فهرست مندرجاتروزه و احکام آن در دین یهود
(از دیدگاه مسلمانان)
- روزه یا تعنیت در میان یهود
- اهداف تعنیت (روزه) در دین یهود
- روزه‌های واجب در دین یهود
- یوم کیپور، بزرگ‌ترین تعنیت در دین یهود
- روزه (تعنیت) هفدهم ماه تموز
- روزۀ (تعنیت) روز نهم از ماه آو
- روزه‌های مستحب در دین یهود
- احکام تعنیت (روزه) در دین یهود
- پذیرش روزه نزد یهودیان
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[قبل] [بعد]
روزه از جمله عبادات دیرینی است که پیدایش آن را می‌توان با رانده‌شدن حضرت آدم(ع) و حوا از بهشت مقارن دانست. بعضی مفسران نوشته‌اند: خداوند روزه روز سیزده و چهارده و پانزده هر ماه را بر آدم صفی واجب کرد. علت آن بود که چون به زمین آمد از گرمی و تابش آفتاب سوخت و سیاه شد، ولی پس از روزه بدنش سفید شد به این جهت آن سه روز را ایام البیض خوانند. پس پیشینیان از آغاز آدم هم روزه داشته‌اند. خداوند در آیه ۱۸۳ سوره بقره ضمن بیان وجوب روزه در ماه رمضان برای مسلمانان به این نکته که روزه پیش از این بر امت‌های گذشته نیز واجب بوده است اشاره فرموده‌اند: «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب من قبلکم» (ترجمه: اى اهل ایمان! روزه بر شما واجب شد چنان‌که بر امت‌هاى گذشته واجب شده بود، باشد که پرهیزکار شوید). حضرت امیرالمومنین علی(ع) در این باره می‌فرماید: روزه عبادت قدیمی است که خدا هیچ امتی را از آن بر معاف نداشته است. مردی از ابن عباس از چگونگی روزه انسان‌های برگزیده تاریخ سئوال کرد. ابن عباس در پاسخ گفت: پیامبر اکرم(ص) فرمود: برترین روزه، روزه داشتن برادرم داوود است که در طول سال همیشه یک روز را روزه می‌داشت و یک روز را افطار می‌کرد، سلیمان نیز در هر ماه سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن‌را روزه‌دار بود، عیسی همواره روزه‌دار بود و مریم نیز همیشه دو روز را روزه و دو روز را افطار می‌نمود. با این اوصاف درمی‌یابیم اکثر ادیان بزرگ دنیا از جمله صائبیان، مانویان، برهمائیان، بودائیان و اهل کتاب چون یهود و نصارا نیز روزه‌های واجب و مستحبی داشته‌اند که در آن ایام از خوردن و آشامیدن دوری می‌کردند.
[↑] روزه یا تعنیت در میان یهود
در شریعت یهود، راه‌های متعارف نزدیکی به خداوند و کسب رحمت‌های او، عبارتند از: روزه، دعا (نماز یا تفیلا) و صدقه. روزه به‌عنوان یکی از این راه‌ها، امری بسیار متداول و معمول در آیین کلیمیان جهان است که در قالب‌های واجب و اختیاری برگزار می‌شود. روزه در کلام عبری، تعنیت به‌معنای رنج دادن جان نامیده می‌شود که وجه تسمیه آن خودداری از خوردن و آشامیدن طی روز (شرعی) است. در تورای (تورات) مقدس، برای اولین‌بار دستور تعنیت (روزه) گرفتن برای روز کیپور (بخشش گناهان) در دهم ماه تیشری ذکر شده است، ولی تعنیت‌های دیگر تاریخ یهود با یادبود اتفاقاتی که در مسیر خرابی بت همیقداش (بیت المقدس) روی داد، مناسبت پیدا می‌کنند. روزه‌های دهم طوت (آغاز محاصرة اورشلیم توسط بخت‌النصر) هفدهم تموز (خرابی دیوارهای شهر اورشلیم و توقف قربانی‌ها)، نهم آو (خرابی دوباره بت همیقداش) و سوم تیشری (کشته‌شدن گدلیا بن اخیقام و سقوط حکومت یهودیان)، همگی در کتاب زکریا (۳۵: ٧ و ۱۹: ۸) نام برده شده‌اند. یهودیان در روز دوم ابتدای سال نو روزه‌ی واجب می‌گیرند به این معنا که از طلوع فجر تا غروب آفتاب از خوردن، اشامیدن،رفتارهای غیرشرعی صحبت کردن درباره ی مسایل دنیایی و آمیزش جنسی خودداری می‌کردند و روز دهم ابتدای سال نیز کسانی‌که مرتکب گناهی شده‌اند برای تطهیر از گناه روزه کیپور (کفاره) به‌مدت یک‌شبانه‌روز می‌گیرند؛ روزهای دوم و دهم ابتدای سال برای یهودیان از نظر روزه گرفتن مقدس محسوب می‌شود. مستر هاکس امریکایى در کتاب قاموس مقدس می‌نویسد: روزه کفاره، روزه مهم سالیانه‌اى است که با آرامى و استراحت و روزه در دهم ماه تشرین (تیشری) یعنى پنج روز قبل از عید خیمه‌ها نگاه داشته مى‌شد ... که فعلاً این عید در دهه اول اکتبر واقع مى‌شود... ابوریحان بیرونى در التفهیم درباره این که کبور (کپور هم‌ریشه کفاره عربی) چیست؟ می‌نویسد: دهم روز است از تشرین وزین جهت گاه‌گاه او را عاشورا (عاسورا هم‌ریشه با عشره در عربی است) خوانند فاما نام کبور اندر زبان عبرى کفاره گناهان است و این یک روز است که بر جهودان روزه داشتن فریضه کرده آمد... تو اندازه این روز بیست و پنج ساعت است و ابتدا کنند روز نهم پیش از آفتاب فرو شدن به‌نیم ساعت و تمام شود چون آفتاب فرو شود، روز دهم و نیم ساعت بگذرد آن‌گه روزه بگشایند. به هر حال روزه گرفتن از عبادات یهودیان بوده است که چندین بار در تنخ یهودی یا عهد عتیق به آن اشاره شده است. موسی پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، چهل شبانه‌روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد. داوود در هنگام بیماری پسرش از بت شابع زن اوریا،روزه گرفت. یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی‌ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت. یوئیل و یونس نیز برای دور کردن خشم خدا به مردم دستور به روزه گرفتن دادند. مردخای و استر نیز از دیگر از شخصیت‌های عهد عتیق هستند که پس از فرمان هامان وزیر اخشورش برای قتل عام یهودیان چندین شبانه روز روزه گرفتند. یهودیان هم‌چنین در روز تیشا بآو یا «نهمین روز از ماه عبری آو» که روزی است که معبد اورشلیم دو بار و در سال‌های ۵۸۶ قبل از میلاد و ۷۰ میلادی، تخریب شد، به روزه‌داری می‌پردازند. این روز «شوم‌ترین روز تاریخ یهود» شناخته می‌شود.
[↑] اهداف تعنیت (روزه) در دین یهود
در بیان خلاصه‌ای از فلسفه روزه می‌توان چنین گفت که روزه مانند اکثر احکام و مقررات دینی، کارکردی مانند ایجاد یک زمینه تیره و تاریک برای درک بهتر روشنایی‌ها دارد. به‌عبارت دیگر، روزه و بسیاری از دستورهای محدودکننده دینی (همچون حلال و حرام‌ها)، با ایجاد یک یا چند نوع محدودیت در فعالیت‌های جاری زندگی، زمینه‌ای به‌ظاهر تیره می‌سازند که در قالب آن، ارزش‌های زندگی جهان بهتر قابل درک و فهم خواهند بود. محدود کردن انسان در خودداری از اعمال ساده زندگی مثل خوردن و آشامیدن، او را وادار به تفکر و بررسی شفاف‌تر روش‌ها و اهداف زندگی خود می‌کند. ماهی تا زمانی که در آب است، معنای آب را نمی‌داند، اما اگر لحظه‌ای از محیط آبی خود خارج شود، معنای آب را درک خواهد کرد (البته پس از بازگشت به آن محیط).
اهداف روزه (های واجب) در یهود را می‌توان به ٣ بخش تقسیم کرد (که یک روزه می‌تواند بیش از یک هدف را دنبال کند):
-
١- توبه و طلب بخشش
٢- یادآوری یک مناسبت و یا سوگواری
٣- تلاش برای تحقق یک آرزو یا استجابت حاجت
از نگاه دین یهود کلمة صوم تنها به‌معنی پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خودداری از لذایذ جسمانی (مانند استحمام، استفاده از عطریات و...) را نیز شامل می‌گردد. البته در کتاب‌های مقدس یهود، نمونه‌های مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد تعنیت اصولاً تنها برای ابراز پشیمانی از گناه و بازگشت به یک زندگی سالم و طلب رحمت از خداوند نیست، بلکه اهداف دیگری را نیز در بر می‌گیرد. انبیا برای شایستگی دریافت وحی، تعنیت می‌گرفتند، هنگام مرگ یک پادشاه عادل (مثل شائول) یا رهبر مذهبی تعنیت عمومی اعلام می‌شده است. در موقع بروز احکام سخت (در زمان حکومت خشایارشا) استر، یهودی، ملکه ایران تعنیت سه روزه اعلام می‌کند یا یهودیان غربی (اشکنازی) به‌مناسبت کشتارهای دسته‌جمعی در اروپای قرون وسطی روز بیستم ماه سیوان را تعنیت می‌گیرند. حضرت موسی، قبل از دریافت تورا، ۴٠ روز و ۴٠ شب تعنیت گرفت. هنگام جنگ با دشمنان بت‌پرست، بنی‌اسرائیل تعنیت‌های عمومی می‌گرفتند تا راهنمایی‌های الهی را بهتر درک کنند و در ضمن معلوم شود که پیروزی آنها به‌خاطر نیروی بدنی نیست. تعنیت‌های فردی برای آرامش خاطر، یا رسم تعنیت عروس و داماد در روز ازدواج یا قبل از آن برای ورود به‌یک زندگی مقدس و هم‌چنین تعنیت گرفتن در سالگرد مرگ پدر و مادر و تعنیت‌های مستحب در روزهای دوشنبه و پنجشنبه برای تزکیة نفس نیز معمول و مرسومند.
[↑] روزه‌های واجب در دین یهود
اولین و معروف‌ترین روزه یهودیان، روزه یوم کیپور یا روزة کفاره نام دارد. مطابق تفسیر علمای یهود، آیه ٢۹ تا ۳۱ باب ۱٦ سفر لاویان اشاره به آن دارد. این روزه با هدف بخشش گناهان (میان انسان و خداوند) انجام می‌شود و تنها روزهای است که دستور مستقیم خداوند در تورات دربارة آن صادر شده است: «برای شما قانون ابدی باشد که در دهمین روز از ماه هفتم (عبری) جان‌های خود را رنج دهید (روزه بگیرید)... زیرا در این روز برای شما طلب عفو می‌شود... (و در صورت توبه) از تمام خطاهایی که نسبت به خداوند مرتکب شده‌اید، مبرا می‌شوید» (تورات، سفر لاویان: فصل ۱٦، آیات ٢۹-۳۱). ریشه این روزه، به عفو بنی‌اسرائیل از جانب خداوند در صحرای سینا باز می‌گردد. حضرت موسی اولین‌بار، چهل روز در کوه سینا توقف کرد تا تورات را دریافت نمود (۱٠ فرمان)، و پس از بازگشت از کوه، تمرد گروهی از بنی‌اسرائیل را مشاهده کرد. پس از توبیخ قوم و پشیمانی آنها، چهل روز دیگر در بالای کوه برای قوم طلب عفو کرد و پس از آن، به فرمان خداوند، ۴٠ روز دیگر در بالای کوه رفت تا برای دومین‌بار لوح ده فرمان را دریافت کرد. موسی در دهم ماه هفتم از کوه پایین آمد و چون این روز برای بنی‌اسرائیل، نشان عفو خطاهای آنها از سوی خداوند بود، این روز به‌عنوان یوم کیپور یعنی روز بخشش گناهان تعیین شد. یهودیان جهان در این روز که مهم‌ترین روز تقویم عبری محسوب می‌گردد، روزه ٢۵ ساعته (غروب تا غروب) گرفته و از انجام هر کاری دست کشیده و تمام وقت در کنیساها، به‌عبادت می‌پردازند.
دومین سری از روزه‌های واجب یهودیان، ۴ نوبت روزه‌هایی هستند که پس از ویرانی معبد بیت‌المقدس از طرف انبیا و علمای بنی‌اسرائیل به نشانه سوگواری برای این جامعه مقرر شدند. سرزمین اسرائیل، شهر اورشلیم و معبد بیت‌المقدس رکن اصلی عبادات و اعتقادات یهود را تشکیل می‌دهند. بسیاری از آیین عبادی و زیارتی قوم یهود مربوط به این مکان و سرزمین مقدس است. یهودیان در سه نوبت نمازها (تفیلاها)ی روزانه خود به‌سوی بیت‌المقدس به‌عنوان قبله رو می‌کنند. پس از ویرانی نهایی بیت‌المقدس در حدود سال ٧٠ میلادی و تبعید یهودیان از آن سرزمین، ۴ نوبت روزه به‌نام‌های گدلیا، دهم طبت، ۱٧ تموز و ۹ آو (٢۵ ساعته) به نشانه یادبود و سوگواری برای این واقعه بر یهودیان واجب شد. این روزه‌ها را می‌توان به شرح ذیل بیان نمود:
- ۱- روزۀ روز نهم از ماه (آو)(av) به مناسبت یاد کرد مصیبت ویرانی بیت‌المقدس
٢- روزۀ روز هفدهم ماه (تموز) به‌مناسبت رخنة دشمنان یهود به شهر اورشلیم
۳- روزۀ روز دهم ماه (طوت) در یادبود محاصرة شهر اورشلیم توسط پادشاه بابل
۴- روزۀ روز سوم ماه (تبشری) موسوم به روزة (جه لیا)
سومین شکل روزه، روزه استر است. این نشانه نوعی روزه است که به‌منظور طلب حاجت و استجابت دعا صورت می‌گرفت. در حدود ٢۳٠٠ سال پیش که یهودیان از زمان کوروش در ایران ساکن شده بودند، دختری یهودی ملکه دربار خشایارشا شد. در آن دوران یکی از وزرا نقشه قتل عام یهودیان را طرح کرد که با هوشیاری استر و یکی از انبیای یهود به‌نام مردخای این نقشه باطل شد. استر برای موفقیت در ابطال این توطئه، از یهودیان ایران خواست که ۳ روز روزه بگیرند و از خداوند طلب بخشش و کمک نمایند. پس از آن، روزه استر به یادبود این واقعه بر یهودیان واجب گشت.
[↑] یوم کیپور، بزرگ‌ترین تعنیت در دین یهود
یوم کیپور یا یوم عاسورا در دین یهود به‌عنوان بزرگ‌ترین روز برای تعنیت است. یوم کیپور تعطیلی مذهبی یهودیان در ماه سپتامبر یا اکتبر است که مردم در آن روز روزه می‌گیرند و در کنیسه، دعای صبر می‌خوانند. آن روز را، روز کفاره هم می‌گویند. یهودیان شش روز دیگر را نیز روزه می‌گیرند که " TISHA B"AV " ( نهم آوریل، روزی که معبد یهودیان در آن‌روز تخریب شد) از آن‌جمله است. در «یوم کیپور» و " TISHA B"AV " خوردن و آشامیدن از زمان غروب آفتاب تا غروب بعدی به مدت ٢۴ ساعت ممنوع است، در حالی‌که در سایر ایام روزه اشان، این محدودیت از طلوع تا غروب آفتاب است. هدف از روزه در دین یهودیت، استغفار از گناهان یا درخواست حاجت خاصی از خداست. این روزه در میان یهودیان به‌نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود: از آن جمله: «یوم آدیر» به‌معنای جلیل و با عزت، «یوم هسلیحا» به‌معنای روز بخشش و عفو، «یوم هقادوش» به‌معنای روز مقدس و بالاخره «یوم عاسورا» به‌معنای روز دهم و اشاره‌ای به دهم ماه تیشری است. عاشورا اصلا نام روز دهم محرم نبوده است، بلکه روز دهم ماه تشرین (تیشری) بوده است که یهودیان از جمله یهودیان عرب در آن‌روز روزه کیپور مى‌گرفتند... تشرین نام یکى از ماه‌هاى تقویم یهود است که ماه اول سال عرفى و ماه هفتم سال دینى است و مطابق با قسمتى از سپتامبر و اکتبر فرنگى است... جشن سال نو در روزهاى اول و دوم تشرین برگزار مى‌شود، یوم کیپور در روز دهم... در اسلام نیز این روز عزیز داشته می‌شده، به‌طوری که پیامبر اسلام قبل از وجوب روزه ماه مبارک رمضان این روز را روزه می‌گرفته‌اند. در صحیح بخارى از عایشه نقل شده: رسول خدا به روزه روز عاشورا امر کرد تا هنگامى که روزه ماه رمضان واجب شد. آن‌گاه فرمود: هر کس مى‌خواهد، روز عاشورا را روزه بگیرد و هر کسى مى‌خواهد افطار کند. در جامع احادیث‌الشیعه از کتاب من لا یحضره الفقیه از امام باقر(ع) نقل شده: محمد بن مسلم و زراره از آن حضرت از روزه روز عاشورا سئوال کردند، فرمود: «کان صومه قبل شهر رمضان فلما نزل شهر رمضان ترک» اما پس از به شهادت رسیدن سالار شهیدان دشمنان تشیع و بنی‌امیه احادیثی از خود جعل کردند و روزه مستجبی در آن روز را به‌خاطر توفیق خداوند به بنی‌امیه در کشتن امام حسین (ع) ذکر کرده‌اند. از آن پس احادیث متعددی از ائمه هدی(ع) نقل شده است که روزه در این روز را نهی فرموده‌اند. امام صادق(ع) به عبدالله بن سنان فرمود: «لا تجعله صوما کملا و لیکن إفطارک بعد صلاة العصر بساعة على شربة من ماء» ترجمه: روزه آن‌روز را کامل قرار ندهید، بلکه ساعتی بعد از نماز عصر آبی بنوشید زراره از امام صادق و امام باقر(ع) نقل کرده که به او فرمود: «لا تصم یوم عاشورا ...»[۱٠]
[↑] روزه (تعنیت) هفدهم ماه تموز
«در روز نهم از ماه (تموز)، قحطی در شهر (اورشلیم در اثر سه سال محاصرۀ بخت‌النصر) شدت یافت به‌طوری‌که دیگر نانی برای مردم آن سرزمین وجود نداشت. و شهر مورد رخنه دشمنان قرار گرفت (و سرانجام مقاومت آن شهر در هم شکست)» (یرمیا ٧ – ۵٢:٦). در تقویم عبری، ایامی به‌عنوان یادبود وقایع تلخ مذهبی تعیین شده‌اند که یهودیان در این مناسبت‌ها، موظف به گرفتن تعنیت (روزه) و انجام مراسم عبادی خاص هستند. هدف اصلی این روزه‌ها، تفکر درباره ریشه و علت وقوع این حوادث و در پی آن اصلاح اعمال و نزدیک‌شدن به خداوند می‌باشد. واقعه‌ای که یرمیای ناوی در پاسوق‌های مذکور دربارۀ آن بحث می‌کند، مربوط است به پایان مقاومت مردم اورشلیم در زمان آبادی معبد بیت همیقداش اول (حدود ۴٠٠ سال قبل از میلاد) که در نهایت به ویرانی آن معبد منجر شد. هر چند که این واقعه در نهم ماه چهارم (تموز) رخ داد اما از آن‌جا که سال بعد، قبل از ویرانی معبد دوم، شهر اورشلیم در ۱٧ تموز سقوط کرد تعنیت (روزه) مربوط به این دو واقعه در هفدهم تموز برگزار می‌شود. این تعنیت علاوه بر موضوع فوق به مناسبت چهار واقعه دیگر نیز برگزار می‌شود:
۱- شکسته‌شدن دو لوح اول ده فرمان: پس از آن‌که خداوند در ششم ماه سیوان در کوه سینای آشکار شد و ده فرمان اساسی شریعت یهود را به‌طور شفاهی به بنی‌اسرائیل اعلام فرمود، مشه (حضرت موسی) فردای آن‌روز برای دریافت مجموعه تعالیم تورات بالای کوه سینا رفت. او پس از چهل شبانه‌روز در هفدهم ماه تموز در حالی‌که دو لوح ده فرمان را در دست داشت از کوه فرود آمد اما عده‌ای از مردم را دید که به‌علت اشتباه در محاسبه زمان بازگشت حضرت موسی و نیز سستی ایمان، گوساله‌ای ساخته‌اند. او با دیدن این صحنه، آن دو لوح را بر زمین زد و شکست.
٢- در زمان آبادی بیت همیقداش (معبد خداوند)، از جمله مراسم عبادی یهود، تقدیم قربانی به درگاه خداوند بود، به این صورت که هر روزه در دو نوبت صبح (هنگام طلوع آفتاب) و بعد ازظهر هر نوبت یک بره را قربانی می‌کردند. زمانی، یونانیان شهر بیت همیقداش را محاصره کردند و کاهنان را مجبور نمودند برای انجام مراسم مذهبی، هم وزن دو بره برای هر روز، طلا و نقره به بالای حصارهای شهر بفرستند تا از طرف مقابل، دو بره برای قربانی دریافت نمایند. این وضعیت برای مدت کوتاهی ادامه داشت تا این‌که در روز هفدهم تموز، پس از آن‌که طبق معمول، دو کفه طلا به بالای حصارها فرستادند، طرف مقابل برای تحقیر سنت‌های دینی دو خوک را از حصار پایین فرستاد و از آن روز، تقدیم قربانی روزانه متوقف گشت.
٣- یکی از سرداران شریر به‌نام اپوستموس (به‌گفته‌ای در حدود ٢٠ سال قبل از خرابی معبد دوم) در یکی از روستاهای یهودی نشین سرزمین مقدس، یک جلد سفر تورات را مورد بی‌حرمتی قرار داد و آن را در آتش سوزاند که این امر با اعتراض و قیام مردم آن زمان مواجه شد.
۴- در چنین روزی، یک بت در محل مقدس بیت همیقداش (دوم) قرار داده شد که برخی مورخین این عمل را به یونانیان در دوره حشمونائیم نسبت می‌دهند و برخی آن‌را به منشه (یکی از پادشاهان کشور یهودا) منسوب می‌کنند.
[↑] روزۀ (تعنیت) روز نهم از ماه آو (av)
روز نهم آو (سالروز ویرانی معابد اول و دوم بیت همیقداش) یکی دیگر از ایام سوگواری و روزۀ یهودیان است و رسم است که یهودیان در فاصله سه هفته بین ۱٧ تموز تا ۹ آو، از برگزاری برخی مراسم با اعمال شادی‌آور خودداری می‌کنند. در روز نهم ماه عبری آو، معابد اول و دوم بیت همیقداش (بیت‌المقدس) با فاصلۀ زمانی حدود ۴۹٠ سال ویران گشتند. خرابی معبد اول در ایام پادشاهی صیدقیاهو در سال ٣٣٣٨ عبری (حدود ۴٢٠ قبل از میلاد) و خرابی معبد دوم در ایام ربی یوحنان بن زکای در سال ٣٨٢٨ عبری (٧٠ میلادی) صورت گرفت. این روز به‌عنوان تلخ‌ترین مناسبت تاریخ یهود ثبت شده است. و یهودیان جهان در چنین روزی تعنیت (روزه) می‌گیرند و ضمن آن‌که از هرگونه لذت و شادی دست می‌کشند، با اجرای مراسم خاص و خواندن مرثیه‌های مذهبی، وقایع این روز را یادآوری می‌کنند.
در این روز، سه واقعۀ دیگر نیز رخ داده‌اند:
۱- هنگامی که بنی اسرائیل در بیابان ساکن بودند، حضرت موسی گروهی را برای بازدید از سرزمین مقدس اعزام نمود و اکثر آنها پس از بازگشت، شروع به بدگویی از آن سرزمین کردند و اغلب مردم را از عزیمت به آن مکان مأیوس نمودند. بنی‌اسرائیل در شب نهم آو به‌خاطر این موضوع گریستند.
٢- پنجاه و دو سال پس از ویرانی معبد دوم بیت همیقداش، شهر مذهبی بیتار که بزرگ‌ترین مرکز تجمع روحانیون یهودی و آموزش مذهبی بود، مورد حملۀ دشمنان قرار گرفت و قتل عام فجیعی روی داد، به گونه‌ای که می‌گویند پای اسبان مهاجمین تا زانو در خون ریخته شدۀ مردم فرو می‌رفت.
٣- پس از ویرانی شهر بیتار، قیصر وقت روم که زمانی وعدۀ بازسازی اورشلیم را داده بود، تصمیم گرفت آن شهر را به‌شکلی جدید و مطابق فرهنگ رومیان تجدید بنا کند به‌طوری که معابدی برای پرستش بت‌ها نیز در آن شهر مقدس در نظر گرفته شده بود. به‌همین منظور او کل شهر را اصطلاحاً شخم زد و خاک‌های آن را طبق رسم آن زمان به‌صورت توده‌هایی برهم انباشت که نشانۀ بنا کردن شهری جدید بود. این موضوع که اماکن مقذس به تلی از خاک مبدل شوند، خشم یهودیان را برانگیخت و زمینه‌ساز قیام معروف برکخبا علیه حاکمان روم شد. طبق گفتۀ مورخین یهود، این واقعه در نهم آو صورت گرفت.
[↑] روزه‌های مستحب در دین یهود
۱- روزه آدینه پسح: این روزه مختص پسران و مردان اولزاد خانواده است که به یادبود ضربت خداوند به اولزادهای مصریان در هنگام آستانه خروج بنی‌اسرائیل از مصر و مصونیت عبرانیان از این ضربت صورت می‌گیرد.
٢- در ایام خاص از سال به ویژه ماه الول، روزهای دوشنبه و پنجشنبه روزه گرفته می‌شود.
٣- روزهای آدینه ماه نو عبری (روز قبل از حلول ماه قمری).
۴- عروس و داماد در روز عروسی یا روز قبل از آن به مناسبت شروع زندگی جدید و به منظور توبه از گناهان گذشته در صورت امکان روزه می‌گیرند.
۵- کسی که خواب آشفته ای دیده است و آن را نشان بدی می‌داند، روز بعد به خاطر کفاره گناهان و رفع مصیبت روزه می‌گیرد.
٦- برخی رسم دارند که در سالروز درگذشت والدین خود یا سالروز درگذشت علمای عالی رتبه دینی روزه بگیرند.
٧- در مواقع خاصی مانند احتمال وقوع بلایای طبیعی یا بروز خشکسالی و نظایر آن، بنا به حکم مرجع دینی، روزه جماعتی بر یهودیان منطقه ای خاص مقرر می‌شود.
٨- روزه‌های تعبین شده توسط ربی‌ها: ربی‌ها و علمای یهود روزه‌هایی را، به ویژه برای تقویت روح معنوی مردم مشخص کرده‌اند.
- الف: دوره ده روزۀ توبه و تأدیب نفس از روز اول ماه (تبشری) تا دهم (تبشری)
ب: اولین دوشنبه پس از عید فصح و سکوت
ج: روزه در طول سه هفته سوگواری، از ۱٧ ماه تموز تا نهم ماه (آو)
د: روزۀ آخر هر ماه موسوم به (یوم کیپور کوچک)
ه: روزۀ نخست‌زادۀ پسر، این روزه نمادی از تقدیس نخست زادۀ یهودی.
و: روزه گرفتن به‌منظور یا دکرد وقایع تاریخی که در طول تاریخ یهود اتفاق افتاده است.
۹- روزه‌هایی که شخصی است. این روزه‌ها وقت مشخصی ندارد و با توجه به رخداد پیش آمده برای افراد از سوی آنها روزه گرفته می‌شود. مانند:
- الف: سالگرد فوت والدین یا معلم
ب: روزۀ عروس و داماد در روز ازدواج تا هنگام مراسم
ج: اگر صفحه‌ای از اسفار خمسه در حضور کسانی به زمین افتد افراد حاضر یک روز روزه می‌گیرند.
د: در روزۀ میثنایی، اعضای دادگاه‌ها، روزی که حکم مرگ کسی را صادر می‌کردند روزه می‌گرفتند.
[↑] احکام تعنیت (روزه) در دین یهود
در شریعت یهود همه واجبات دینی برای دختران از سن ۱٢ سالگی و برای پسران از ۱٣ سالگی شروع می‌شود و اجباری است. روزه نیز مشمول این حکم است. تمامی قوانین تعنیت برای افراد سالم وضع شده است و دانشمندان یهود بیماران، زنان باردار و شیرده و زائو، دختران و پسرانی که هنوز به‌سن شرعی نرسیده‌اند و پیران را به شرط مشورت با مرجع دینی مطلع و آگاه در موارد خاص معاف کرده‌اند. کلیه روزه‌های مورد بحث اعم از واجب و مستحب به غیر از ٢ مورد یوم کیپور و روزۀ نهم آو (که ٢۵ ساعته و از غروب تا غروب هستند)، همگی از ماقبل سپیده صبح تا تاریکی کامل هوا برگزار می‌شوند (هرچند که رسم است پس از خوابیدن شب قبل، چیزی خورده نشود). به غیر از ٢ روزۀ یاد شده که استثنأ هستند، تقریباً غیر از خوردن و آشامیدن، هیچ‌گونه محدودیت دیگری اعمال نمی‌شود. در روزه‌ها، مواردی به مراسم نمازهای روزانه اضافه می‌شوند. غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تاکید ویژه‌ای بر انجام آن صورت می‌گیرد، در همه روزه‌ها، بیماران و افراد ضعیف و زنان باردار یا شیرده از روزه‌ها معاف هستند. در ایام عید و روزهای شنبه و روزهای اول ماه نو عبری، گرفتن روزه ممنوع است.
مراسم تعنیت از زمان بت همیقداش دوم تاکنون تغییراتی کرده است. در گذشته، همراه با روزه‌داری، بعضی از اعمال دیگر مانند بیرون آوردن تورا از جایگاه مخصوص بدون پوشش اصلی، زیارت قبور، نواختن شوفار، خوابیدن روی زمین، خودداری از صحبت کردن و شنیدن موسیقی مرسوم بوده است، اما امروزه، مراسم تعنیت با خواندن قسمت‌های اضافی در تفیلا (نماز) و خواندن تورا و مزامیر مخصوص اجرا می‌شود. به‌جز تعنیت نهم آو و کیپور (که علاوه بر خوردن و آشامیدن، استحمام و استفاده از عطریات و لذات جسمانی دیگر ممنوع است و از قبل از غروب روز پیش تا بعد از غروب روز بعد ادامه دارد) تعنیت‌های دیگر همگی از بعد از نیمه شب تا غروب گرفته می‌شوند. در زمان گذشته تعنیت‌های سه روزه یا بیشتر نیز معمول بوده‌اند. البته در کتاب‌های انبیا به نوعی از روزه برمی‌خوریم که به پرهیز از گوشت و مسکرات و استفاده از عطریات محدود می‌شده است،(حضرت داود، کتاب دانیل) و (شموئل ٢: ٢٠ -۱٦-۱٢). در گمارای براخوت آمده است که دانشمند یهودی دعا می‌کرد همان‌طور که در خانۀ مقدس قربانی برای کفارۀ گناه تقدیم می‌شد، همچنان که از خون و گوشت من در این تعنیت کم شده است، همه را ای خدا به‌عنوان کفارۀ گناهم بپذیر. روزه داشتن قوم یهود به پرهیز از غذا و آب محدود نمی‌باشد و با لوازم و شعائر دیگر توأم است از جمله:
-
الف: روزه توام با قربانی
ب: روزه توام با دعا، اعتراف به گناه و توبه
ج: توام با پلاس پوشیدن و خاک یا خاکستر بر سر نهادن
د: قرائت تورات
به‌عقیدۀ دانشمندان یهود، نخوردن و ننوشیدن، موجب بخشایش الهی نمی‌شود، بلکه تفکر در اعمال فرد، شناخت ضعف‌های خود، توبه و بازگشت از گناهان و انجام اعمال حسنه به‌همراه تعنیت، موجب رحم و نظر خداوند می‌شود و روزۀ به جبران اعمال گذشته، مورد قبول خدا نیست. صدقه و تفیلا به همراه تعنیت راستین موجب رستگاری فرد و اصلاح کاستی‌های جامعه می‌شود و موجبات رضایت پروردگاری که محتاج تعنیت ما نیست، فراهم می‌شود.
[↑] پذیرش روزه نزد یهودیان
هر چند که روزه در یهود (تعنیت) معنای تحت‌اللفظی «رنج دادن جان» را داراست، اما هدف اصلی آن همان‌گونه که ذکر شد، یادآوری موضوع‌های معین در شرایط ویژۀ روزه است. لذا آمادگی جسمانی برای روزه بسیار با اهمیت شمرده شده است. به‌خصوص دربارۀ روزه بزرگ یوم کیپور، در احکام دینی، صرف خوراک مفصل قبل از شروع این روزه، بسیار باارزش و مستوجب ثواب شمرده شده است، زیرا فرد را برای اجرای یک فرمان الهی آماده می‌سازد. نیز درباره روزه‌هایی که جنبه توبه دارند به کرات این نکته گوشزد شده است که روزه توبه، تنها مختص روابط انسان و خداوند است و چنانچه انسانی، نسبت به همنوعان خود گناهکار باشد، تا زمان رفع کدورت و احقاق حقوق آنها، روزه و توبه او به درگاه خداوند بی‌اثر خواهد بود. جمله‌ای معروف است از حضرت یشعیای نبی که از قول خداوند هدف واقعی روزه را به بنی‌اسرائیل تذکر می‌دهد که روزه مورد قبول خداوند، رنج انسان‌های روزه دار و تعظیم و تکریم ریاکارانه آنها در زمان روزه نیست، بلکه برداشتن یوغ ظلم و رهایی بخشیدن به ضعفا و مظلومان به‌عنوان حاصل عملی این احکام و مراسم، مورد نظر خداوند و انبیای اوست (یشعیا فصل ۵٨ آیات ٣-٧).
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- انجمن کلیمیان ایران، مقاله روزه‌داری در میان یهودیان، نوشته آرزو ثنایی
[٢]- دائرةالمعارف فارسى، ج ٢، ص ۱٦۵۱ و ج ٢، ص .٦۴۳
[٣]- موسسه گفتگوی ادیان، مقاله روزه و روزه‌داری در ادیان الهی ـ یهودیت
[۴]- سایت تبیان، مقاله چگونگی روزه در آیین هندو، بودا و یهودیت، نوشته موسوی
[۵]- حبیب لوی، احکام و مقررات حضرت موسی(علیه‌‌‌السلام)، بی‌نا، ۱۳۵٧ شمسی، تهران
[٦]- - فرهنگ و بینش یهود (مقطع ابتدایی و متوسطه)، ناشر: تعلیمات دینی کلیمیان، ۱۳۸٢ شمسی، تهران، مقاله تعنیت یا روزه در آیین یهود، نوشته آرش آبایی
[٧]- شرعیات یهود، به اهتمام: هارا، یدیدیا، آذر حیان، صص ٢٢-٢۵
[٨]- مبلغی آبادی، عبدالله، تاریخ ادیان و مذاهب جهان تا قرن ٢٠، ج ٢، صص ٦۱۸-٦۳٧
[۹]- - انجمن کلیمیان ایران، مقاله تعنیت (روزه) هفدهم تموز و نهم آو، نوشته آرش آبایی
[۱٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ * * * * *
