 |
|
کیسهی آب جنینی
فهرست مندرجات
- ساختار
- کارکرد
- اهمیت بالینی
- پارگی زودرس
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
رویان‌شناسی زایمان
کیســه‌ی آب جنینـی یا کیســه‌ی امنیوتیـک (به انگلیسـی: Amniotic sac، یا Bag of waters)، کیسـه‌ای است که در اولین هفته‌ای که جنین داخل رحم تشکیل می‌شـود، به دور آن شکل می‌گیرد که محتوی این کیسه، مایعی به‌نام «مایع آمنیوتیک» () است که برای ادامه حیات و به‌خصوص تکامل ریه جنین لازم و ضروری
است.
جنین تقریباً در داخل این مایع شناور است و این مایع نقش مهمی در سلامت او دارد. موادی که جنین به شکل ادرار دفع می‌کند، وارد این آب شده و مجدداً توسط جنین بلعیده می‌شود و در واقع، نوعی تبادل بین مایع و یون‌ها صورت می‌گیرد. اگر جنین تحت فشار قرار بگیرد و میزان مایعات کاهش پیدا کند، ممکن است دچار عارضه‌ها و اختلال‌های جدی شود و حتی گاهی اوقات، این مساله به از دست رفتن یک عضو یا مرگ وی منجر می‌شود.
آمنیوسنتز یک تکنیک پزشکی تشخیص قبل از تولد می‌باشد که در طی آن مقدار کمی از مایع آمنیوتیک گرفته‌می‌شود و مورد بررسی ژنتیکی قرارمی‌گیرد. این شیوه معمولاً در سه‌ماههٔ دوم، برای تشخیص اختلالات کروموزومی جنین و بیماری عفونتی پیش از زایش، انجام می‌گیرد.
| ▲ | ساختار |
 |
کیسهی آب جنینی، در واقع، کیسهی است که جنین (Amniotes)، در آن رشد می‌کند. این کیسه، یک جفت غشای نازک شفاف، اما محکم است که ابتدا از رویان و سپس از جنین در حال رشد، تا مدت کوتاهی قبل از تولد نگهداری می‌کند.
کیسهی آمنیوتیک از دو غشای نازک تشکیل یافته است: غشای داخلی، پرده روی جنین است که درون‌شامه (Amnion) نامیده می‌شود، و مایع آمنیوتیک و جنین را پوشش می‌دهد. غشای خارجی، که کوریون (Chorion) یا برون‌شامهٔ رویان نامیده می‌شود، دربرگیرندهٔ درون‌شامه (جنین در رحم انسان) و جفت (Placenta) است. جنین به‌وسیله‌ی ساقه‌ی بدن یا همان بند ناف در حفرهٔ برون‌شامه‌ای به‌صورت معلق قرار دارد. جفت، پیش از زایمان به دیواره رحم متصل است و در طی زایمان، به همراه نوزاد، و پرده‌های جنینی از کانال زایمانی خارج می‌شود.
در واقع، همه‌ی مهره‌داران ساکن خشکی، دارای چهار پرده (پرده‌های جنینی) در اطراف جنین، به‌نام‌های آمنیون (Amnion)، کوریون (Chorion)، آلانتوئیس (Allantois) و کیسهی ناف (Yolk sac) هستند.
این پرده‌ها، که غشای جنینی (Fetal membrane) یا غشای رویانی (Embryonic membrane) نیز نامیده می‌شوند، بخشی از ساختار خود جنین نیستند و در هنگام تولد از آن جدا می‌شوند. اما هر یک از این ساختارها، پیوند نزدیک با رویان مهره‌داران داشته و آن را احاطه کرده‌اند.
 |
کوریون، مشیمهٔ بیرونی، یا برون‌شامهٔ رویان، بیرونی‌ترین پرده‌ی دربرگیرنده‌ی جنین در رحم انسان است.
آلانتوئیس، که اندامی کیسه مانند است، بخشی از ساختار غشایی جنین است که ضمن تکامل لوله‌ی گوارشی پدید می‌آید و کارکرد آن، تغذیه جنین و دفع مواد زاید (دفع گازها و مایع فاضله) از او است.
کیسه ناف غشایی متصل به جنین است که توسط سلول‌های غشای داخلی جنین، مجاور به دیسک جنینی تشکیل شده است؛ که قبلاً به‌عنوان کیسه زرده شناخته می‌شد. این ساختار، بعد تغییر نام داد، زیرا حاوی هیچ زرده نبود، و عملکرد متفاوت از ساختار مشابه در دیگر حیوانات در برداشت. کیسه ناف، که مانند آلانتوئیس، ضمن تکامل لوله‌ی گوارشی پدید می‌آید، در اوایل عرضه خون جنینی مهم است، و در آغاز شکم در طول هفته چهارم رشد جنین است. کیسه ناف (کیسه زرده) کیسه‌ای چسبیده به رویان است که رگ‌های خونی و گلبول‌های سرخ اولیه در آن تشکیل می‌شود.
در نهایت، آمنیون یا درون‌شامه، داخلی‌ترین پرده‌ی اطراف جنین است که مستقیماً به بدن جنین نمی‌چسبد و فضای بین جنین و آمنیون که به حفره‌ی آمنیوتی (Amniotic cavity) معروف است، از مایع آمنیوتیک پر می‌شود، که خود از ترشحات آمنیون است.
در طی شانزده هفته اول حاملگی، جفت، پرده‌ی آمنیون، بند ناف و پوست جنین همگی مایعی تولید می‌کنند که همزمان با رشد جنین کیسه آمنیوتیک را پر می‌کند و کم کم مقدارش افزوده می‌شود تا در هفته ٣۱ - ٣٦ به هزار میلی‌لیتر رسیده و از آن زمان به بعد، مقدارش به‌تدریج کم می‌شود.در حوالی زیمان، مایع آمنیوتیک شفاف و لیمویی رنگ با پی‌اچ ٧،۱ - ٧،٣ است این مایع فعال بوده و روزانه حدود هزار میلی‌لیتر وارد کیسه آمنیوتیک و به‌همان میزان، از آن خارج می‌شود و تشکیل ادرار را می‌دهد.
با این حال، به‌طور طبیعی، کیسه آمنیوتیک اندکی قبل از زایمان می‌ترکد و حدود یک لیتر مایع آمنیوتیک را آزاد می‌کند که از طریق واژن دفع می‌شود.
| ▲ | کارکرد |
وجود مایع در کیسهی آمنیوتیک و در اطراف جنین، هم جلوی حوادث و آسیب‌ها را می‌گیرد و هم در حقیقت، بستری است که جنین به‌وسیله آن می‌تواند به زندگی طبیعی خود ادامه دهد و در صورت کاهش مایع درون آن، خطرهای زیادی او را تهدید می‌کند. افزون بر این، مایع آمنیوتیک، مانع خشک شدن بدن جنین می‌شود و در عین حال به جنین تا حدی آزادی حرکت می‌دهد.
| ▲ | اهمیت بالینی |
پارگی زودرس کیسه آب (Artificial rupture of membranes)، که هم‌چنین به‌عنوان آمنیوتومی (Amniotomy) شناخته می‌شود، ممکن است به دلایل مختلف، قبل از هفته ۳۸ حاملگی ایجاد شود که می‌تواند از عوامل مهم در مرگ و میر و پیدایش عوارض در مادر و نوزاد باشد.
اگر چه علت پارگی زودرس کیسهی آمنیوتیک ناشناخته است؛ ولی عوامل چون: سابقه پارگی کیسهی آمنیوتیک، پلی هیدروامینوس، عفونت‌های داخل رحمی یا عفونت سیستمیک، نارسایی دهانه رحم، مقاربت جنسی، فیزیولوژی غیرطبیعی پرده‌ها، و مولتی پارا می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. افزون بر این، از عوامل موثر در پارگی کیسهی آب می‌توان به ضربه ناشی از حوادث، تصادفات و زمین خوردن شدید اشاره کرد. هم‌چنین احتمال پارگی کیسهی آب در حاملگی‌های دوقلویی یا چندقلویی زیاد است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اختلال تغذیه (به‌ویژه کمبود ویتامین ث یا مس) نیز خطر پارگی کیسهی آب را در پی دارد. همین‌طور کسانی که وزن خیلی پایینی دارند یا سیگار مصرف می‌کنند، در معرض این خطر هستند.
نشانه‌های پارگی زودرس کیسه آب، خروج مایع امنیوتیک از واژن به‌صورت ناگهانی و یا خروج قطره قطره مایع از آن و کوچک شدن رحم می‌باشد. برای تشخیص، ابتدا باید مادر باردار را مورد معاینه قرار داد تا مطمئن شد که خروج مایع به‌خاطر بی‌اختیاری ادرار، یا دفع توده موکوسی (مخاطی) نمی‌باشد؛ سپس، تشخیص پاره‌شدن زودرس با انجام مانور والسالوا (زور زدن با گلوت بسته و نگه‌داشتن نفس) یا فشار ملایم بر روی فوندوس و خروج مایع سرویکس، قطعی می‌شود. برای مطمئن شدن از دفع مایع آمنیوتیک و سوراخ‌بودن کیسهی جنین، آغشته‌شدن مایع به موکنیوم نشانه‌ی پارگی پرده‌هاست که برای تشخیص آن باید مایع جمع‌آوری شده و تست فرن و نیترازین به‌صورت آزمایشگاهی انجام شود.
جنین ۱٠ هفته‌ای انسان در کیسهی آب جنینی توسط مایع آمنیوتیک احاطه شده است. |
کیسهی آمنیوتیک |
از آن‌جا که جنین می‌تواند از هفته ٢٦ تا ٢٨ زنده بماند و قبل از آن معمولاً قادر به زنده ماندن نیست، اگر پارگی قبل از هفته ٢٦ باشد، نمی‌توان جنین را زنده نگه‌داشت و مادر باید بستری شود و تحت‌نظر قرار گیرد، اما در ماه‌های بالاتر، یعنی حدود ٣۴ تا ٣٦ هفتگی ترجیح داده می‌شود که جنین داخل رحم بماند.
اگر پارگی کیسهی آب مشخص نباشد، مادر باید تحت‌نظر گرفته شده و روزانه آزمایش‌های لازم انجام شود و از نظر بروز تب هم کنترل شود. هم‌چنین ضربان قلب جنین و علایم حیات او چک گردد تا دچار مشکل خاصی نشود. معمولا آنتی‌بیوتیک هم با نظر پزشک برایش تجویز می‌شود. اگر پارگی کیسهی آب واضح و زیاد باشد، نگه‌داشتن بچه صلاح نیست؛ چرا که ممکن است روی بند ناف فشار وارد شده و این موجب اختلال در جریان خون بچه شود. در این شرایط باید به بارداری خاتمه داد. در مواردی که پارگی اندک است، گاهی حتی دیده شده که استراحت مادر می‌تواند سبب تشکیل مجدد مایع آمنیوتیک شود.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
در انسان‌ها یاختهٔ رشدکننده از لحظهٔ لِقاح تا پایان هفتهٔ هشتم، رویان (embryo) نام دارد و پس از آن جنین (fetus) نامیده می‌شود.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ پزشکی │ رویان‌شناسی │ زنان و زایمان │ مایعات بدن
