 |
|
سرسوتی
فهرست مندرجات
◉ ریشه‌شناسی
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ نمادگرایی
◉ رود ساراسواتی
◉ معابد و پرستش سرسوتی در هند
◉ خارج از شبه‌قاره هند
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
آئین هندو ایزدبانوان ریگ‌ودایی
سرسوتی یا ساراسواتی (به انگلیسی: Saraswati یا Sarasvati؛ به سانسکریت: सरस्वती)، ایزدبانو داش، آموزش، خرد، هنر، خنیاگری (موسیقی) و رودخانه و آب در آئین هندو است، که در ودا، رود ارغنداب را به‌نام رودخانه‌ی سرسوتی خوانده‌اند. هندوان وی را یکی از ایزدبانوی جاودانه‌ی آئین هندو می‌دانند، که به همراه لاکشمی (Lakshmi) و پارواتی (Parvati)، همسران سه خدای آیین هندو برهما (Brahma)، ویشنو (Vishnu) و شیوا (Shiva) هستند. برهما، خدای آفرینش، همسر سرسوتی است و وداها، که کهن‌ترین نوشته‌های مینوی آئین هندو به‌شمار می‌آیند، فرزندان او هستند.
نخستین‌بار نام سرسوتی به‌عنوان ایزدبانو یا الهه (Goddess) در ریگ‌ودا (Rigveda) آمده است. همتای اوستایی او، اَردَویسور آناهیتا (Aredvi Sura Anahita)، ایزدبانوی آب‌ها، «ایشتر» (Ishtar) بابلی، «دیمیتر» (Demeter) و «آفرودیت» (Aphrodite) یونانی است. این ایزدبانو، از دوره‌ی ودایی، وارد دوران مدرن آیین هندو شده است. برخی از هندها برای بزرگداشت او، «جشنواره واستنت پنچامی» (Festival of Vasant Panchami)، را که هم‌چنین «سوسوتی پوجا» (Saraswati Puja) و «سرسوتی جیانتی» (Saraswati Jayanti) خوانده می‌شود را در روز پنجم بهار در بسیاری از نقاط هند برگزار می‌کنند. در این روز بسیاری از نوجوانان هندو فرا می‌گیرند که چگونه الفبا را بنویسند. این الهه، هم‌چنین توسط ایمانداران آیین جین (Jainism) در غرب و مرکز هند و برخی از فرقه‌های بودایی حرمت گذاشته می‌شود.
| ▲ | ریشه‌شناسی |
سرسوتی (Sarasvati)، یک واژه‌ی سانسکریت (सुरस-वति) است که از دو واژه‌ی «سراس» (सरस्) به‌معنای «گردآوردن آب» (pooling water)، که گاهی هم به‌معنای «سخنرانی» (speech) به‌کار می‌رود، و واژه‌ی «وتی» (वती) به‌معنای «کسی که چیزی را در تصرف دارد» (she who possesses) (این واژه در آخر نام «پارواتی» به‌معنای «او که بال دارد» هم به‌کار رفته است) ترکیب شده است. در واقع، این نام مربوط رودخانه یا رودخانه‌هایی‌ست که به‌نام «سرسوتی» یاد می‌شدند. از این‌رو، این واژه‌ی ترکیبی به‌معنای «او که دارای تالاب‌ها، دریاچه‌ها و حوضچه‌های گردآوری آب است» یا گاهی «او که سخنران است» آمده است.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
 |
در سنت هندو، سرسوتی اهمیت خود را به‌عنوان ایزدبانو از عصر ودایی تا امروز حفظ کرده است. در شانتی پاروا (Shanti Parva)، کتاب دوازدهم از هیجده کتاب حماسه‌ی هندی «مهاباراتا» (Mahabharata)، سرسوتی مادر وداها (Mother of the Vedas) نامیده شده است و بعدها، در هندوئیسم به‌صورت الهه‌ی علم و دانش و همسر برهما ظاهر می‌شود و چون همسر برهما است، دارای قدرت هستی‌بخش همه‌چیزهایی است که برهما به خلق آنان می‌اندیشد. در کتاب دوم براهمنه‌ها (Brahmanas)، که بخشی از ادبیات هندویی شروتی هستند و تفسیرهایی بر چهار ودا را تشکیل می‌دهند، او با عنوان مادر سخنور فصیح و موسیقی ملیح (خوش‌نوا) یاد شده است. ساراسواتی انرژی فعال و قدرت برهما است.[] از این‌رو، او خدابانوی هنرهای خلاق و به‌ویژه شعر و موسیقی، فراگیری و علم است؛ و از او چون زنی زیبا، با پوستی سفید، هلال ماه بر ابرو و سوار بر قو یا طاووس سخن می‌گویند و در برخی روایات او را بر نیلوفری آبی نشسته ترسیم می‌کنند.[] سرسوتی، که دختر شیوا از همسرش پاروتی است، دارای سرشتی مغرور و ستیزه‌جو است.
| ▲ | نمادگرایی |
ایزدبانوی سرسوتی، اغلب به‌صورت زن زیبایی که با لباس کاملاً سپید پوشیده شده و روی نیلوفر سپید قرار دارد، نقش یا ترسیم می‌شود که این در واقع، نماد روشنایی، خردورزی، دانش و حقیقت است.
| ▲ | رود ساراسواتی |
در حیات هندو، رودخانه‌ها نقش بسیار مهمی بازی می‌کنند. زیرا رودها برای هندوان مقدس هستند، اما این تقدس و پرستش به‌معنای کفر ابتدایی و یا شرک آنان نیست، بلکه ریشه در فرهنگ و تمدن کهن‌تری دارد که پیرو احترام به طبیعت است، همان‌گونه که در نزد زرتشتیان باستان بوده است.
در وداها سَرسوَتی، خدابانوی آب و رودی است با همین نام که از هیمالیا سرچشمه می‌گیرد و از سرزمین کهن آریایی‌ها به‌جانب غرب سرازیر می‌شود. در دوران باستان، آریایی‌ها در کنار رود سرسوتی قربانی‌های ودایی انجام می‌دادند و آن‌ها و عالمان ودایی آنان، در حوزه‌ی این رود زندگی می‌کردند.
رودخانه‌ای اساطیریی که در سانسکریت به‌نام «رود سرسوتی» (सरस्वती नदी، باخوانش: «ساراواتی نادی»، و به انگلیسی: Sarasvati River) شناخته شده، در زبان اوستایی به‌نام هروخوتی (Haraxvatī) آمده است و معنای «دارنده‌ی آب‌ها» را می‌دهد.
این نام به اساطیر آریایی (هندوایرانی) باز می‌گردد که آریایی‌ها بر این باور بودند که رودخانه‌ای‌ست که از کوهی بسیار بلند در مرکز زمین سرچشمه می‌گیرد و در نهایت به دریای کیهانی یا همان فراخکرت می‌ریزد. منطقه‌ی هرخوتی (Hārūt) منطقه‌ای پرآب در افغانستان امروزی است که برخی بر این عقیده‌اند که شاید خاستگاه این اسطوره باشد. این منطقه را همان رود ارغنداب استان قندهار می‌دانند، که در سرزمین باستانی رخج قرار داشت. نام این رود، با نام ایزد سرسوتی در هند و همتای اوستایی‌اش آناهیتا مرتبط است و هردوی آن‌ها ایزد باروری و آب‌ها نیز به‌شمار می‌روند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
Kinsley, David (1988), Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Traditions, University of California Press, ISBN 0-520-06339-2, pages 55–64سرسوتی، از ویکی‌پدیا، دانشنامه‌ی آزاد.
Kochhar, Rajesh (1999), "On the identity and chronology of the Ṛgvedic river Sarasvatī", in Roger Blench; Matthew Spriggs, Archaeology and Language III; Artefacts, languages and texts, Routledge, ISBN 0-415-10054-2
Encyclopaedia of Hinduism, p. 1214; Sarup & Sons, ISBN 978-81-7625-064-1
Kinsley, David (1988), Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Traditions, University of California Press, ISBN 0-520-06339-2
Vasant Panchami Saraswati Puja, Know India – Odisha Fairs and Festivals
Alan M. Barker, The festival of Vasant Panchami: A new beginning, The Assemblies Org. Website in United Kingdom
Birmingham Museum of Art (2010). Birmingham Museum of Art : guide to the collection. [Birmingham, Ala]: Birmingham Museum of Art. p. 55. ISBN 978-1-904832-77-5.
Thomas Donaldson (2001), Iconography of the Buddhist Sculpture of Orissa, ISBN 978-8170174066, pages 274–275.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...
