 |
|
پلنگ برفی
فهرست مندرجات
- واژه‌شناسی
- طبقه‌بندی علمی
- ویژگی‌ها
- فرگشت
- زیرگونه‌ها
- بوم‌شناسی
- رفتارشناسی
- تلاش برای حفاظت
- نگارخانه
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
پلنگ پلنگ برفی افغانستان
پلنگ برفی (به انگلیسی: Snow leopard)، گربه‌سانی است که در کوه‌های مرتفع افغانستان، آسیای میانه، هیمالیا و تبت زندگی می‌کند.
| ▲ | واژه‌شناسی |
 |
پلنگ برفی، در زبان فارسی دری، از ترکیب دو واژهی «پلنگ» حیوان گوشتخوار و قوی‌جثه از تیره‌ی گربه‌سانان و «برفی» (سفید) که اشاره به پوست سفید این حیوان دارد، پدید آمده و گونه‌ی از تیره‌ی گربه‌سانان است.
هر دو نام لاتینی این جانور: یعنی نام علمی «Uncia» و نام انگلیسی «Ounce»، از واژهی کهن فرانسوی «once»، که در اصل برای نامیدن «وشق اوراسیایی» (گربه‌سان بومی اروپا، سیبری و بخش‌هایی دیگر از آسیا مانند آسیای میانه، افغانستان و هیمالیا) (Eurasian lynx) به‌کار می‌رود، مشتق شده است. باور بر این است که خود واژهی «Once»، از شکل پَسین‌سازی (یا اشتقاق معکوس) واژهی «lynx» به‌وجود آمده است. البته، حرف اِل (l) آغازین این واژه، حرف تعریف است و بقیه نام حیوان (یعنی Once). واژهی انگلیسی «Ounce»، هم در ابتدا برای گربه‌های سیاه‌پوش (lynx-sized cats) به‌کار می‌رفت و در نهایت پلنگ برفی با آن نامیده شد.
پلنگ برفی، در سرزمین‌های بومی خود، به‌نام‌های: «واورين پړانګ» در زبان پشتو، «شان» در زبان لداخی، «زیگ‌سا» در زبان تبتی، «ایروس» در زبان مغولی، «بارس» یا «باریس» در زبان قزاقی، «برفانی چیتا» در زبان اردو و «هیم توندوا» (हिम तेन्दुआ) در زبان سانسکریت و هندی یاد می‌شود.
بر اساس فرهنگ میراث آمریکایی (American Heritage Dictionary)، ریشه‌ی واژهی «Panthera» در نام علمی گونه‌ی پلنگ برفی (Panthera uncia) شناخته شده نیست. اما به‌نظر می‌رسد، در اصطلاح عامیانه، این واژه برگرفته از واژهی یونانی «پان» (πάν به معنای «همه») و «thēr» (جانور شکاری)، زیرا آن‌ها هر چیزی را شکار می‌کنند و می‌کشند، بوده باشد. هم‌چنین مطرح شده است که این واژه در زبان یونانی از زبان سانسکریت، که به‌معنای «حیوان زرد» یا «سفید زرد» وارده شده است. به‌هر حال، واژهی «πάνθηρ» («پانتر» یا Pánthēr) در زبان یونانی، اشاره به همه گربه‌ایان (Felidae) خال‌دار یا خال‌خالی می‌کند.
| ▲ | طبقه‌بندی علمی |
پلنگ برفی با نام علمی: «Uncia uncia»، در گذشته در یک سرده‌ی مخصوص به‌خود به‌نام «اونسیا» (Uncia) طبقه‌بندی می‌شد، اما بر اساس مطالعات ژنتیکی جدید در سرده‌ی «گربه‌سانان بزرگ» (Panthera) قرار گرفته است. این حیوان، با این‌که از نظر ظاهری به پلنگ شباهت بیشتری دارد، ولی نزدیک‌ترین خویشاوند آن ببر است و از لحاظ طبقه‌بندی علمی، از فرمانرو: جانوران (Animalia)، شاخه: طنابداران (Chordata)، رده: پستانداران (Mammal)، راسته: گوشت‌خوارسانان (Carnivora)، زیرراسته: گربه‌سانان (Feliformia)، تیره: گربه‌ایان (Felidae)، زیرتیره: پلنگیان (Pantherinae)، سرده: اونسیا (Uncia) و گونه: Panthera uncia است.
| ▲ | ویژگی‌ها |
پلنگ‌های برفی از بقیه گربه‌های بزرگ کوچک‌ترند. بر روی پوست آن‌ها روزت‌های (خال‌های رُز شکل) تیره‌رنگ وجود دارد. ویژگی‌های پلنگ برفی متناسب با نواحی سرد و کوهستان‌های صخره‌ای و پرشیب است: پای کوتاه جلو و پای بلند عقبی به حرکت در شیب‌های تند کمک می‌کند و پنجه‌های بزرگ برای حرکت در برف مناسب است. دم آن‌ها بسیار بلند است و این‌هم برای تعادل بهتر و هم برای آن است که در سرما آن را به دور بدن خود حلقه کنند. دماغ بزرگ و قفسه سینه بزرگ برای تنفس هوای رقیق و سرد کوهستان مناسب است و موهای انبوه بلند با پوست ضخیم و پشمی گرمای بدن را نگه می‌دارد. موی آن‌ها به رنگ زرد دودی و مایل به قهوه‌ای است. گوش‌های این جانور برای دفع کمتر گرما، گرد و کوچک است.
پلنگ‌های برفی در اسارت تا ۱۲ سال عمر کرده‌اند. بالغ‌ها معمولاً ۳۵ تا ۵۵ کیلو وزن دارند و طول بدن آن‌ها ۷۵ تا ۱۳۰ سانتی‌متر است. در دو تا سه سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند و در اواخر زمستان روابط جنسی جفتگیری کرده و معمولاً دو یا سه بچه در اواخر بهار به دنیا می‌آورند.
پلنگ برفی در تبت و قسمت‌های دیگر چین جمعیت بیشتری دارد و در زیستگاه‌های افغانستان، آسیای میانه و هیمالیا کمیاب شده است.
از دیگر ویژگی‌های این پلنگ که در سایر گربه‌های بزرگ مشاهده نشده باید به صدای جیغ مانند (به‌سبب نداشتن خشک‌نای) و چشم سبز کمرنگ اشاره نمود.
| ▲ | فرگشت |
| ▲ | زیرگونه‌ها |
| ▲ | بوم‌شناسی |
قلمرو زیست پلنگ برفی، از غرب دریاچه‌ی بایکال، از طریق جنوب سیبری به‌سوی رشته‌کوه‌های کونلون یا کوئن‌لون، کوه‌های آلتای در روسیه، کوه‌های سایان و تانو ولا در مغولستان، کوه تیان‌شان در آسیای مرکزی، و از میان قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تا هندوکش در شرق افغانستان و به‌دنباله‌ی آن، رشته‌کوه قراقروم، در شمال شرق پاکستان، و رشته کوه‌های پامیر، و متصل به آن، رشته‌کوه هیمالیا در هند، نپال و فلات تبت پراکنده است.
زیستگاه پلنگ برفی
پلنگ برفی معمولاً در ارتفاع ۳ هزار تا ۴۵۰۰ متری زندگی می‌کنند اما گاهی در هیمالیا به ارتفاع بالای ۵۵۰۰ متر هم می‌روند و در بخش‌های شمالی زیستگاه خود در ارتفاع ٦۰۰ تا ۱۵۰۰ متری هم مشاهده شده‌اند
| ▲ | رفتارشناسی |
با توجه به‌حضور پلنگ برفی در مناطق بسیار صعب‌العبور و دور از دست و پنهان‌کاری بسیار این جانور تعداد و مناطق دقیق محل زیست آن مشخص نیست و اطلاعات کمی هم از عادات رفتاری آن در دست است. یک برآورد جمعیت این حیوان را ۴ تا ۷ هزار قلاده اعلام کرده است.
پلنگ برفی حیوانی گوشتخوار و شکارچی فرصت‌طلبی است و تقریباً از هر منبع گوشتی که به‌دست آورد از جمله لاشه و حیوانات اهلی تغذیه می‌کند و برخلاف گربه‌سانان دیگر مقدار قابل توجهی نیز مواد گیاهی مثل علف و شاخه و برگ به غذای خود اضافه می‌کند. آن‌ها توان شکار حیواناتی با دو تا چهار برابر وزن خودشان مثل تار هیمالیایی، غرم، گوسفند آبی هیمالیا، بز مارخور، اسب و شتر را دارند و به سراغ شکارهای کوچک‌تر نظیر خرگوش صحرایی و جوندگان و پرندگانی چون کبک و خروس برفی هم می‌روند. احتمالاً به‌جز یاک نر بالغ تمام حیوانات دیگری که در محل زیست پلنگ برفی حضور دارند می‌توانند طعمه آن باشند.
| ▲ | تلاش برای حفاظت |
| ▲ | نگارخانه |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
...
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها: │ ...
