یا هر حیوان دیگری که با این روش ساخته شود دقیقاً مشابه موجود مورد نظر نخواهد بود چرا که برخی از ویژگی‌های نطفه‌ی از همان ابتدای شکل‌گیری از پدر و مادر به نطفه‌ی منتقل می‌شوند. اما موفقیت پروژه Dolly در این بود که نشان داد سلول‌های دی‌ان‌ای یک حیوان بالغ می تواند برای رشد یک نطفه مورد استفاده قرار گیرد. تا قبل از این دانشمندان تصور می‌کردند سلول‌هایی که رشد می‌کنند و بالغ می‌شوند بسیاری از خواص اولیه خود را از دست می‌دهند و دیگر توانایی رشد از ابتدا را ندارند.
Dolly در سال ۲۰۰۲ هنگامی که شش ساله بود از دنیا رفت، علت مرگ او ناراحتی و بیماری در ناحیه ریه اعلام شد. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که بیماری او ناشی از متفاوت بودن نوع تولد او دارد و یا این‌که یک بیماری عادی بود که ممکن است گریبان‌گیر هر جانداری شود.
| شبیه‌سازی جنین | ▲ |
به این روش Embory Cloning یا Therapeutic Cloning گفته می‌شود که در آن جنین انسان برای تحقیق در آزمایشگاه شبیه‌سازی می‌شود. اهمیت این موضوع در آن نیست که یک انسان، مشابه فرد مورد نظر ساخته شود بلکه هدف آن است که با بررسی و آزمایش روی جنین شبیه‌سازی شده بتوان نارسایی‌ها و بیماری‌های مربوط به انسان را تحلیل کرده و در حد امکان به روش‌هایی برای جلوگیری از بروز آن‌ها قبل از تولد دست یافت.
در این روش پس از گذشت حدود پنج روز از شکل‌گیری نطفه، سلول‌های خاصی از آن که سلول‌های بنیادی یا Stem Cells نام دارد برای شبیه‌سازی یا آزمایش برداشته می‌شود که با این عمل به جنین صدماتی وارد خواهد شد. (احتمالاً ریشه اصلی بحث بر سر مسایل اخلاقی نیز به همین‌جا بر می‌گردد.) این سلول‌ها تقریباً توانایی تولید هر نوع سلولی در بدن انسان را دارند و دانشمندان با استفاده از این سلول‌های خاص امیدوار هستند که روزی بتوانند درمان قطعی بیماری‌های قلبی، انواع سرطان، آلزایمر و ... را پیدا کنند.
در نوامبر سال ۲۰۰۱ یک دانشمند از مرکز تحقیقات پیشرفته سلولی (Advanced Cell Technologies) در ماساچوست اعلام کرد که توانسته است اولین جنین انسان را به‌منظور انجام تحقیقات در باره بیماری‌های انسان، شبیه‌سازی کند. آزمایش‌های این دانشمند بر روی هشت سلول انجام گرفت که از میان آن‌ها فقط سه عدد شروع به تقسیم‌شدن نمودند و در نهایت یکی از آن‌ها توانست فقط به شش تقسیم شود. بنابر این همان‌گونه که مشاهده می‌کنید هنوز راه درازی برای شبیه‌سازی یک انسان وجود دارد.
| آیا ممکن است روزی انسان شبیه‌سازی شود؟ | ▲ |
بسیاری از محافل سیاسی، مذهبی و حتی دانشمندان با فشارهایی که به کنگره آمریکا وارد کرده‌اند در صدد تصویب لایحه‌ای هستند که هرگونه تحقیق و فعالیت در این زمینه را ممنوع کند.
اما جدای این مسایل با توجه به هزینه بسیار بالا و درصد کم موفقیت در شبیه‌سازی حیوانات (بین یک تا دو درصد) که به‌علت دانش کم در باره روش «شبیه‌سازی از طریق تولد» می‌باشد هرگونه تلاش برای تولید انسان از این روش در حال حاضر با شکست روبه‌رو خواهد شد. به‌خصوص که پس از تولد حیوانات شبیه‌سازی شده، حدود ۳۰٪ از این حیوانات که زنده به‌دنیا می‌آیند، دارای ناتوانی‌های بارز جسمی و مشکلات جدی پس از تولد می‌باشند. دانشمندان عوارض مشابهی را برای شبیه‌سازی انسان از این روش پیش‌بینی می‌کنند.
نکته مهم دیگر وضعیت فکری و روحی انسان می‌باشد که هنوز به‌صورت یک سئوال بزرگ پیش روی دانشمندان می‌باشد. شاید برای یک گوسفند خیلی مهم نباشد که نتواند درست فکر کند یا تصمیم بگیرد اما این موضوع به‌طور قطع برای انسان بسیار مهم می‌باشد چرا که یک انسان سالم فقط به بدن سالم نیاز ندارد.
بنابراین به‌نظر می‌رسد که در حال حاضر به‌دلیل ضعف تکنولوژی و دانش و نیز نبود توافق میان جناح‌ها و گروه‌های مختلف درگیر در جهان عملاً هیچ دانشمندی به‌خود اجازه انجام آزمایش برای شبیه‌سازی انسان از طریق Reproductive Cloning را نمی‌دهد.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- شبیه‌سازی انسان، شبکه‌ی اینترنتی آفتاب: چهارشنبه ۲۵ آذر ۱۳۸۸
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ شبکه‌ی اینترنتی آفتاب
