 |
|
چهره‌های سیاسی افغانستان
دکتر آناهیتا راتب‌زاد
دکتر آناهیتا راتب‌زاد
دیگر کسی نیست که به او رفیق راتب‌زاد خطاب کند. همۀ رفقا رفتند و تمامی آن آرمان‌ها نقش برآب شد. شاید در کوشه‌ای و جدا از همه‌چیز، حتا فرزندانش، تلویزیون نگاه کنند. شاید آن‌قدر نحیف شده باشد که قدرت خرید نداشته باشد. شاید از فقر نتواند تاکسی سوار شود. تأسف‌ها، حسرت‌ها، ندامت‌ها، دلخوشی‌ها، هیجان‌ها و تمام گذشته‌اش را در تنهایی و دور از هیجان‌های جوانی مرور کند و به یاد بیاورد که او روزگاری یکی از برجسته‌ترین سیاست‌مداران مارکسیست و پزشک افغان بوده است. اولین زن افغانی که نقش فعالی را در سیاست این کشور ایفا کرده و از مهم‌ترین شخصیت‌های جناح چپ در سیاست افغانستان و از رهبران شاخۀ پرچم حزب دمکراتیک خلق بوده است.
شاید روزی شاهد چاپ اتوبیوگرافی‌اش باشیم. شاید بخوانیم که سال‌های جوانی و فعالیت‌هایش را قضاوت کرده است. شاید بخوانیم که از دیدن اخبار فلاکت‌بار کشورش گریسته است. شاید در مورد تک‌تک زنان و کودکانی که در انفجارها، انتحارها، قتل‌های عجیب و غریب ناموسی و غیر‌ناموسی، از میان رفته‌اند، سخن گفته باشد. شاید.
در اکتوبر ۱۹۳۱ در گلدرۀ ولایت کابل به‌دنیا آمده است. پشتون‌‌تبار است. او تا سال ۱۹۴۵ در مکتب متوسطۀ ملالی درس خواند و پس از آن شامل دورۀ یک‌سالۀ قابلگی شد. در همین سال با دکتور کرام‌الدین کاکر ازدواج کرد و در ۱۹۴۹ با همسر خود به ایالات متحدۀ امریکا رفت. در شیکاگو پزشکی خواند و دیپلم گرفت. از ۱۹۵۲-۱۹۵۷ به‌عنوان مدیر مکتب قابلگی در جنب بیمارستان زنانۀ شهر کابل وظیفه اجرا کرد. در ۱۹۵۷ شامل دانشکدۀ طب دانشگاه کابل شد و در ۱۹۶۳ مدرک دکترا گرفت.
دکتر آناهیتا راتب‌زاد در جنبش زنان افغان و در حمایت از فعالیت تبلیغاتی حکومت برای برداشتن برقع شرکت داشت. در همان سال‌های تحصیل وارد یکی از حلقات مخفی چپ انقلابی گردید.
در سال ۱۹۶۵ به‌عنوان نمایندۀ یکی از نواحی شهر کابل در پارلمان برگزیده شد. او، جزئی از فراکسیون چپ دموکراتیک در پارلمان بود و انتقاد شدید او از مبانی قرون‌وسطایی در کشور، موجب نفرت محافل محافظه‌کار مذهبی نسبت به وی شد. در نوامبر سال ۱۹۶۶ وی همراه با ببرک کارمل و شماری دیگری از نماینده‌های دارای احساسات دموکراتیک در داخل پارلمان مورد ضرب و جرح قرار گرفته و در بیمارستان بستری شدند.
آناهیتا راتب‌زاد در سال ۱۹۶۶ برای اولین‌بار سازمان دموکراتیک زنان افغانستان را بنیاد گذاشت و تا اواسط سال‌های ۸۰ در رأس این سازمان قرار داشت. به ابتکار وی، در تاریخ ۸ مارچ ۱۹۶۹ برای نخستین‌بار در تاریخ افغانستان، از روز جهانی زن تجلیل به عمل آمد. در نیمة دوم سال‌های ۶۰ با شرکت مستقیم وی در پایتخت کشور بسیاری از برنامه‌ها و تظاهرات ضد حکومتی برگزار می‌شد.
خانم راتب‌زاد در این تصویر در کنار ببرک کارمل (از طرف راست نفر دوم) رئیس جمهوری سابق افغانستان، سلطانعلی کشتمند (از طرف راست نفر اول) نخست وزیر سابق و میراکبر خیبر (نفر اول از طرف چپ) از بنیانگذاران حزب دموکراتیک خلق در راهپیمایی در روز جهانی کارگر در دهه ۱۹٦۰
آناهیتا راتب‌زاد در سال ۱۹٦۸ به‌عضویت کمیتۀ مرکزی حزب دموکراتیک خلق افغانستان (پرچم) درآمد. او عضو فعال شورای نویسندگان جریدۀ «پرچم» بود، مقاله‌ها و یادداشت‌های وی در مجموع به مشکل‌های جنبش زنان و تأمین بهداشت عمومی (صحت عامه) در کشور اختصاص داشت. او در سال ۱۹۷۳ با روی کارآمدن داوود، از برنامه‌های دولت وی حمایت و پشتیبانی کرد.
در تظاهرات و برنامه‌هایی که در ۱۹۷۸ در رابطه با کشته‌شدن میراکبر خیبر، انقلابی برجسته و مشهور، در کابل برگزار شد، نقشی فعال داشت. شب ۲۶ اپریل وی یکجا با دیگر رهبران ح.د.خ.ا. دستگیر و زندانی شد. بعد از سرنگونی حکومت داوود، به عنوان عضو شورای انقلابی جمهوری دموکراتیک افغانستان و وزیر امور اجتماعی برگزیده شد. در آغاز ماه جولای سال ۱۹۷۸ از ترکیب حکومت خارج و به عنوان سفیر کشور به یوگوسلاوی سابق فرستاده شد. به‌زودی متهم به شرکت در یک توطئة ضد حکومتی گردیده و از پُست سفارت برکنار و همزمان از عضویت کمیتۀ مرکزی حزب اخراج شد.
در جنوری ۱۹۸۰ و با روی کارآمدن ببرک کارمل، وی به‌عضویت بیروی سیاسی کمیتۀ مرکزی ح.د.خ.ا. و شورای انقلابی ج.د.ا. انتخاب و وزیر معارف شد. همزمان وی دوباره در رأس سازمان دموکراتیک زنان افغانستان، هم‌چنین انجمن دوستی افغان‌ـ‌شوروی و سازمان صلح، همبستگی و دوستی افغانستان قرار گرفت. از نومبر سال ۱۹۸۰ به‌مثابه عضو بیروی سیاسی، موظف شد که به وزارتخانه‌های اطلاعات و فرهنگ، تحصیلات عالی و متوسطة مسلکی و صحت عامه رسیدگی و بر آن‌ها نظارت کند. در جون سال ۱۹۸۱ وی وظایف حکومتی را کنار گذاشت و به عضویت هیئت رئیسۀ شورای انقلابی ج.د.ا. درآمد.
در جولای سال ۱۹۸۶ از رهبری سازمان دموکراتیک زنان افغانستان سبکدوش شد. داکتر نجیب‌الله در گزارش اساسی برای پلینوم ۱۹ کمیتة مرکزی ح.د.خ.ا. به سهم قابل ملاحظۀ وی در امر ایجاد پایه‌های جنبش زنان در کشور اشاره کرد. سازمان دموکراتیک زنان افغانستان نام جدیدی «شورای سراسری زنان افغان» را به خود گرفت.
با تعویض رهبری و حوادث پلینوم ۱۸ کمیتة مرکزی ح.د.خ.ا.، دکتور آناهیتا راتب‌زاد بار دیگر از ببرک کارمل حمایت کرد که در نتیجه، در جون سال ۱۹۸۷، پلینوم کمیتۀ مرکزی ح.د.خ.ا. استعفای آناهیتا راتب‌زاد را پذیرفته و عضویت وی را در بیروی سیاسی کمیتۀ مرکزی ح.د.خ.ا. متوقف کرد.
پلینوم کمیتۀ مرکزی ح.د.خ.ا که در تاریخ ۱۷ اکتوبر برگزار شده بود، وی را از ترکیب کمیتۀ مرکزی حزب خارج کرد. به همین ترتیب، تا خزان سال ۱۹۸۷ وی از تمام پُست‌های حزبی و دولتی سبکدوش شد.
آناهیتا راتب‌زاد دارای سه فرزند (یک دختر و دو پسر) است. او فعلاً در یکی از شهرهای کشور آلمان زندگی می‌کند. شاید مریضی، پیری و درد آوارگی و غربت مجالی برای بازشناسی خودش فراهم کرده باشد. هرچه باشد، افغانستان امروز محصول همان گذشته‌ای است که راتب‌زاد، همکاران و مخالفان آنان به ما سپرده است. چه سود که آنان پشیمان باشند یا نباشند. از عقاید‌شان دست کشیده باشند یا نکشیده باشند؛ ما در این جهنم می‌سوزیم.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
حمید فیدل، دکتر آناهیتا راتب‌زاد، وب‌سایت روزنامۀ جامعۀ باز: یک‌شنبه ٨ مارس ٢٠۱۵ - ۱۷ حوت ۱۳۹۳
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت روزنامۀ جامعۀ باز
