ماکس مولر (Max Müller)، لغت‌شناس {واژه‌شناس} انگليسی (۱٨٢۳-۱٩۰۰). در آلمان متولد شد و تبعيت انگلستان را پذيرفت. از آثار اوست: تاريخ ادبيات سانسکريت قديم. (از فرهنگ وبستر).[لغت‌نامه دهخدا]
ايدئولوژی آريايی‌گرايی را نخستين‌بار فريدريش ماکس مولر تدوين کرد. ماکس مولر آلمانی است ولی از سال ۱٨٤٩ به مدت ٢۵ سال استاد زبان‌شناسی تطبيقی در دانشگاه آکسفورد بود و بعد مشاور دانشگاه فوق در زمينه هندشناسی شد. او سرانجام در همان شهر آکسفورد فوت کرد.[هخامنشيان و يهوديان، بخش پايانی]
ماکس مولر در سال ۱٨٤۶ از طرف هيأت مديره کمپانی هند شرقی انگليس مأمور انتشار متون سانسکريت شد و بعدها به عضويت شورای مشاورين ملکه ويکتوريا درآمد که مقام سياسی بسيار بزرگی است. ماکس مولر يکی از بنيانگذاران و گردانندگان کنگره‌های شرق‌شناسی را به دست داشت.[هخامنشيان و يهوديان، بخش پايانی]
ماکس مولر در ۱٨۶۱ با قاطعیت حکم کرد که هزاران سال قبل اجداد هندی‌ها، فارس‌ها، رومن‌ها، اسلاوها، سلت‌ها و جرمن‌ها در یک منطقه از آسیای مرکزی زندگی می‌کرده‌اند. بعدا اجداد هندی‌ها و فارس‌ها بسوی جنوب و اجداد اقوام امروز اروپا بسوی غرب کوچیدند.[*]
ماکس مولر آریایی را در باره همه زبانهایی که بیشتر بعنوان هندواروپایی یا هندوژرمن شناخته شده استعمال کرده است و آریایی را در مورد همه کسانی که به زبانهای مزبور سخن گفته‌اند بکار برده است که رنگ‌شان هرچه و خون‌شان از هر نژاد و منظوری جز از دستورزبان آنان که آریایی است ندارد. اصل و ریشه آریا هرچه باشد آنقدر واضح است که این کلمه می‌تواند معنای بسیاری داشته باشد و در دایرةالمعارف بریتانیا آمده است که امروز غالبا به نژاد هندواروپایی اطلاق می‌شود. پروفسور چارلز دوکانتر در کتاب اقوام آسیایی آورده است که چگونه می‌توان زردپوستان افغانی و سیاه‌پوستان هند و سفیدپوستان ژرمن را از یک نژاد دانست؟[*]
دين‌شناسی
کسی که فقط یک دین را می‌شناسد دین‌دار نیست(ماکس مولر).
ماکس مولر در سده‌های آخر قرن نوزدهم بعد از سالها تحقیق و تفحص به ایده جدیدی از ادیان بدوی دست یازید او با توجه به بوداییسم و مکاتب هندوستان و با توجه به تئوری شبح‌پرستی نظریه خود را اینگونه ارائه کرد که افراد بدوی بشری اعتقاد به نیرویهای طبیعی داشتند و ابتدا با دین نظم فصل‌ها و چرخش ماه و ... نام‌هایی برای این نیروها نهادند و بعد به افسانه برای این نیروها پرداختند.[تاریخچه ادیان بدوی] ماکس مولر در مورد تاریخچه پرستش برخلاف مارکسیستها معتقد است:
- "از قدیم‌ترین ایامی که بشر بر روی زمین بوده است، از همان دوره‌ای که اینها آن را دوره اشتراک اولیه می‌نامند آثار پرستش وجود دارد، ماکس مولر حتی معتقد است که برخلاف نظریه معروف که می‌گویند دین، اول از پرستش طبیعت و اشیاء و بت‌پرستی و ارباب انواع شروع شده و بعد رسیده به پرستش خدای واحد، دیرینه‌شناسی ثابت کرده و ثابت هم می‌کند که از قدیم‌ترین ایام، پرستش خدای یگانه وجود داشته است."
البته نظریه خاص ماكس مولر كه توحید قبل از شرك وجود داشته، نظریه‌ای است كه پیرو زیاد ندارد، اغلب نظریه‌شان این است كه شرك قبل از توحید وجود داشته است.[نظریه ماکس مولر در مورد تاریخچه پرستش] 
زبان‌شناسی
حدود دو قرن از آغاز پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی هند و اروپایی می‌گذرد. از همان اوان برخی از زبانشناسان تطبیقی مقایسهٔ اساطیر این اقوام را نیز آغاز کردند که پیش از همه می‌توان به تحقیقات ماکس مولر اشاره کرد.[ژرژ دومزیل]
بالاخره پژوهشی را که این مکتب تطبیقی در اساطیر و زبان اقوام آریایی و جدا از زبانهای سامی شروع کرده بود و در ابتدا با شیوایی خاصی کار خود را جلو می‌برد هدفش آن بود که در وهله نخست ریشه‌یابی زبانهای هندی، هندوایرانی و هندواروپایی را پیگیری کرده و لغت‌نامه‌ای نوین برای ریشه‌ی واژگان زبانهای غیر سامی بسازد. چنین واژه نامه‌ای نیز منتشر شد. ماکس مولر و راسموس راسک از جمله بنیان‌گزاران پرکار این مکتب بودند.
متأسفانه با زیاده روی‌های آلمان‌ها بر ضد ریشه‌های مذهبی سامی و جنایتی که پس از جنگ جهانی دوم بر همه آشکار شد، پژوهش در گونه‌های تطبیقی و ریشه‌یابیِ زبانیِ هندواروپایی و اساطیر متعلق به آن تا حدی متوقف شد و هرگونه ابراز نظری در این مورد در پشت پرده و به دست چند تن از اساتید دانشگاهی انجام گرفت و می‌گیرد. پشت صحنه بودن این مسائل به این دلیل بود تا مُهر نژادپرستی و یهودی‌ستیزی به کسی نخورد.[کرمان و ژرمن!]
ماکس مولر معتقد بود برای شناخت اسطوره‌های کهن باید به گذشته‌های دور برگشت و منشاء آن‌ها را در ریشه‌های زبانی‌شان جست‌وجو کرد. به عقیده ماکس مولر "اسطوره نه تبدیل شکل تاریخ به صورت یک داستان افسانه‌یی است و نه افسانه‌یی است که به عنوان تاریخ پذیرفته شده باشد..." کاسیرر در توضیح نظریه‌ی مولر می‌نویسد؛ "آن‌چه را که ما اسطوره می‌خوانیم، برای او چیزی است موکول و مشروط به وساطت زبان. در واقع، اسطوره فرآورده‌ی یک کوتاهی بنیادی و ضعف ذاتی زبان است. هرگونه دلالت زبانی لزوماً ایهام‌انگیز است و در این ایهام و "هم‌ریشگی" واژه‌ها، سرچشمه‌ی تمامی اسطوره‌ها نهفته است." (زبان و اسطوره، صص ٣٤-٤٢)[*]
ماکس مولر تحت تاثیر آرا و اندیشه‌های داروین در باب تطور انسان، چنین ابراز داشت که با بررسی واژه می‌توان تطور زبان‌ها را نیز روشن کرد. همچنان که در زیست‌شناسی با بررسی فرم ارگانیسم‌ها (morphology= ریخت‌شناسی) می‌توان سیر تحولی آن‌ها را درک کرد و بدین سان می‌توان منشاء زبان آدمی را دریافت. اما این نظریه مربوط به تکاملِ زبان‌ها (Evolution) به سرعت به فراموشی سپرده شد.[ساختواژه]
__________________________________________
جُستارهای وابسته
__________________________________________
__________________________________________
□
□
□
پيوند به بیرون
__________________________________________
