 |
|
عبدالله بن سبا
فهرست مندرجات
- زندگی‌نامه
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[...] [...]
عبدالله بن سبا که به‌نام‌های ابن سوده، ابن حرب، و ابن وهب نیز نامیده شده، متفکر و مبارز یهودی مسلمان‌شده است که نام فرقه سبائیه از نام وی گرفته شده و برخی بر این باور هستند که این شخص موسس تشیع است. بیشتر مورخان اسلامی، از وی به بدی یاد کرده‌اند و گفته می‌شود که مردم را دعوت به الحاد و شرک نموده، و از افکار و عقاید یهودیت دفاع می‌کرده، و منشأ انتشار افکار باطل در میان جامعه اسلامی، و به گمراهی کشیدن گروه زیادی از صحابه بوده است. او را عامل فتنه و اولین محرک در شورش بر ضدّ عثمان معرفی کرده‌اند که منجر به قتل خلیفه شد و پس از آن، تمام جنگ‌ها و فتنه‌ها را به او نسبت داده‌اند که سبب کشته‌شدن هزاران نفر از صحابه و تابعین شد. شیعیان هم ناگزیر، برای رفع اتهام حتا وجود تاریخی آن را انکار کرده‌اند.
| ▲ | زندگی‌نامه |
 |
از زادروز و دوران کودکی عبدالله بن سبا اطلاعی در دست نیست. محمد بن جریر طبری، وقتی به زندگی‌نامه او می‌پردازد، می‌گويد: «عبدالله بن سبأ، يهودی بود از اهل صنعای يمن و مادرش، يک سياه‌پوست بود و در زمان عثمان، به‌ظاهر مسلمان شد و مردم را عليه عثمان تحريک کرد و منجر به قتل عثمان شد.»
روایات سنی دربارهٔ عبدالله بن سبا حاکی از آن هستند که در زمان علی، پایه‌گذار دیدگاه‌های غالیان (شیعیان افراطی) گردید. آنان، برخی از عقاید مهمّ و اصولی شیعه از قبیل: قول به نص، رجعت و... را به او نسبت داده‌اند. چنان‌که در این راستا، بالا بردن مقام علی به وی نسبت داده شده است. دیدگاه‌هایی مانند این‌که خداوند، علی را وصی و جانشین محمد کرده (همانند جانشینی یوشع بن نون بعد از موسی) و این‌که علی نمرده و روزی دوباره برای برپا داشتن حق بر می‌گردد و باز این‌که علی خدایی است که به آسمان عروج کرده و رعد و برق، صدای اوست. در واقع، او را به‌عنوان مؤسس شیعه معرفی کرده‌اند.
بنا به روایت طبری، عبدالله بن سبأ، افکار خود را با مسافرت‌هایی که به بلاد اسلامی، مانند: کوفه، شام، مصر و بصره داشت رواج می‌داد و او معتقد به رجعت پیامبر اسلام، همانند رجعت عیسی مسیح بود. هم‌چنین باور داشت که برای هر پیامبری جانشینی است و علی، جانشین رسول خدا و خاتم الأوصیا است. عثمان غاصب حقّ این وصی بوده و بر او ظلم کرده است؛ از همین‌رو، بر امت اسلامی است که قیام نموده، و عثمان را از اریکه خلافت به زیر کشیده، و حکومت را به علی واگذرا کنند. در این میان، گروهی از اصحاب، امثال: ابوذر غفاری، عمار بن یاسر، محمد بن ابی حذیفه، عبدالرحمن بن عدیس، محمد بن ابی‌بکر، صعصعه بن صوحان عبدی، مالک اشتر و دیگران فریب افکار او را خورده و به او گرویدند، و در نتیجه این تحریک‌ها، جماعتی از مسلمانان بر خلیفه وقت قیام و شورش نموده و او را به قتل رساندند، و حتی همین گروه در جنگ جمل و صفین نیز دخالت اساسی داشتند.
به روزگار عثمان بن عفان، خلیفه سوم مسلمانان، قلمرو تصرف‌شده توسط مسلمانان به اوج خود رسید. این بزرگ‌شدن قلمرو اسلامی باعث به‌وجود آمدن مسایل تازه‌ای در نحوهٔ تعامل جامعهٔ اولیهٔ اسلامی و قلمروهای تازه به‌دست آمده‌ی اسلامی شد که عثمان که در آن‌زمان به پیری رسیده بود، نتوانست به‌خوبی از عهدهٔ این امر بربیاید. بنابراین، او برای کنترل بیشتر دامنه‌ی قلمرو اسلامی که به بلخ و قبرس می‌رسید، اعضای خاندان خود را به امیری فرستاد. این روش حکومت مخالفت‌های زیادی را برانگیخت. مخالفان او، عثمان را به خویشاوندسالاری و فساد متهم می‌کردند. از این‌رو، زمانی که وضع دولت اسلام تغییر یافت و این تغییر، اندیشه‌ی خرده‌گیری از خلیفه و اعتراض به روش او را پدید آورد، و مردم را در مدینه و سایر ولایات اسلامی به تمرد برانگیخت، زمینه را برای تبلیغات مخالفان فراهم کرد.
هرچند سر دسته مخالفان عثمان علی داماد محمد بود؛ اما نخستین آتش شورش را یکی از صحابیان قدیم دامن زد که به زهد و پرهیزگاری شهره بود. این شخص ابوذر غفاری بود که به تحریک عبدالله پسر سبا بر روش عثمان و معاویه عامل وی در شام به اعتراض برخاست.
ابن سبا، هنگامی‌که مسلمان شد، به سفر در ولایات اسلامی پرداخت؛ نخست در حجاز بود، سپس، به بصره رفت و از آن‌جا به کوفه، شام و مصر سفر کرد.
در شام ابن سبا، ابوذر را دید و او را بر ضد معاویه تحریک کرد و بدو گفت: «از کار معاویه تعجب نمی‌کنی که می‌گوید این مال از آن ِ خداست و همه چیز متعلق به خداست؛ گویی می‌خواهد اموال را به تنهایی تصرف کند و نام مسلمانان را از دفتر عطا محو نماید.»
عجب نیست اگر ابوذر آزردگی خود را از سیاست معاویه اظهار می‌نمود و ثروتمندان را تحریص می‌کرد که با فقرا مهربان باشند و از ذخبرۀ اموال چشم بپوشند و بدین آیه استدلال می‌کرد: «و كسانی كه زر و سيم را گنجينه می‌كنند و آن را در راه خدا هزينه نمی‌كنند ايشان را از عذابی دردناك خبر ده»
| ▲ | ... |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
تاريخ طبری، ج ٣، ص ٣٧٨. اما عبدالقاهر بغدادی می‌نویسد: «عبدالله بن سبأ، يهودی است و اهل حيره عراق است» (رجوع شود به: الفرق بين الفرق لعبد القاهر البغدادی، ص ۱۴٣). وی می‌افزاید: «عبدالله بن سبأ، در زمان علی بن أبی‌طالب مسلمان شد.» (همان‌جا، ص ۱۵).
تاریخ طبری، ج ۳، ص ۳۷۸ و نیز: کامل ابن اثیر، حواد سنه ۳۰، ص ۳٦.
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ تاریخ اسلام │ غالیان شیعه │ زندگی‌نامه‌ها
