|
آشنایی با مفاهیم مقاومت مصالح
مفهوم تنش و کرنش
فهرست مندرجات
.
مفهوم تنش و کرنش
به‌مقدار نیروی داخلی وارد بر واحد سطح سازه یا عضو آن «تنش» (به انگلیسی: Stress؛ به آلمانی: Spannung) گفته می‌شود. تنش را نسبت به نوع نیروی مؤثر بر اجسام با نام‌های گوناگون می‌نامند. در دستگاه بین‌المللی یکاها واحد اندازه‌گیری تنش پاسکال است.
کرنش (به انگلیسی: Strain؛ به آلمانی: Dehnung)، در اصطلاح فیزیک و مقاومت مصالح یا مکانیک مواد، به تغییر در طول جسم جامد در هر جهت نسبت به طول آن جسم در همان جهت که در اثر اعمال نیرو (تنش) پدید می‌آید، گفته می‌شود و آن را با علامت ε نشان می‌دهند.
مقاومت مصالح یا مکانیک مواد، علمی است که بر روی تحلیل تنش و تغییر شکل مواد در اثر بارگذاری (اعمال نیرو) تمرکز می‌کند. طراحی سازه‌هایی با قابلیت تحمل بارهای معین، نیازمند کسب دانش کافی در زمینه تنش و تغییر شکل مواد است. به این منظور، در این مقاله شما را با دو مفهوم اساسی و مهم در مقاومت مصالح، یعنی تنش و کرنش آشنا خواهیم کرد. این مفاهیم، در رشته‌های مهندسی از قبیل مکانیک، عمران، معدن و ژئوتکنیک کاربردهای زیادی دارند.
| ▲ | تعریف تنش و کرنش |
تنش و کرنش، از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین مفاهیم موجود در مقاومت مصالح هستند. هنگامی‌که نیرویی بر یک سازه یا عضوی از آن وارد شود، تنش و کرنش به‌وجود می‌آیند. تنش را می‌توان به‌صورت نیروی وارده بر یک جسم در واحد سطح تعریف کرد. بر اساس این تعریف، معادله تنش به‌شکل زیر خواهد بود:
σ: تنش؛ F: نیروی وارده؛ A: مساحت سطح مقطعی که نیرو بر روی آن اعمال می‌شود.
تنش در «سیستم بین‌المللی واحدها» (International System of Units) یا اصطلاحاً «SI»، با واحد نیوتن بر مترمربع (N/m2) نشان داده می‌شود که معادل یک پاسکال (Pa) است.
نیرویی که بر یک سازه وارد می‌شود، باعث ایجاد تغییر شکل در آن خواهد شد. طول این تغییر شکل، به میزان سختی سازه بستگی دارد. کرنش را می‌توان به‌صورت نسبت طول تغییر شکل بر طول اصلی تعریف کرد. بر اساس این تعریف، معادله کرنش به‌شکل زیر خواهد بود:
ϵ: کرنش؛ L: طول نهایی سازه بعد از اعمال نیرو؛ L0: طول اولیه سازه بدون تغییر شکل؛ δ: میزان تغییر شکل (اختلاف بین طول اولیه و طول نهایی)
از آن‌جایی که صورت و مخرج معادله بالا دارای واحدی یکسان است، کرنش به‌عنوان یک پارامتر بدون بعد شناخته می‌شود. بارگذاری، دارای انواع مختلفی است که هر نوع آن، یک تنش به‌خصوص را ایجاد می‌کند. در ادامه، انواع بارگذاری‌ها و تنش‌های حاصل از آن‌ها را توضیح می‌دهیم:
| نوع بارگذاری | نوع تنش | نمایش تصویری |
|---|---|---|
| نیروی محوری |
|
|
| نیروی برشی |
|
|
| گشتاور یا لنگر خمشی |
|
|
| پیچش |
|
|
| ▲ | تنش نرمال و برشی |
اگر راستای نیروی اعمال‌شده (F)، در جهت عمود بر سطح مقاوم در برابر نیرو (A) باشد، تنش نرمال (σ) به‌وجود می‌آید. از آن‌جایی که در بارگذاری‌های محوری و خمشی، نیرو عمود بر سطح مقاوم است، تنش‌های محوری و خمشی، نوعی تنش نرمال به‌حساب می‌آیند. از سوی دیگر، اگر راستای نیروی اعمال شده، موازی با سطح مقاوم در برابر نیرو باشد، تنش برشی (τ) به‌وجود خواهد آمد. در بارگذاری‌های عرضی و پیچشی، نیرو به‌صورت موازی با سطح مقاوم است. از این‌رو، تنش‌های عرضی و پیچشی، نوعی تنش برشی محسوب می‌شوند.
| تنش نرمال | |
|---|---|
| تنش محوری |
|
| تنش خمشی | 
|
تنش محوری: در معادله تنش محوری F ،(σ)، نیروی وارده و A، مساحت سطح مقطعی است که نیرو به آن اعمال می‌شود. در صورت ایجاد تنش محوری بر روی یک مقطع صاف، تنش در تمامی سطح به‌صورت یکنواخت توزیع خواهد شد.
تنش خمشی: در معادله تنش خمشی M ،(σb)، گشتاور یا لنگر خمشی حول محور مرکزی، y، فاصله عمودی بین محور مرکزی تا سطح خارجی سازه و Ic، گشتاور دوم یا ممان اینرسی سطح مقطع حول محور مناسب است. در صورت ایجاد تنش خمشی بر روی یک مقطع صاف، تنش ماکسیمم در سطح خارجی ظاهر خواهد شد.
| تنش برشی | |
|---|---|
| تنش عرضی | 
|
| تنش پیچشی | 
|
تنش عرضی: در معادله تنش عرضی F ،(τ)، نیروی وارده و A، مساحت سطح مقطعی است که نیرو به آن اعمال می‌شود. در صورت ایجاد تنش برشی عرضی بر روی یک مقطع صاف، تنش ماکسیمم در مرکز سطح خواهد بود. اگرچه، میزان تنش متوسط، با استفاده از معادله بالا محاسبه می‌شود و معمولاً همین مقدار در محاسبات تنش به‌کار می‌رود.
تنش پیچشی: در معادله تنش پیچشی T ،(τ)، پیچش اعمال شده، r، شعاع و J، ممان اینرسی قطبی سطح مقطع است. در صورت ایجاد تنش پیچشی بر روی یک مقطع صاف، تنش ماکسیمم در سطح خارجی خواهد بود.
| ▲ | کرنش نرمال و برشی |
انواع اصلی کرنش نیز مانند انواع اصلی تنش، به دو نوع نرمال و برشی تقسیم می‌شوند.
- کرنش نرمال (ϵ): در این کرنش، تغییر شکل سازه در راستای عمود بر سطح بارگذاری رخ می‌دهد:
|
|
σ: تنش اعمال شده؛ E: مدول الاستیک
- کرنش برشی عرضی (γ): در این کرنش، تغییر شکل در جهت موازی با سطح بارگذاری ایجاد می‌شود:
|
|
γ: کرنش برشی (بدون واحد)؛ ϕ: زاویه تغییر شکل (رادیان)
- کرنش پیچشی: در این کرنش، سازه با یک زاویه ϕ و در راستای محور خود می‌پیچد. حداکثر مقدار کرنش برشی، بر روی سطح خارجی سازه رخ می‌دهد. اگر سازه به‌صورت یک میله گرد باشد، مقدار کرنش برشی حداکثر، از رابطه زیر به‌دست خواهد آمد:
|
|
ϕ: زاویه پیچش؛ r: شعاع میله؛ L: طول میله
در کرنش پیچشی، مقدار کرنش برشی در داخل میله به مقدار کرنش برشی حداکثر مرتبط است و به صورت زیر تعریف می‌شود:
ρ: فاصله شعاعی نقطه مورد نظر تا محور میله؛ γmax: کرنش برشی حداکثر؛ r: شعاع میله.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- حسین زبرجدی دانا، آشنایی با مفاهیم مقاومت مصالح، وب‌سایت فرادرس.
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فرادرس
پست‌های پرطرفدار
-
عبدالعلی مستغنی شاعر نامور افغانستان عبدالعلی مستغنی فرزند رمضان، سال ۱٢٩۳ خورشیدی در بالاحصار شهر کابل متولد شد. او در کودکی، نخست نزد ...
-
از: دانش‌نامه‌ی آریانا عبدالعلی مستغنی فهرست مندرجات زندگینامه نمونهی شعر او آثار يادداشت‌ها... -
از: دانشنامه آریانا فهرست مندرجات زندگینامه نمونهی شعر يادداشت‌ها پيوستها پی‌نوشت‌ها جُستارهای وابسته سرچشمه‌ها پيوند به بيرون ... -
از: ناصر غياثی همجنسبازی در ایران شاهدبازی در ادبیات فارسی فهرست مندرجات شاهدبازی در ادبیات فارسی يادداشت‌ها پی‌نوشت‌ها جُستارهای وابس... -
از: دانشنامۀ آریانا فهرست مندرجات نام‌های آمریکا جغرافیا جغرافیای طبیعی … ... ... ... ... ... ... ... ... يادداشت‌ها پيوستها ... -
رابعه بلخی، مادر شعر فارسی نـوشــته: نصیر مهرین پژوهشگر مسايل اجتماعی و تاريخ متن فشرده عشق او باز اندر آوردم به بند کوشش بسیار نامد سودمند...
-
از: كاظم هزاره فهرست مندرجات چکیده جایگاه و اهمیت آموزش و پرورش آموزش سنتی (اسلامی) مکتبخانه مدارس علمیه آموزش مدرن شکلگیری آموزش م...
-
از: مهديزاده کابلی فهرست مندرجات زندگینامه فعاليتهای فرهنگی آثار يادداشت‌ها پيوستها پی‌نوشت‌ها جُستارهای وابسته سرچشمه‌ها پيوند ... -
از: مهديزاده کابلی فهرست مندرجات زندگینامه آغاز انقلاب ثور به فرمان حفیظالله امین حفیظالله امین و ايران گرايش حفيظ الله امين بسوی آمر... -
زندگينامۀ محمدانور بسمل براساس روايت دانشمندان افغان گزارش از: مهديزاده کابلـی (استاد پيشين دانشگاه کابل) محمدانور بسمل (زادۀ کابل ١٢٦٦ خ ...
پست ویژه
تحلیل دی‌ان‌ای مردمان کهن زاگرس
از: بخش علمی بیبیسی تحلیل دی‌ان‌ای مردمان کهن زاگرس فهرست مندرجات کشاورزان اولیه يادداشت...
