 |
|
ناگفته‌های کنفرانس بن
فهرست مندرجات
.
ناگفته‌های کنفرانس بن از زبان محمد ناطقی
محمد ناطقی، متولد سال ۱۳۳۳ خورشیدی است، او پس از کنفرانس بن از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸ میلادی به عنوان سفیر افغانستان در لیبی بود، بعد از آن تا ۲۰۱۴ در وزارت امور خارجه کشور مشاور مسایل خاورمیانه و شمال افریقا وظیفه اجرا کرده است. اکنون محمد ناطقی، رییس کمیسیون عالی نظارت از تطبیق توافق‌نامه حکومت وحدت ملی است. به تازه‌گی محمد ناطقی خاطراتش را با نام «سال‌های تغییر؛ روایت نیم قرن زنده‌گی» نیز چاپ کرده است.
آن‌چه در زیر می‌آید «ناگفته‌های کنفرانس بن» از زبان محمد ناطقی، سرپرست حزب وحدت اسلامی افغانستان است، که در گفت‌وگو با حسن کریمی - خبرنگار روزنامه‌ی ۸صبح - مطرح کرده است.
محمد ناطقی، یکی از اشتراککنندهگان اصلی کنفرانس بن در دسامبر ۲۰۰۱ است. او در مورد برگزاری کنفرانس بن، اختلافات، بحث‌ها، مشارکت اقوام، چگونه‌گی انتخاب حامد کرزی به‌عنوان رییس اداره موقت و خاطراتش از این کنفرانس برای ما می‌گوید. کنفرانس بن، پس از سقوط گروه طالبان (۱۹۹۶–۲۰۰۱) به‌خاطر ایجاد یک اداره‌ی موقت و شکل‌گیری دولت افغانستان در شهر بن آلمان برگزار شد. این کنفرانس یکی از مهم‌ترین کنفرانس‌های بین‌المللی درباره افغانستان بود که برای جامعه‌ی جهانی در آن‌زمان اهمیت خاصی داشت و نزدیک به دو هزار خبرنگار این کنفرانس را پوشش می‌دادند. نشست بن، در یکی از هوتل‌های قدیمی و زیبای آلمان به‌نام «پترزبورگ» در ماه رمضان برگزار شده بود، در کنار این که اشتراککنندهگان اوقات‌شان تلخ بود، تحت فشار قرار داشتند و تلاش می‌کردند که راه‌حلی برای افغانستان پیدا کنند، آشپزان هوتل نیز شکایت داشتند که این افغان‌ها چگونه مردم هستند، هم شب نان می‌خورند و هم روز.
◼ ۸صبح: چگونه به کنفرانس بن دعوت شدید؟□ محمد ناطقی: من در آن‌زمان وزیر تجارت در دولت [برهان‌الدین] ربانی بودم. در سال ۲۰۰۰، در کنفرانس ایکو در تهران دعوت شده بودیم، بعداً به‌خاطر اشتراک در یک سمینار، من و حاجی قدیر به آلمان رفتیم. در جرمنی هم با استاد ربانی تماس داشتیم. او گفت که تالقان به‌دست طالبان سقوط کرده است، همه‌ی نیروها رفته‌اند به کوکچه، شما هر جا هستید، همان‌جا باشید. افغانستان امکان بازگشتش نبود. چند ماه در آلمان ماندم. کسی در ۲۹ نوامبر به‌من زنگ زد گفت که از دفتر اخضر ابراهیمی [نماینده‌ی سازمان ملل متحد در امور افغانستان] با شما صحبت می‌کند. او افزود که یک کنفرانس بین‌المللی روی مسأله افغانستان تشکیل شده، چهار جهت شرکت می‌کند، شما را آقای اخضر ابراهیمی دعوت کرده است. بعد، آدرس کنفرانس را به من داد. من آن‌وقت در «اوسنا بورگ» بودم و پناهنده‌گی سیاسی‌ام قبول شده بود. روز اول دسامبر ۲۰۰۱ به بن رفتم و وارد هوتل پترزبورگ شدم. آن‌جا شنیدم که هیأت اتحادیه شمال یا دولت استاد ربانی آمده‌اند و من هم جز هیأت اتحادیه شمال بودم و از حزب وحدت نماینده‌گی می‌کردم، یک هیأت از روم، یک هیأت از قبرس و یک هیأت از پاکستان نیز آمده بودند.
◼ ۸صبح: هنگامی که شما به هوتل رسیدید، کنفرانس بن شروع شد؟ آجندای اصلی جلسه بن چه بود؟□ محمد ناطقی: فردایش جلسه‌ی ما شروع شد، روز اول در مورد شکلیات کنفرانس بود. آقای اخضر ابراهیمی یک تعریف از کنفرانس کرد و از آلمان‌ها تشکر کرد که بهترین هوتل را در اختیار ما گذاشته اند، هم‌چنان از جامعه‌ی جهانی. در مورد آجندای کنفرانس با جزییات صحبت نشد. اما گفت که باید به فکر ایجاد یک اداره موقت باشید. او گفت که با خبرنگاران قبل از وقت گپ زده نشود و همین‌گونه روز اول سپری شد.
◼ ۸صبح: در روز دوم، بحث در مورد چه مسایلی صورت گرفت؟□ محمد ناطقی: روز دوم جلسات پشت سر هم دایر شد. گپ سر سه تا چهار مساله بود: اولین بحث این بود باید یک اداره‌ی موقت دایر شود، این فیصله شد. فیصله دوم ما و آجندای دوم ما این بود که این اداره‌ی موقت بر چه مبنا تشکیل شود، مبنای این چه باشد؟ مشارکت اقوام باشد، مشارکت احزاب باشد، چه باشد؟ خوب آن‌جا هم اتفاق آرا بود که مسأله اصلی در افغانستان اقوام است، مشارکت اقوام تصویب شد. بعد مسأله فی‌صدی اقوام باقی ماند، در مساله فی‌صدی یک مقدار اسناد جمع کرده بودم، دیگران مشکل نداشت، من مشکل داشتم.
◼ ۸صبح: شما از طرف حزب وحدت بودید؟□ محمد ناطقی: من از طرف حزب وحدت بودم اما جز ائتلاف یا اتحاد شمال. حالا که مسأله اقوام است، باید سند داشته باشیم. من اسنادی که از خود آلمان‌ها و سی‌آی‌ای داشت، جمع‌آوری کرده بودم، مجموعاً ۲۵ درصد را پیدا کرده بودم، ۲۵ درصد جمعیت هزاره‌ها و شیعیان. این را با آقای اخضر ابراهیمی در میان گذاشتیم. من فی‌صدی را با او گفتم که حالا بنا است که اداره‌ی موقت با مشارکت اقوام تشکیل شود، بر مبنای اقوام باشد ما ۲۵ درصد هستیم. او گفت که اولاً این ۲۵ درصد خیلی مشکل است، ولی ما کوشش خود را می‌کنیم. بعد کوشش‌ها، ما ۱۹٫۵ درصد یا همان بیست درصد... حاجی قدیر از این مسایل خیلی ناراحت شد که در مشارکت اقوام حق پشتون‌ها ناچیز شده است. بیخی اعتراض کرد و جلسات بن را ترک کرد، بیرون نشد، همان‌جاها بود، ولی در جلسات شرکت نمی‌کرد. اما فی‌صدی‌ها تعیین شده بود. در مجموع ۳۵ کرسی برای اداره موقت تصویب شد، اما مسأله دیگری بعد از اداره موقت و مشارکت اقوام مطرح شد این بود که حالا رییس این اداره کی باشد؟
◼ ۸صبح: آیا در جریان کنفرانس با هم دیگر اختلافات داشتید و کنفرانس به چالش جدی مواجه شد یا خیر؟□ محمد ناطقی: کنفرانس بن روز دوم دسامبر شروع شد، در روز ششم، کنفرانس به بن‌بست کشیده شده بود، آقای ابراهیمی مرا به تنهایی خواست گفت کنفرانس به بن‌بست رسیده، شکست کنفرانس را اعلان می‌کنم و نظر شما چیست؟ من به ایشان گفتم که ما به‌هیچ‌وجه با شکست کنفرانس موافق نیستیم. یا می‌خواست نظر ما را بداند و گفت که واقعاً همین‌طور است، مرکز شما در بامیان و شمال به‌همین نظر هستند، گفتم که من نماینده آن‌ها هستم. ما به‌هیچ‌وجه راضی به شکست کنفرانس بن نیستیم و این یک آبروریزی است. او گفت اولا آلمان‌ها هوتل را برای چهار پنج روز گرفته بود حالا چند روز گذشته. اما آلمان گفته که هر قدر که افغان‌ها باشند هوتل در اختیارشان است. از دیگران هم سوال کرده بود تعدادی زیادی از اعضای جلسه طرف‌دار این بود که کنفرانس به نتیجه برسد.
◼ ۸صبح: چگونه رییس اداره موقت انتخاب شد؟□ محمد ناطقی: در بحث رییس، در واقع دیگر کارها شده بود، تنها دو کار مانده بود، یک رییس اداره موقت و قطع‌نامه کنفرانس بن، اما قطع‌نامه را پله پله رویش کار می‌کردیم. در مسأله رییس اداره موقت یکی آقای عبدالستار سیرت از طرف هیأت روم [بود].
◼ ۸صبح: چرا آقای سیرت انتخاب نشد؟ برخی‌ها می‌گویند که حتا رأی‌گیری شد و سیرت انتخاب شد؟□ محمد ناطقی: آقای سیرت به دو دلیل انتخاب نشد، یکی اختلافات میان هیأت روم پیش آمد، آن‌ها تعدادی‌شان به صراحت به ما گفتند که او را قبول ندارند، از جمله آقای [عبدالرحیم] وردک و [هدایت امین] ارسلا. آن‌ها با من در راه‌روهای هوتل صحبت می‌کردند، ما سیرت را به‌حیث رییس قبول نداریم. دلایلش هم ترکیب قومی است و یا به‌خاطر مسایل قومی.
◼ ۸صبح: به این خاطر که آقای سیرت ازبک‌تبار بود؟□ محمد ناطقی: بله. اما آن‌ها این دلیل را به ما نگفتند.
◼ ۸صبح: بعضی‌ها گفتند که ستار سیرت انتخاب شده بود؟□ محمد ناطقی: نه، این‌طور نبود، من این مسأله را بارها شنیده‌ام که رأی‌گیری شد و ۱۱ رای او برد و یک رأی را حامد کرزی برد. من اصولاً نمی‌دانم این مسأله را کی جور کرده است؟ من چنین چیزی را شاهد نبودم که بین کرزی و سیرت رأی‌گیری شده باشد. ولی اختلافات بین آن‌ها [هیأت روم] پیش آمد یکی از دلایلی که نشد، آن‌ها به ابراهیمی گفتند که ما ایشان را به‌حیث رییس قبول نداریم. آن‌ها به‌صورت مشخص نگفتند که دلایلش چه است. فکر می‌کنم که همین دلایل قومی باشد. مسأله دومی که کار آقای سیرت خراب شد، موضع‌گیری‌های خودش بود.
◼ ۸صبح: آقای سیرت چه موضع‌گیری‌ها می‌کرد؟□ محمد ناطقی: خودش یک موضع‌گیری بدی نسبت به کل روند داشت. با حضور نیروهای بین‌المللی در افغانستان به‌هیچ‌وجه موافق نبود، مخالفت می‌کرد، آقای سیرت به نظرم کمی آدم اصول‌گرا و بنیادگرا [بود]. در بحث‌هایی که می‌شد آقای سیرت یک موضع هم‌خوانی و هم‌سویی با جامعه‌ی جهانی نداشت. من فکر می‌کنم هر دو مسأله دخیل بود که ایشان رییس نشود.
◼ ۸صبح: وقتی‌که بحث رییس بودن سیرت مطرح بود آیا بحث آقای حامد کرزی نیز شد؟□ محمد ناطقی: نه نه، نبود.
◼ ۸صبح: چگونه حامد کرزی انتخاب شد؟□ محمد ناطقی: بعد که نشد یک روز آقای اخضر ابراهیمی گفتند که باید کسی دیگر را پیدا کنیم یا کنید، دنبال کسی دیگر بودند که یک جلسه دایر شد و یک یادداشت به ما آمد که آقای حامد کرزی پیدا شده است و آقای قانونی به جلسه نیامد.
◼ ۸صبح: چرا آقای یونس قانونی در آن جلسه نیامد؟□ محمد ناطقی: دلیلش همین بود که من بعداً از ایشان سوال کردم گفت که مساله انتخاب رییس است، رییس اداره موقت یعنی جای استاد ربانی باشد. استاد ربانی امکان دارد از این قضیه ناراحت بشود، این‌ها یک کودتا علیه ما راه انداختند. به‌همین دلایل و ملاحظاتی که پیش خود داشت، در جلسه شرکت نکرد. اما نظر هیأت ما که رییس آن آقای قانونی باشد، نسبت به حامد کرزی مثبت بود. در جلسه بحث کردیم، یک عالم اطلاعات در باره‌ی حامد کرزی پیدا شد که او مجاهد است و پدرش را طالبان کشته است.
◼ ۸صبح: همه شما قبول کردید و رای‌گیری هم شد؟□ محمد ناطقی: رأی‌گیری به آن صورتی نشد، ولی در جلسه من فکر می‌کنم که به اتفاق آرا کرزی تایید شد. آن‌زمان آقای کرزی در کوه‌های ارزگان بود، اخضر ابراهیمی گفت که کرزی را پیدا می‌کند تا در کنفرانس صحبت کند و فردایش حامد کرزی از طریق بی‌سیم صحبت کرد و بیانیه خود را به زبان، پشتو، دری و انگلیسی خواند و تشکری کرد. نشست بن، به اتفاق آرا شد و روز آخر جلسه، کتاب را آورد همه ما امضا کردیم.
◼ ۸صبح: چه مسایل دیگر در کنفرانس بن بحث شد؟□ محمد ناطقی: موافقت‌نامه بن سه مرحله را برای اداره افغانستان پیش‌بینی کرده که اداره موقت، لویه‌جرگه، اداره انتقالی و بعد اداره منتخب. بعد تشکیل چند کمیسیون است از جمله کمیسیون حقوق بشر. قانون اساسی یکی از بحث‌ها بود، آن‌جا فیصله کردیم که قانون اساسی همان قانون اساسی زمان ظاهرشاه به استثنای بخش‌های سلطنت.
◼ ۸صبح: یک خاطره از کنفرانس بن و از آن هوتل شیک که در آن بود و باش داشتید، بگویید؟□ محمد ناطقی: خاطره جالب این بود آلمان‌ها انصافاً در این قضیه خیلی صادقه برخورد کردند و خیلی جدی هم بودند، در حاشیه این کنفرانس آلمان‌ها با توجه با ملاحظات فرهنگی، ماه رمضان هم بود، آن‌ها در همان هوتل پترزبورگ مسجد درست کرده بودند، آن‌جا نماز می‌خواندیم. چیز جالب دیگر این بود که یک بخش ما روزه می‌گرفتند و یک بخش ما بدون روزه بودند، این آشپزها هم شب برای ما نان جور می‌کردند و هم روز. بعد آشپزها شکایت کرده بودند که این افغان‌ها شب و روز نان می‌خورند.
◼ ۸صبح: چقدر افغانستان در همین ۱۶ سال در مسیر کنفرانس بن حرکت کرده است؟□ محمد ناطقی: نه. من از منظر خود بگویم، فیصله‌هایی که ما آن‌جا داشتیم، مشارکت اقوام [بود]. مشارکت اقوام فی‌صدی کجا رعایت شده؟
◼ ۸صبح: چرا نتوانستیم در مسیر کنفرانس بن حرکت کنیم؟□ محمد ناطقی: بی‌عدالتی، بی‌تعهدی. جامعه ما همین‌طور است[یم] و ساختار ما همین‌طور است.
◼ ۸صبح: حالا وضعیت حکومت وحدت ملی چگونه است؟□ محمد ناطقی: حکومت وحدت ملی وضعیتش حالا خوب است. دو جناح با هم‌دیگر همکاری می‌کنند. یک ثبات نسبی حالا هست. ولی مشکلات خاص خود را دارد. حالا رییس جمهور با معاون خود مشکل دارد، با والی خود مشکل دارد، در این اواخر با معاون ریاست اجرایی مشکل پیدا شده است. هر روز جلسات علیه حکومت تشکیل می‌شود. به لحاظ سیاسی در حال حاضر یک نوع پراکنده‌گی سیاسی دیده می‌شود. اعتراض‌ها یک مقدار زیاد است. تفاوتی که حکومت وحدت ملی با زمان کرزی، آقای حامد کرزی به‌هر دلیلی سعی می‌کرد یک مقدار اجماع ملی را داشته باشد، هر چند دوران طلایی را که برای مردم پیش آمده بود، آقای کرزی همه را بر باد داد. منتها مشکل حکومت وحدت ملی تشتت پراکنده‌گی سیاسی است و احزاب کلاً مخالف‌اند و به ارگ برای عید و برات و نماز نمی‌روند. به لحاظ سیاسی یک تفاوت است؛ آن‌وقت یک اجماع و اتحاد بود، حالا آن‌را نداریم. از لحاظ امنیتی هم فرقی نکرده آن‌وقت هم کشتار بود حالا هم است.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- ناگفته‌های کنفرانس بن، روزنامه‌ی ٨صبح: شنبه ۱۸ قوس ۱٣۹۶
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ برگرفته از روزنامه‌ی ٨صبح (با اندک تغییرات ویرایشی)
