هفت میوه

از: دانشنامه‌ی آریانا

هفت‌ میوه

فهرست مندرجات

◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ مواد و طرز تهیه
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون

نوروز

رسوم نوروزی در افغانستان

هفت‌ میوه (به آلمانی: Haft Mewa)، یکی از خوراکی‌های نوروزی است که در هنگام سال نو خورشیدی، در افغانستان، به‌جای هفت‌سین ایرانی تهیه می‌شود. آماده کردن این خوراکی یکی از رسوم دیرینه‌ی نوروزی در افغانستان است که از هفت میوه‌ شامل سنجد، کشته، کشمش، چهارمغز (گردو)، پسته، بادام و خسته تهیه می‌شود[۱]. این میوه‌ها، چند روز قبل از نوروز، در داخل آب انداخته شده تا به‌صورت شربت در‌آیند و سپس در روز اول نوروز، با این شربت از مهمانان نوروزی پذیرایی‌ می‌شود.

▲	پیشینه‌ی تاریخی

مقدس بودن عدد هفت از سـومری‌ها به ساير مردم جهان باستان از جمله آریایی‌ها رسـيده اسـت و تاریخچه هفت میـوه نیز هماننـد هفت‌سین به عهد باسـتان باز می‌گـردد[٢]. در اسطوره‌های آریایی آمده است: «جشـن نوروز از زمان کيـان می‌نهـادند» و برخی گفتـه‌اند: «قدمـت نوروز به یما (جمشید)، پادشـاه بلـخ، می‌رسـد»[٣].

نـوروز، برای مردمانی که هم زندگی آنان و هم گاهشـماری‌شـان بر مدار طبيعت می‌گـردد، آغاز زنده‌شـدن دوباره طبيعـت اسـت و بايد جشـن گرفته شـود. پس چه بهتر که با عدد هفت آميخته شـود. در گذشـته‌ها، برگزاری يک سـنت تاريخی و چيدن خـوان نوروزی بسـته به گرمی و سـردی هوا و وفور چيزهايی داشـت که مردم می‌توانسـتند برای جشـن‌های خود داشـته باشـند[۴].

گفته می‌شود که به‌خاطر مقدس بودن عدد هفت، هفت میوه در روز آغاز سال شگون خوب دارد. مردم افغانستان و برخی نواحی از تاجيکستان معتقدند در ابتدا، نه هفت‌سين بوده و نه هفت‌شين، بلکه هفت‌چين بوده است. مراد از هفت‌چين نيز، هفت ميوه‌ای بوده است که از هفت درخت متفاوت چيده شده و به‌عنوان برکت خانه در آغاز سال نو در سفره گردآوری می‌شد[۵].

با توجه به اين‌که فصل چيدن ميوه‌های تازه از نظر زمانی با روز اول سال فاصله زيادی دارد، در قديم ميوه‌های سر سفره سال نو تازه نبود و به‌جای آن ميوه‌های خشک مانند قيسی و سنجد و کشمش و انجير و غيره می‌گذاشتند. ميوه‌های خشکی که در تمام زمستان جزئی از آذوقه مردم را تشکيل می‌داد.

اکنون نيز در بخش وسيعی از افغانستان خصوصاً شهرهای تاريخی بلخ (مزار شريف)، کابل، کهندژ (قندوز) و مناطقی ديگر مردم به‌همين سنت کهن پایدار مانده‌اند و در سر سفره بساط هفت ميوه را می‌چينند.

با این وجود، بایست به‌ياد داشت که به‌دست آوردن خوردنی‌ها و آراستنی‌ها در اين فصل سال در کوه‌های پر برف بدخشان تا هوای ملايمتر غرب آسيا يکی نيست. اين امر سبب شده تا ملل و اقوامی که در جغرافيايی گسترده‌ی سرزمین‌های آریایی که از آسيای مرکزی و افغانستان و ایران و قفقاز گرفته تا غرب آسيا پراکنده‌اند، سفره نوروزشان متفاوت باشد. در متون تاريخی از سفره‌آرايی‌های گوناگون ياد شده است، از جمله انواع متفاوت نوشيدنی‌ها و خوردنی‌ها.

از این روی، در ايران نیز سفره‌ای را می‌آرايند که هفت سين چون سيب و سماق و سبزه از عناصر اصلی آن است ولی ساير عناصر آن می‌تواند متفاوت باشد. ضمن آن‌که در همين مرز و بوم گفته می‌شود: در قديم اين سفره شامل عناصری از هفت شین بوده است. آنچنان‌که در برخی از مناطق خراسان مردم به‌نظم می‌گويند: «شمع و شير و شراب و شيرينی و شکر و شهد و شای اندر خوان»[٦].

▲	مواد و طرز تهیه

در لغت‌نامه دهخدا، به‌نقل از برهان قاطع، هفت میوه مرکب از کشمش طائفی، انجیر خشک، قیسی خشک، شفتالوی خشک، خرمای خشک و آلوی بخارا ذکر شده است[٧]. با این حال، مواد اصلی هفت میوه شامل کشمش، گردو، بادام، پسته، زردآلو، فندق و سنجد با مقدار کمی شکر می‌شود. همه این مواد، پس از پاکسازی، در داخل یک ظرف با مقدار آب لازم انداخته می‌شود و برای مدت معینی (معمولا ۲ تا ۳ روز) آن را در مکانی ملایم رها نموده و پس از کامل نمودن آن را به‌روی سفره نوروزی گذاشته و میل می‌کنند[٨].

به این ترتیب، طرز تهیه شربت هفت ميوه به اين شکل است که هفت ميوه خشک را می‌شويند، و سپس مخلوطی از اين ميوه‌ها را شبی در تنگ (ظرف) آب می‌گذارند تا عصاره هفت ميوه درهم ترکيب شود. صبح روز اول سال نو، هر کدام از اعضای خانواده با آروزی داشتن سالی شيرين و پر برکت از اين آب می‌نوشند و از دانه‌های آن می‌خورند. آن‌ها معتقدند که اگر سال نو با نوشيدن عصاره هفت ميوه آغاز شود، بسيار پُر ميمنت و با شگون خواهد بود[۹]. هفت‌میوه بیشتر با هفت‌سین، سبزی‌پلو و سمنک همراه است[۱٠].

[▲] يادداشت‌ها

[▲] پيوست‌ها

...

[▲] پی‌نوشت‌ها

[۱]- هفت میوه، از ویکی‌پدیا، دانشنامه‌ی آزاد
[٢]- «سومری‌ها با پرستش هفت اختر، به‌رقم هفت نیرویی ماورای طبیعی دادند. اقوام و ادیان دیگر هم از آنان فرا گرفتند. در زبان فارسی دری، بیش از ٢٠٠ ترکیب با هفت هست: از هفت آسمان گرفته تا هفت شهر عشق. نوروز هم که بر مدار طبیعت می‌گردد، نمی‌تواند بی‌هفت باشد؛ مثل: هفت سین، هفت شین، هفت چین و هفت میوه». از هفت سین تا هفت میوه، سایت اینترنتی جدید آنلاین: ۲۸ اسفند ۱۳۸۵
[٣]- احمد شفایی، جاده نوروز در افغانستان به اسطوره‌ها می‌رسد، سایت فارسی بخش افغانستان بی‌بی‌سی: چهارشنبه ٢٠ مارس ٢٠۱٣ - ٣٠ اسفند ۱٣۹۱
[۴]- از هفت سین تا هفت میوه، پیشین
[۵]- همان‌جا
[٦]- همان‌جا
[٧]- هفت میوه، لغت‌نامه دهخدا (آنلاین)
[٨]- هفت میوه، پیشین
[۹]- از هفت سین تا هفت میوه، پیشین
[۱٠]- هفت میوه، پیشین

[▲] جُستارهای وابسته

□
□
□

[▲] سرچشمه‌ها

□
□
□
□

[▲] پيوند به بیرون

□ [۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]

رده‌ها │ ...