 |
|
عبدالعلی مستغنی
فهرست مندرجات
- زندگی‌نامه
- نمونه‌ی شعر او
- آثار
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
ادبیات افغانستان شاعران افغانستان
عبدالعلی مستعنی (زاده‌ی ۱٢۵٢ خ - درگذشته‌ی ۱٣۱٢ خ)، نویسنده و شاعر نامور افغانستان، و یکی از تاثیرگذارترین شاعران در ادبیات مدرن فارسی دری است. هم‌چنین، حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، از او به‌عنوان «بنیان‌گذار ادبیات مدرن پشتو» نیز یاد کرده است.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
عبدالعلی مستغنی فرزند رمضان، به‌سال ۱٢٩۳ خورشیدی در بالاحصار شهر کابل زاده شد. او در کودکی، نخست نزد پدرش درس خواند و پس از آن به فراگیری دانش‌های گوناگون ادبی، فلسفه، منطق، اصول تصوف، فقه و ادبیات عربی پرداخت. وی از جوانی به سرودن شعر روی آورد و دیری نگذشت که آوازه‌ای بلند یافت. با انتشار سراج‌الاخبار، عبدالعلی مستغنی مسئوول بخش ادبی و مدتی هم مصحصح آن بود. وی عضو انجمن ادبی کابل بود و چندی نیز در دبیرستان حبیبیه تدریس کرد. مستغنی شعرهای بسیار دل‌انگیز به پشتو می‌سرود و زبان عربی را هم نیک می‌دانست. او نواندیشی کهن‌پرداز و از نخستین شاعرانی بود که به سرودن شعرهایی با مضامین اجتماعی نو روی آورد. فراخوانی مردم به آرمان‌های آزادی‌خواهانه، پیکار با اهریمن بی‌سوادی و تبیین جلوه‌های دانش و آگاهی در پیشرفت‌های اجتماعی مردم، با بهره‌گیری از واژه‌گان امروزی، او را سرآمد شاعران روزگار خود قرار داده بود. وی که در متن پیدایش موج نوخواهی ادبی افغانستان به‌سر می‌برده است، از این اقبال برخوردار بود که به انتشار شعرهای اجتماعی و اخلاقی خود، در نشریه‌های گوناگون بپردازد. از بد حادثه، مجموعهٔ شعرهای مستغنی که در روزگار شاعر، گردآوری شده بود، پس از مرگ وی به سرقت رفت.
وی در سال ۱۳۵٢ خورشیدی به عمر ۵٩ سالگی، پس از یک هفته بیماری درگذشت و در شهدای صالحین به‌خاک سپرده شده است.
| ▲ | نمونه‌ی شعر او |
مستغنی، با به‌کارگیری تشبیهات، استعارات و کنایات ظریف به شعرهایش حلاوتی تازه داده است. گرچه سروده‌های وی در قالب‌های گوناگون، از ظرافت‌های شاعرانه‌ای کمابیش همانند برخوردار است، اما این ویژگی در قصیده‌های مستغنی به اوج خود می‌رسد. تأثیر شاعران بزرگ قصیده‌سرا، به‌ویژه شاعران پیرو سبک هندی، در شعرهای مستغنی آشکار است. با این‌همه، او در شعر تقلید را سخت نکوهیده می‌داند و بر آن است که شاعر باید همگام با روزگارش، با واژه‌های برخاسته‌ی روز سخن گوید.
با این حال، يکی از مشهورترين شعرهای مستغنی، شعری است که بيگانه‌ستيزی و شور آزادگی در آن موج می‌زند و زمانی در گرماگرم مبارزات استقلال‌طلبی دورهٔ امانی، نقل مجالس بوده است:
بحــــر در بــــــر قطــــرهٔ تــــوفـــانـــی‌ام
آسـمـــان ســـير اســــت، سـرگردانی‌ام
مشــــكل هــــر كـار شــــد آســــانيــــم
گـــر نــــدانــــی غـــــيــرت افغــــانيــــم
چــون بــه ميـــدان آمــدی می‌دانيـــم
نثر مستغنی نیز بسیار درخشان است. به‌کارگیری واژه‌های سلیس و رسا در مضامینی ارزشمند، و نیز گونه‌ای سوز و گداز قلبی در نثرهایش که ترجمان شکوه از جفای روزگار بوده است، کوشش‌های پیگیر او را برای دگرگونی در شیوه‌ی نگارش یادآور می‌شود، چنان‌که ستیزه‌های پیگیر برخی از نویسندگان با وی و پایداری دیرپای او را در پی داشته است.
| ▲ | آثار |
در سال ۱٣٣٨ خورشیدی، ولی‌محمد زهیر، معاون ریاست دارالتألیف وزارت معارف وقت، شعرهای پراکنده‌ی عبدالعلی مستغنی را از نشریه‌های گوناگون گردآوری و در کتابی با نام جلد یکم دیوان اشعار مستغنی منتشر کرد. در ۱٣۵۴ خورشیدی، نیز چاپ دوم این دیوان با نام مجموعه‌ی غزلیات مستغنی در کابل منتشر شد.
در سال ۱٣۴٢ خورشیدی، جلد دوم شعرهای مستغنی با نام قصاید استاد سخن مرحوم عبدالعلی مستغنی، با مقدمه و شرحی از فرزندش عبدالکریم مستغنی، به چاپ رسید.
گلزار اشعار مستغنی (شامل ترکیب‌بند، مخمسات، ترجیع‌بند، قصیده، رباعیات و فردیات و جز آن) نیز در سال ۱٣۵٣ خورشیدی، به همت فیض‌محمد عاطفی گردآوری و منتشر شده است.
ساقی‌نامه‌ی مستغنی نیز با مقدمه‌ای از عبدالحی حبیبی، در سال ۱٣۵۴ خورشیدی، به چاپ رسیده است.
[▲] يادداشت‌ها
، بیشتر این مقاله برگرفته از دانشنامه ادب فارسی (ادب فارسی در افغانستان) است.
[▲] پيوست‌ها
نسخه‌ی نخست زندگی‌نامه «عبدالعلی مستغنی»، در دانشنامه آریانا
[▲] پی‌نوشت‌ها
نوش‌آبادی، مدخل «مستغنی»، دانشنامه ادب فارسی (ادب فارسی در افغانستان)، به‌سرپرستی دکتر حسن انوشه، ج ٣، ص ۹۴٢؛ تاریخ تولد او ویکی‌پدیا، دانشنامۀ آزاد، سال ۱٨٧۵ میلادی و تاریخ وفات او در سال ۱۹٣٣ میلادی نگاشته شده است. فیض‌الله قرداش، در روزنامه‌ی اصلاح، به نقل از محمدحنیف حنیف بلخی در «پر طاوس» و خال‌محمد خسته در «معاصرین سخنور»، می‌نویسد: «عبدالعلی مستغنی، فرمانروایی شش پادشاه: از امیر شیرعلی خان تا اندی از زمان ظاهرشاه را تجربه کرد».
»Abdul Ali Mustaghni«, From Wikipedia, the free encyclopediaنوش‌آبادی، پیشین، ج ٣، ص ۹۴٢
»Abdul Ali Mustaghni’s Death Anniversary Commemorated«, Bakhtar News (BNA): Monday December 30, 2013
نوش‌آبادی، پیشین، ج ٣، ص ۹۴٢
نوش‌آبادی، پیشین، ج ٣، ص ۹۴٢
همان‌جا
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ دانشنامه ادب فارسی (ادب فارسی در افغانستان)، به‌سرپرستی دکتر حسن انوشه، تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلد سوم، چاپ اول - ۱٣٧٨ خ.
□ ویکی‌پدیا، دانشنامۀ آزاد (به زبان انگلیسی)
□ فیض‌الله قرداش، استاد عبدالعلی مستغنی شاعر و دانشمند آگاه، روزنامه‌ی اصلاح
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ افغانستان‌شناسی │ ادبیات افغانستان │ شاعران افغانستان │ زندگی‌نامه
