فهرست مندرجاتراز سلول‌ها
چگونه می‌توان سلول‌ها را به دوران جوانی برگرداند؟
[قبل] [بعد]
[↑] چگونه می‌توان سلول‌ها را به دوران جوانی برگرداند؟
از دیرباز یکی از اصول اساسی زیست‌شناسی این بود که سرنوشت سلول، مسیری یک‌طرفه است، یعنی زمانی که قرار شد سلولی به ماهیچه، پوست یا خون تبدیل شود، همیشه به شکل همان سلول باقی خواهد ماند.
در دهه‌ی گذشته این اصل باطل شد: یک دانشمند ژاپنی چهار فاکتور ساده را وارد سلول‌های پوست کرد و آن‌ها را به وضعی شبیه سلول‌های جنینی بازگرداند که می‌توانند تبدیل به هر نوع سلولی در بدن بشوند. این دانشمند شینیا یاماناکا بود که در سال ۲۰۱۲ میلادی جایزه‌ی نوبل گرفت.
دانشمندان از این تجربه به شوق آمدند، چرا که نویدبخش درمان‌هایی انقلابی با بهره‌گیری از سلول‌های بدن خود بیمار بود.
با این همه روند استفاده از سلول‌های پایه (به اصطلاح دیگر بنیادی)، با آن سرعتی که دانشمندان انتظارش را داشته‌اند پیش نرفته است و تا این اواخر توضیحی برای این مسئله پیدا نشده بود.
اکنون پژوهشگران دانشگاه ییل آمریکا مانع اصلی را بر سر راه بازگرداندن سلول‌ها به دوره جوانی شناسایی کرده‌اند: سرعت چرخه سلولی، یا همان مدت زمانی که برای تقسیم و تفکیک سلول‌ها لازم است.
تفکیک سلولی فرایندی است که طی آن، یک سلول ساده تبدیل به سلولی تخصصی می‌شود. این فرآیند در طول حیات هر موجود زنده پرسلولی رخ می‌دهد. حیات از یک سلول ساده آغاز می‌شود، اما با تقسیم و تفکیک سلولی، انواع سلول‌های پیچیده و بافت‌های مختلف به وجود می‌آیند.
در تازه‌ترین شماره مجله «سل»، پژوهشگران ییل نوشته‌اند که وقتی شتاب تقسیم سلول‌ها به مقدار خاصی می‌رسد، عواملی که باعث می‌شوند سلول تنها در یک مسیر معین تکامل یابد، از میان می‌روند.
در چنین وضعیتی، سلول‌ها را می‌توان به آسانی وادار به تغییر هویت کرد تا استعداد تبدیل شدن به انواع سلول‌های تخصصی – مثلاً استخوان، پوست، ماهیچه و جز آن‌ها - را پیدا کنند.
شنگین گائو، استادیار بیولوژی مولکولی در مرکز پژوهش‌های سلولی دانشگاه ییل و نویسنده اصلی این گزارش می‌گوید: «برای مقایسه، می‌توان گفت وقتی که دما به‌اندازه خاصی بالا برود، سخت‌ترین فولاد هم چکش‌خوار می‌شود و می‌توان هر شکل دلخواهی را به آن داد. زمانی هم که سلول‌ها خیلی سریع تقسیم شوند، ظاهراً با برخی موانع روبرو نمی‌شوند و می‌توانند استعداد تبدیل شدن به هر نوع سلولی را پیدا کنند».
از دید پژوهشگران، سلول‌های بنیادی خاصیتی تقریباً جادویی دارند، چون از پیش برنامه‌ریزی نشده‌اند و به‌همین دلیل می‌توانند به انواع بافت‌ها تبدیل شوند. اگر دانشمدان بتوانند این سلول‌ها را کنترل کنند، امید می‌رود که بیماری‌هایی همچون آلزایمر، دیابت و پارکینسون درمان شوند.
گروه پژوهشگران سلول‌های تشکیل‌دهنده خون را بررسی کردند، سلول‌هایی که هنگام تقسیم، دستخوش تغییرات خاصی می‌شوند که سلول‌های خون را به‌وجود می‌آورند. سلول‌های مولد خون، در حالت عادی فقط سلول‌های جدید خون تولید می‌کنند.
با این همه، با وارد کردن فاکتورهای یاماناکا، می‌توان گاهی – نه همیشه – آن‌ها را به سلول‌هایی از نوع دیگر تبدیل کرد.
پژوهش جدید نشان می‌دهد که با این روش، اگر چرخه تقسیم سلول در هشت ساعت یا کمتر کامل شود (سرعتی که برای سلول‌های بالغ غیرعادی است) سلول‌های مولد خون می‌توانند قابلیت تبدیل به هر نوع سلولی را داشته باشند. در مقابل، سلول‌هایی که چرخه کندتری دارند، به شکل سلول‌های خون باقی می‌مانند.
هایفان لین، مدیر مرکز سلول‌های پایه دانشگاه ییل می‌گوید: «این کشف، نگرش ما را در باره چگونگی تغییر سرنوشت سلول تغییر می‌دهد و نشان می‌دهد که برخی کارکردهای داخلی سلول، از جمله طول چرخه تقسیم آن، می‌تواند تاثیر بسزایی در تغییر سرنوشت آن داشته باشد.»
اما اهمیت این پژوهش فقط در این نیست که موانع تولید سلول‌های پایه با توضیح می‌دهد.
به گفته شانگین گائو، بسیاری از بیماری‌ها ناشی از ناهنجاری‌هایی در تثبیت صحیح هویت سلول و همچنین ناهنجاری‌هایی در رفتار چرخه سلولی است، و کشف تازه می‌تواند کلیدی برای یافتن درمان چنین بیماری‌هایی به‌دست دهد.[۱]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- چگونه می‌توان سلول‌ها را به دوران جوانی برگرداند؟، وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش دانش و فن): چهارشنبه ٠۵ فوريه ٢٠۱۴ - ۱٦ بهمن ۱٣۹٢
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی بی سی (بخش دانش و فن)
