 |
|
تیره‌های آریایی
نتایج یک تحقیق پیرامون نژاد ایرانیان
فهرست مندرجات
◉ همه مردم فلات ایران، از یک ریشه‌اند
◉ توضیح دکتر اشرفیان بناب
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
همه مردم فلات ایران، از یک ریشه‌اند
دکتر مازیار اشرفیان بناب، عضو هیات علمی پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی ایران که دانش‌آموخته دکتری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و کارشناسی ارشد باستان‌شناسی از دانشگاه «منچستر» بوده و در حال حاضر مشغول گذراندن ماه‌های آخر مقطع دکتری تخصصی رشته‌ی ژنتیک پزشکی و جمعیتی در دانشگاه «کمبریج» انگلستان است در گفت‌و‌گو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) خاطرنشان کرد: موضوع تحقیق و مطالعه من در مقطع دکتری مطالعه‌ی ژنتیکی اقوام ایرانی و بررسی ارتباطات تاریخی و ژنتیکی تمام اقوام ساکن در فلات ایران بوده است.
در این مطالعه که با کمک و نظارت گروهی از برجسته‌ترین محققان ژنتیک تکاملی و جمعیتی انجام شده، نمونه‌ای از افراد داوطلب وابسته به تمام گروه‌های اجتماعی و قومی ایران مورد مطالعه قرار گرفته‌اند که نتایج حاصله بسیار جالب توجه و تعمق می‌باشد.
به‌گفته‌ی وی، مطالعه‌ی دی‌ان‌ای (DNA) میتوکندریال نشان می‌دهد که ریشه‌ی مشترک مادری تمام اقوام ایرانی ساکن در فلات ایران، به زمانی بسیار عقب‌تر از آن‌چه در نظریهی مهاجرت اقوام آریایی مطرح می‌باشد بر می‌گردد. بدین‌ترتیب که اگر تمامی اختلاط‌ها و شاخص‌های ژنتیکی مربوط به سایر مناطق جغرافیایی و قومی را از محتوای ژنتیکی نمونه‌های مدرن ایرانی حذف کرده و به کناری بگذاریم، اخیرترین جد مشترک مادری ما (Most Recent common ancestor- MRCA)، زمانی حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ تا ۱۱ هزار سال قبل در فلات ایران می‌زیسته است.
نزدیکی ژنتیکی میان اقوام ساکن در فلات ایران و از سوی دیگر خاص‌بودن این محتوی ژنتیکی در فلات ایران، به‌قدری ملموس و غیرقابل انکار است که حتی کاربرد واژه‌ی اقوام را در مورد جمعیت ساکن در فلات ایران با شک و تردید روبه‌رو می‌کند. به این معنی که آن‌چه باعث تمایز ژنتیکی گروه‌های انسانی می‌شود تا بتوان آن‌ها را به‌صورت اقوام تمایز یافته در زمان و مکانی خاص تصور کرد. ابداً در محتوای ژنتیکی ایرانیان اعم از فارس [شیرازی، اصفهانی، خراسانی] و آذری و لر و بلوچ و ترکمن و ... دیده نمی‌شود.
براساس یافته‌های محققان انسان‌شناسی، فلات ایران اولین و مهمترین گذرگاه انسان مدرن در مسیر مهاجرت به سرزمین‌های ناشناخته و جهت دستیابی به منابع جدید بوده است. بدین‌ترتیب تصور عمومی در مجامع علمی بر این است که اولین حضور و استقرار انسان مدرن در فلات ایران چیزی در حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار سال قبل بوده است که شواهد و یافته‌های سطحی از محوطه‌های پیش از تاریخ نیز بر همین امر دلالت می‌کنند. بدین‌ترتیب، انسان مدرن در سرتاسر فلات ایران استقرار و اسکان داشته و پس از طی چند ده‌هزار سال با پیدایش کشاورزی در حدود ۱۰، ۱۱ هزار سال قبل در منطقه هلال بارور که بخش‌هایی از غرب فلات ایران را نیز شامل می‌شود و سپس اهلی‌کردن حیواناتی مانند برخی احشام نقش عمده‌ای در پیدایش اولین فرهنگ‌های یک‌جانشینی و تمدن‌های اولیه جهانی ایفا کرده است.
طبق منابع تاریخی و باستان‌شناسی و زبان‌شناسی موجود، تصور کلی بر این است که در حدود چهار هزار سال قبل اقوامی مهاجم یا مهاجر که به آن‌ها نام آریایی داده شده است، از آسیای مرکزی به‌سمت جنوب مهاجرت کرده و وارد فلات ایران شده‌اند و پس از استقرار سه گروه مهم آن‌ها در فلات ایران (فارس‌ها در مرکز و جنوب، پارتها در شمال‌شرق و مادها در غرب و شمال‌غرب)، بخشی از این اقوام به‌سمت شبه‌قاره‌ی هند و بخش دیگر به‌سمت اروپا مهاجرت کرده و اقوام مدرن هندواروپایی را پدید آورده‌اند.
دکتر اشرفیان بناب با اشاره به این‌که تاریخ مدون دقیق و قابل اعتمادی در خصوص این وقایع جمعیتی در دست نیست، گفت:
دانشمندان در دهه‌های اخیر برای مطالعه علمی سرگذشت انسان به مطالعات زبان‌شناسی و ژنتیکی روی آورده‌اند. با توجه به این‌که زبان به‌سرعت و طی گذشت حتی چند نسل می‌تواند به‌شدت دچار تغییر محتوایی و شکلی شود، امروزه مستندترین و قابل اعتمادترین یافته‌های انسان‌شناسی، در کنار یافته‌ها و شواهد فسیلی، یافته‌های ژنتیکی می‌باشند.
در مطالعات ژنتیکی جمعیتی مطالعه‌ی دی‌ان‌ای میتوکندریال که فقط از مادر به فرزندان منتقل می‌شود، می‌تواند تاریخ و گذشته نسل‌های مادری را نمایان کند و هم‌چنین مطالعه‌ی بخش فاقد نوترکیبی کروموزوم Y که از پدر به فرزندان مذکر منتقل می‌شود می‌تواند تصویر روشنی از گذشته و تاریخ پدری اقوام در طی نسل‌های متمادی در اختیار دانشمندان قرار دهند.
وی، در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از یافته‌های جالب توجه در مطالعه‌ی اخیر این است که گروه‌های غیر فارسی‌زبان به‌ویژه جمعیت آذری زبان ساکن در فلات ایران ریشه‌ی ژنتیکی مشترکی با اقوام ترک‌زبان ساکن در کشور ترکیه و اروپای شرقی ندارند و برعکس، شاخص تمایز ژنتیکی آن‌ها با سایر گروه‌های ساکن در فلات ایران به‌ویژه فارسی‌زبانان نزدیک به صفر است که نشان‌گر ریشه‌ی ژنتیکی مشترک آن‌ها در اعماق تاریخ این مرز و بوم است... حتی هزاران سال پیش از آن که نامی، از ایران یا اقوام آریایی در میان بوده باشد.
این در حالی است که در بیش‌تر منابع جمعیتی و زبان‌شناسی ایرانیان را به دو گروه تقسیم می‌کنند. یکی آن‌ها که به‌زبان فارسی یا سایر زبان‌های وابسته به گروه هندواروپایی مکالمه می‌کنند، و تصور بر این است که از اعقاب اقوام آریایی هستند و دیگر، آن‌ها که با زبان‌هایی غیراز گروه هندواروپایی مکالمه می‌کنند مانند گروه Altaic که زبان‌هایی مانند ترکی و آذری و ترکمن یا افشار را در بر می‌گیرد و تصور می‌رود این گروه‌ها فاقد ریشه‌ی مشترک هندواروپایی هستند؛ اما یافته‌های ژنتیکی این بررسی همه دلالت بر این دارند که ساکنان فلات ایران در گذر تاریخ هرچند بسیار مورد هجوم و آسیب سایر اقوام قرار گرفته‌اند و گاه زبان و تکلم آن‌ها کمابیش تحت‌تاثیر قرار گرفته است، نه‌تنها هویت فرهنگی و تاریخی خود را حفظ کرده‌اند بلکه محتوای ژنتیکی خود را که نشان از ریشه‌ی مشترک چندین هزارساله آنان دارد را نیز مصون داشته‌اند.
اشرفیان بناب هم‌چنین گفت: نتایج این مطالعه نشان داده است که برخی از جمعیت‌های ایرانی خصوصاً هموطنان زرتشتی خصوصیات جمعیتی بسیار خاص و منحصر به‌فردی را نشان می‌دهند.
وی هم‌چنین تصریح کرد که نتایج این مطالعه در قالب چندین مقاله علمی تدوین و منتشر خواهد شد که در حال حاضر اولین آن‌ها جهت نشر به‌یکی از مجلات علمی معتبر ژنتیک ارسال شده است.
گروهی از محققین ژنتیک در دانشگاه پورتسموت انگلیس، به‌سرپرستی یک محقق ایرانی به نتایج جالبی درباره‌ی نژاد ایرانیان رسیده‌اند. این گروه معتقدند اکثر ایرانیان به نژادی تعلق دارند که از حدود ده‌هزار سال پیش ساکن ایران بوده‌اند. این تحقیقات که قسمتی از تحقیقات جهانی ژنتیک است به‌سرپرستی دکتر مازیار اشرفیان بناب سال‌ها پیش در دانشگاه کمبریج شروع شده و در دانشگاه پورتسموت به‌نتیجه رسیده است[۱].
دکتر مازیار اشرفیان بناب از دانشگاه پورتموث انگلستان در مورد گزارش و مصاحبه‌ای که تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی چندی پیش در مورد نتایج تحقیقات او پخش کرده بود، توضیحات زیر را برای انتشار در اختیار ما گذاشته است. عنوان آن گزارش ویدیویی که در سایت فارسی هم منتشر شده بود، پس از دریافت توضیح زیر اصلاح شد.
| ▲ | توضیح دکتر اشرفیان بناب |
این‌جانب در مصاحبه خود با گزارشگر محترم بی‌بی‌سی فارسی به‌هیچ‌‌عنوان ادعا و عنوان نکرده‌ام که «اکثر ایرانیان نژاد آریایی ندارند» و این جمله که به اشتباه به‌عنوان تیتر گزارش انتخاب شده، کاملاً با آن‌چه این‌جانب مطرح کرده و باور دارم متفاوت است.
تحقیقات اخیر ژنتیکی این‌جانب نشان می‌دهند که عموم اقوام و گروه‌های جمعیتی ایرانی که در ایران امروزی (و حتی فراتر از مرزهای سیاسی فعلی ایران) ساکن هستند، علی‌رغم این‌که دارای تفاوت‌های جزئی فرهنگی هستند و حتی گاه به زبان‌های مختلف هم تکلم می‌کنند، دارای ریشه‌ی ژنتیکی مشترکی هستند و این ریشه مشترک به جمعیتی اولیه که در حدود ده تا یازده هزار سال پیش در قسمت‌های جنوب غربی فلات ایران ساکن بوده بر می‌گردد.
این مطالعات ژنتیک نشان می‌دهند که شباهت‌های ژنتیکی ما ایرانیان با اروپاییان نه به دلیل مهاجرت اقوامی از اروپا به ایران (در حدود چهار هزار سال قبل) بلکه به دلیل مهاجرت کشاورزان ایرانی به سمت اروپا (در حدود ده هزار سال قبل) می‌باشد.
اندکی تفحص در منابع و مدارک تاریخی موجود نشان می‌دهد که کلمات «آریا و آریایی» به کرات توسط شخصیت‌های تاریخی و مورخان داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گرفته و دارای معانی مختلفی بوده‌اند، مثلاً به‌عنوان نامی برای یک جمعیت باستانی در ایران، نامی برای زبان ایران باستان و حتی نامی برای سرزمینی که محل اقامت ایرانیان باستان بوده است به‌کار رفته است. اسناد و شواهد تاریخی و باستان‌شناسی نشان می‌دهد که آریاییان اقوامی مهاجر نبوده‌اند، بلکه از حدود ده هزار سال قبل در این سرزمین ساکن بوده و مبدا و منشأ بزرگ‌ترین ابداعات و نو آوری‌های انسان مدرن بوده‌اند (از جمله ابداع کشاورزی، پیدایش نخستین روستاها و شهرهای کشف شده در جهان، اهلی کردن حیواناتی چون احشام برای اولین بار، ابداع خط و نگارش و بنیان‌گذاری بزرگ‌ترین و اولین تمدن‌های پیشرفته بشری در بسیاری از نقاط ایران مانند جیرفت، سیلک، شهر سوخته).
هر چند بررسی دقیق این‌که آریاییان که بوده‌اند، چه وقت و در کجای سرزمین‌های ایران باستان ساکن بوده‌اند نیاز به تحقیقات جامع زبان‌شناسان، متخصصان تاریخ و باستان‌شناسی دارد، امروزه شواهد مختلفی از جمله یافته‌های باستان‌شناسی و ژنتیک درستی این فرضیه که اقوامی از سرزمین‌های دور اروپایی به فلات ایران مهاجرت کرده‌اند را به‌طور جدی مورد سئوال قرار داده و آن‌را رد می‌کنند.
باور بنده این است که برخی انسان‌شناسان و زبان‌شناسان اروپایی برای فرضیه‌ی نژادپرستانه خود که قصد توضیح و توجیه ریشه‌ی مشترک و نحوه‌ی گسترش زبان‌های هندواروپایی و حتی برتری نژادی برخی اروپاییان را داشته است و برای اصالت بخشیدن به این فرضیه خود نیاز به یک نام اصیل و باستانی داشته‌اند و نام «آریایی» را که ریشه‌ی در زبان‌های سانسکریت و ایران باستان دارد را به امانت گرفته و به نوعی مورد سوءاستفاده قرار داده‌اند.
هم‌زمانی این سوءاستفاده علمی دانشمندان اروپایی در قرون نوزدهم و بیستم میلادی با سیاست‌های ملی‌گرایانه وقت و تبلیغات وسیع و آموزش این‌که ایرانیان ریشه‌ی در جمعیت‌های (آریایی) اروپایی دارند، در طول چندین دهه این باور غلط را در ذهن ما ایرانیان ایجاد کرده است که در حدود چهار هزار سال قبل قبایلی که به زبان‌های هندواروپایی صحبت می‌کرده‌اند (و دانشمندان اروپایی آن‌ها را آریایی نام نهاده‌اند)، از شمال وارد فلات ایران شده و جایگزین اقوام بومی ایران شده‌اند و ما ایرانیان امروزی از اعقاب این آریاییان مهاجر هستیم. استناد این دانشمندان اروپایی تغییر زبان ایرانیان باستان از دراویدی به هندواروپایی در حدود چهار هزار سال پیش است.
تحقیقات بسیار جدید و برجسته ژنتیکی و زبان‌شناسی نشان می‌دهند که زبان یک جمعیت به‌راحتی و حتی با حضور فقط ده در صد از مردان مهاجم یا مهاجر که مزیت و برتری نسبی نسبت به جمعیت بومی داشته‌اند تغییر می‌کرده است. این مسئله در کنار شواهد مربوط به تغییرات عمده‌ی آب و هوایی و خشکسالی بسیار شدید در فلات ایران که منجر به محو تمدن‌های جنوب و جنوب شرقی ایران و مهاجرت وسیع ایرانیان به‌سمت شمال (در حدود چهار هزارو دویست سال قبل) شده‌اند، می‌توانند به‌راحتی تغییر زبان رایج در ایران (از زبان دراویدی به هندواروپایی) را در حدود چهار هزار سال قبل توجیه کنند.
در پایان و به‌طور خلاصه اعتقاد بنده این است که عموم ما ایرانیان از اعقاب آریایی‌هایی هستیم که از بیش از ده هزار سال قبل در این سرزمین می‌زیسته‌اند و بزرگ‌ترین تمدن‌های انسانی را پایه‌گذاری کرده‌اند و تئوری مهاجرت اقوامی از اروپای شرقی به ایران (که به غلط و حتی عمداً توسط عده‌ای از دانشمندان اروپایی نام آریایی بر آن‌ها نهاده شده) و جایگزینی اقوام بومی توسط آنان یک فرضیه غلط و نژادپرستانه وارداتی است[٢].
دانشگاه پورتموث - انگلستان
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط عایشه حکیمی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- شهریار صیامی، اکثر ایرانیان، نژاد آریایی ندارند، بخش فارسی بی‌بی‌سی: یکشنبه ۱٣ نوامبر ٢٠۱۱ - ٢٢ آبان ۱٣۹٠
[٢]- توضیح در مورد نتایج یک تحقیق پیرامون نژاد ایرانیان، وب سایت فارسی بی‌بی‌سی (دانش و فن): سه‌شنبه ۱۵ مه ٢٠۱٢ - ٢٦ اردیبهشت ۱٣۹۱
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ بخش فارسی بی‌بی‌سی
