فهرست مندرجاتنقد قرآن
(تحریف قرآن)
[قبل] [بعد]
اصولا مسئله محفوظ بودن قرآن از تحريف يكى از ضروريات باورهای دینی همه مسلمانان است كه جز عده‌ی قليلى در مورد آن به‌خود شك راه نداده‌اند و دليل آن هم اين است كه به قرآن به‌عنوان کلام خدا، ارزش فوق‌العاده‌اى قایل هستند و از این روی، همواره به سورۀ حجر، آیۀ ۹، استدلال كرده و به آن تمسك مى‌جويند: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» (بی‌‌‌ترديد ما اين قرآن را به‌تدريج نازل كردهايم و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود).
و هم‌چنین آیات ۴١ - ۴٢، سورۀ فصلت: «وَ إِنَّهُ لَكِتٰابٌ عَزِيزٌ لاٰ يَأْتِيهِ اَلْبٰاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لاٰ مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيد» (در حقيقت اين كتابی است، شكست‌ناپذير كه هيچ‌گونه باطلى نه پيش رو و نه از پشت سر به سراغ آن، نمى‌آيد چرا كه از سوى خداوند حكيم و شايسته ستايش، نازل شده است)، که دلالت دارد بر اين‌كه تحریف به حريم قرآن (کلام خدا)، راه پيدا نمى‌كند.
حال آن‌که همین مسلمانان، کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان را که نظر به تأکید مکرر قرآن نیز کلام خدا است، بارها و بارها مورد اتهام تحریف‌پذیری قرار داده‌اند. چنان‌که زمخشرى راجع به آيه ۹ سورۀ حجر مى‌گويد: «حافظ و نگهدار قرآن از هرگونه زياده و نقصان، تحريف، تغيير و تبديل بر خلاف كتاب‌هاى گذشته، خداى متعال است»[۱]. این در حالی است که از زبان عیسی مسیح در انجیل متی آمده است: «گمان مبرید که آمده‌ام تا تورات یا صحف انبیا را باطل سازم. نیامده‌ام تا باطل نمایم بلکه تا تمام کنم. زیرا هر آینه به شما می‌گویم، تا آسمان و زمین زایل نشود، همزه یا نقطه‌ای از تورات هرگز زایل نخواهد شد تا همه واقع شود.»[٢]
گذشته از این، باید دید که فقط استدلال به‌خود قرآن براى تحريف نشدن آن، درست است؟ در حالی که از همان صدر اسلام تا امروز، شواهد و قراینی وجود دارد مبنی بر این‌که علی‌رغم انکار بیشتر مسلمانان، قرآن تحریف شده است. بنابراین، لازم است ابعاد مختلف اين مسئله به‌طور تحقيقى و جامع بررسى شود.
[↑] واژه‌شناسی
واژه‌ی «تحریف»، مصدر عربی است به‌معنای کج کردن، گردانیدن، تغییر و تبدیل دادن و گردانیدن کلام کسی از وضع و طرز و حالت اصلی خود، بعضی حروف کلمه را عوض کردن و تغییر دادن معنی آن[٣].
تحریف در لغت از ریشه حرف به‌معنای کناره گرفته شده و تحریف در سخن یعنی کناره‌زدن از مسیر طبیعی سخن، به‌بیان دیگر، گوینده یک سخنی را به‌منظوری بگوید و شنونده منظوری غیر از آنچه مورد نظر گوینده است را به شخص دیگری بگوید. در واقع، شنونده تحریف انجام داده است[۴]. راغب اصفهانی، در مفردات خود مى‌گويد: تحريف كلام اين است كه آن را به‌گونه‌اى بيان كنی كه دو احتمال متفاوت در آن امكان‌پذير باشد.[۵] بنابراين تحريف دو نوع است: نخست تحريف معنوى و دو دیگر تحریف لفظى.
اما تحریف به چند صورت می‌تواند در قرآن اتفاق افتاده باشد. تحریف در حروف و حرکت‌های کلمات، تحریف در معنا و تفسیر، تحریف در کلمات و آیات، زیاد کردن یا کم کردن سوره‌ها که در زیر به‌بررسی تمام این‌گونه تحریف‌ها در قرآن می‌پردازیم.
[↑] قراین تاریخی
یکی از مسایل مهمی که در مورد قرآن مطرح بوده و از حساسیت بیشتری برخوردار است مسئله تحریف قرآن می‌باشد که پیوسته در حوزه قرآن‌شناسی، ذهن هر مسلمانی به‌ویژه دانشمندان این علم را به‌خود مشغول داشته است؛ البته هر چند که همه مسلمانان - اعم از مسلمانان عادی و یا دانشمندان آنان - یقین و اعتقاد بر عدم تحریف قرآن را دارند و معتقدند که این قرآنی که امروز در دست دارند عین همان قرآنی است که بر محمد، پیامبر اسلام، فرو فرستاده شده و چیزی از آن کاسته یا به آن افزوده نگردیده است، اما در این میان، عده‌ای از افراد تیزبین، با در نظرداشت به‌دلایل عقلی و گواهی تاریخ، می‌گویند همان‌طور که کتاب‌های پیشین تحریف شده، این کتاب نیز تحریف شده است و در این میان، برخی از احادیث و روایت‌ها نیز اشاره به این واقعیت دارند.
اگر چه بیشتر دانشمندان اسلامی، تحريف معنوى و تحريف لفظى قرآن را پذیرفته‌اند، اما در موارد دیگر، اختلاف نظر دارند. آنان بر این نظر هستند که تحريف معنوى، به‌طور مسلم در قرآن صورت گرفته است. از جمله اين قبيل تحريف، حمل آيات قرآن بر مفاهيمى غير از مدلول اصلى خودشان، مى‌باشد كه در بعضى از تفاسير، به‌منظور تأييد برخى از مذاهب آمده است. هم‌چنین، آنان پذیرفته‌اند، تحريف لفظى که در حروف و حركات، در كلمات، در سوره‌ها و آيات است، مسلماً در قرآن رخ داده است. براى اين‌كه در نحوه‌ی قرائت بعضى از آيات، اختلاف وجود دارد تا جایى كه قرائت‌ها به هفت يا ده نوع رسيده است و علت آن‌هم اين است كه مسلمانان - به‌ویژه در سده‌هاى پس از درگذشت پيامبر - اطلاع درستی نسبت به قرائت مورد توجه پيامبر اسلام كه به پيشينيان آموخته بود، نداشتند و نيز از طرفی، پراكنده بودن آن‌ها در شهرهاى مختلف مانند: عراق و شام و... كه هر كدام لهجه مخصوصى داشتند، زمينه را براى پيدايش تحريف در حركات و حروف قرآن مهيا مى‌ساخت. علت دیگر اين نوع تحريف قرآن، آن است که اين كتاب در آغاز نزول، نقطه و اعراب نداشت. به‌همين جهت، پس از نقطه‌گذارى بر سر قرائت دسته‌اى از آيات، اختلاف ايجاد شده است. اين نوع اختلاف در قرائت را اهل سنت در كتاب‌های تفسير و قرائت نوشته‌اند، همان‌طور كه شيعه نيز از طرق مختلف، نقل كرده است.
هر چند که اين اختلاف قرائت در آيات قرآن از طرف خدا و پيامبر صورت نگرفته، بلكه از طرف مسلمانان به‌وجود آمده است؛ اما دانشمندان اسلامی معتقد هستند که این‌گونه تحریف، تغییر در مفهوم کلی قرآن به‌وجود نمی‌آورد.
تحريف در كلمات نیز در قرآن پديد آمده است و منشأ اين نوع تحريف نيز يا همان چيزهايی است كه كلاً يا بعضاً در تحريف حروف و حركات مطرح شده است، و يا منشأ آن دستكارى كسانی است كه جابه‌جا كردن كلمات قرآن و تغيير آن‌ها با كلمات مترادف را، روا و جايز مى‌شمارند. از آن جمله ابن مسعود است كه جواز چنين دخل و تصرفى را با صراحت اعلام كرده است[٦].
گذشته از این، در مورد تحريف در آيات و سوره‌ها هم رواياتى وارد شده كه بيشتر آن‌ها از طريق اهل سنت و تنها بخشى از طريق شيعه است.
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]- متی، باب ۵، آیات ۱٧-۱٨
[٣]- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ج ۱، ص ۵۴۵
[۴]-
[۵]- مفردات، ص ١١٢
[٦]- روضة الكافی، چاپ اسلاميه، ص ١٢٨؛ الوافی، ج ۵، ص ٢٧۴
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
□
□
□
