 |
|
مُخچه
فهرست مندرجات
◉ واژه‌شناسی
◉ ساختار
◉ عملکرد
◉ آسیب‌شناسی
◉ درمان
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
دستگاه عصبی مغز
مُخچه (به انگلیسی: Cerebellum، با تلفظ آمریکایی: Cerebellum)، عریض‌ترین قسمت مغز عقبی (Hindbrain) است که در حفره‌ی جمجمه‌ای عقبی (Posterior cranial fossa) قرار دارد و باعث هماهنگی تمام حرکات (Movement) بدن و کنترل عضلات (Muscles) می‌شود، و به حفظ وضعيت قائم بدن در فضا یا حفظ تعادل (Balance) کمک می‌کند.
مخچه بخشی از دستگاه عصبی است که در پس سر قرار گرفته است و شامل دو نیم‌کره است. در تصویر برش وسطی مخچه به رنگ سبز نشان داده شده است. (برگرفته از: Kenhub)
مخچه در قاعده‌ی مغز قرار گرفته و تقريباً بيضی‌شکل است و قطر عرضی آن بزرگ‌تر از قطر جلويی-پشتی آن می‌باشد. وزن متوسط مخچه ۱۵۰ گرم است. نسبت اندازه‌ی مخچه به نيمکره‌های مغز در نوزادان يک به ۲۰ بوده، در حالی‌که در افراد بالغ يک به هشت است. اين نشان‌دهنده‌ی رشد قابل ملاحظه‌ی مخچه پس از تولد است.
| ▲ | واژه‌شناسی |
در زبان انگلیسی، مخچه (Cerebellum) از نظر لغوی کلمه‌ای لاتین است. نام Cerebellum مصغر Cerebrum (مغز) است، که از نظر ادبی می‌تواند به مفهوم «مغز کوچک» (Little brain) باشد و در زبان فارسی دری، «مخچه» نیز به‌همین معناست. نام لاتین مخچه، ترجمه‌ی مستقیم از واژه‌ی یونانی باستان παρεγκεφαλίς (پارنسفالیس یا Parencephalis) است، که در آثار ارسطو، اولین نویسنده‌ی شناخته شده برای توصیف ساختار مخچه، استفاده شده است. در ادبیات انگلیسی، هیچ نام دیگری به‌جز Cerebellum برای مخچه کاربرد ندارد، اما از لحاظ تاریخی نام‌های گوناگونی، برگرفته از یونانی و لاتین، در مورد آن استفاده شده است؛ از جمله: Encephalion، Encranion، Cerebrum posterius و Parencephalis.
| ▲ | ساختار |
 |
مخچه بزرگ‌ترین بخش پس‌مغز (Hindbrain) است و در حفره‌ی مغزی پسین یعنی در عقب بصل‌النخاع یا پیاز مغز (Medulla oblongata) و پل مغزی (Pons) و در زیر چادرینه مخچه (Cerebellar tentorium) قرار گرفته است. در بخش قدامی، مخچه در مجاورت با بطن چهارم مغزی، پل مغزی و بصل‌النخاع واقع است و در ناحیه‌ی خلفی تحتانی در مجاورت با بخش صدفی استخوان پس‌سری و در ناحیه‌ی فوقانی در مجاورت با چادر مخچه‌ای قرار دارد. مخچه ظاهری شبیه تخم مرغ داشته و دچار مقداری تغییر شکل شده است، بدین معنی که از بالا به پایین پهن شده و در خط وسط فشرده و از طرفی به‌طرف دیگر کشیده شده است.
مخچه، از دو نيم‌کره‌ی راست و چپ تشکيل شده است. اين دو نيم‌کره به‌وسيله‌ی ساختاری که در وسط قرار دارد و «کرمينه» يا «ورميس مخچه» (Cerebellar vermis) ناميده می‌شود با يکديگر ارتباط دارند. مخچه دارای دو بخش سفید و خاکستری است. مادهی سفيد مخچه در وسط قرار داشته و مادهی خاکستری در پيرامون آن قرار گرفته است. در ضخامت مادهی سفيد، توده‌های خاکستری وجود دارد که به آن‌ها هسته‌های مخچه می‌گويند. مخچه از لحاظ تاريخچه‌ی شکل‌گيری و تکامل خود به سه بخش باستانی، قديمی و نوين تقسيم می‌شود که هر کدام با يک عمل و وظيفه ارتباط دارند. قسمتی از مخچه که در ارتباط با حفظ تعادل است، قديمی‌ترين قسمت مخچه از نظر تکامل است و «مخچه باستانی» ناميده می‌شود. نام ديگر مخچه باستانی، «مخچه دهليزی» است. قسمتی از مخچه که در ارتباط با هماهنگی حرکات است، از نظر تکاملي نسبت به مخچه باستانی جديدتر است و «مخچه قديمی» نام دارد. قسمتی از مخچه که در ارتباط با تنظيم «تونسيته عضلانی» (تونسيته حالت طبيعی انقباض ملايم عضلات مخطط است) و هماهنگی حرکات است، جديدترين قسمت مخچه بوده و «مخچه جديد» نام دارد.
از منظر آناتومی گری، «مغز جزیی از دستگاه عصبی مرکزی است، که در جریان نمو، آن‌را می‌توان به پنج بخش پیوسته تقسیم کرد. این پنج بخش از جلو به عقب عبارتند از: تلانسفال یا مخ (Telencephalon)، دیانسفال یا مغز میانجی (Diencephalon)، مزانسفال یا مغز میانی (Mesencephalon)، متانسفال یا مغز پیشاپسین (Metencephalon) و میانسفال یا بصل‌النخاع (Myelencephalon).» در این میان، متانسفال که از آن در زبان فارسی به‌نام‌های «پسین‌مغز» و «مغز چهارم» نیز یاد می‌شود، قسمتی از سیستم اعصاب مرکزی که مرکب از پل دماغی (Pons) و مخچه (Cerebellum) است. از لحاظ جنین‌شناسی، قسمت جلوئی دو کیسه کوچکی که در حفره پسین‌مغز اولیه جنین وجود دارد، بعدها پل دماغی و مخچه را به‌وجود می‌آورد.
هرچند مخچه، تنها ۱۰ درصد از حجم مغز را اشغال می‌کند، اما بیش از نیمی از نورون‌های آن‌را شامل می‌شود. ساختار آن متشکل از یک سری واحدهای عادی تکرارشونده است که هر یک دارای میکرومدارهای پایه‌ی یکسانی می‌باشند. نواحی مختلف مخچه تصاویری از بخش‌های مختلف مغز و نخاع دریافت و به سیستم‌های حرکتی مختلف منتقل می‌کنند.
| ▲ | عملکرد |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ پزشکی │ دستگاه عصبی │ مغز
