 |
|
در حدیث دیگران
۱۵۸ و ۱۵۹
قتل نادرشاه و آغاز سلطنت ظاهرشاه
آنچه در زیر آمده است، گردآوری بصیراحمد حسین‌زاده از روزنامۀ اطلاعات ایران در مورد افغانستان است.
| ▲ | نکاتی در مورد شاه جدید افغانستان |
محمد‌ظاهر خان، پادشاه جدید افغانستان در پاریس تحصیل نموده و در مدرسه به اسب‌سواری شهرت داشته است. به قرار معلوم، سلطان جدید سیاست پدر خویش را، که پیروی از سیاست بی‌طرفانه باشد، تعقیب نموده و برای اصلاحات که بر زمینۀ اصول شرقی باشد، اقدام خواهد نمود و هم‌چنین روابط خود را با علمأ منتفذ که باعث سقوط امان‌الله خان شدند، یگانه نگاه خواهد داشت. محمد‌ظاهرخان، پنجمین پادشاهی است که در عرض چهارسال به سلطنت افغانستان رسیده است. امان‌الله خان که از بستگان محمد‌ظاهرخان است در ژانویۀ ۱۹۲۹ از سلطنت استعفا داد. برادر امان‌الله خان، که بعد از او به سلطنت رسید، از طرف شورشیان طرد گردید. بچۀ سقا نیز که در این گیر‌و‌دار به سلطنت رسید، از طرف سلطانی که خود مقتول شد، اول سرنگون و بعد، اعدام شد.
| ▲ | خبر‌های تازه در مورد قتل نادرشاه، پادشاه افغانستان |
به‌موجب خبری که به سفارت افغانستان واصل گردیده، صبح چهارشنبه پادشاه افغانستان به قتل رسید. بعد از ظهر همان روز پسرش موسوم به محمد‌ظاهر به سلطنت برقرار گردید. خبر قتل پادشاه افغانستان تولید هیجان زیادی در شمال هندوستان نموده است. جزئیات سوء‌قصد نسبت به نادرشاه هنوز معلوم نیست. محافل مطلع تردید دارند که آیا پسر نوزده‌ساله نادر قادر خواهد بود که تخت سلطنت متزلزل افغانستان را حفظ کند یا خیر؛ زیرا که قتل پادشاه سوء‌قصد ساده به نظر نمی‌رسد و نتیجۀ مبارزۀ خونینی است که از چند ماه قبل نسبت به کلیۀ افراد خانوادۀ سلطنتی در جریان بوده است. شخصیت قاتل و نظریات اصلی او، هنوز به‌طور قطع معلوم نگردیده است. جراید انگلیس قتل مزبور را به طرفداران امان‌الله خان، که فعلاً در رم توقف دارد، نسبت می‌دهند. منظور اساسی انقلابیون افغان، ظاهراً همان است که امان‌الله در ضمن اظهارات سال اخیر خود بیان داشته است: استخلاص مملکت از نفوذ انگلیس.
| ▲ | مسدود‌نمودن راه بین هند و افغانستان |
بر حسب امر مقامات انگلیس راه بین هندوستان و افغانستان برای عموم مسدود گردیده. این اقدام که در نتیجۀ قتل نادرشاه به عمل آمده، دارای جنبۀ موقتی می‌باشد؛ زیرا که فعلا ً امنیت در سرحد برقرار است. شایعاتی که در اطراف ایلات جنوبی افغان شهرت داشت مبنی بر این‌که ایلات مزبور علیه پادشاه جدید قیام نموده‌اند و طرفداری از امان‌الله می‌نمایند، هنوز تأیید نگردیده است.
| ▲ | دستگیری قاتل پادشاه افغانستان |
تلگراف واصله از کابل: آخرین تلگرافی که از کابل به سفارت کبرای دولت افغانستان در طهران واصل گردیده به قرار ذیل می‌باشد: «ارتکاب جنایت عظیم در افغانستان به‌دست عبدالخالق نام به طبقۀ پست و مجهول‌الهویه است که در محوطۀ ارگ واقع گردیده و فعلاً دستگیر و تحت استنطاق می‌باشد.»
| ▲ | خبرهایی از لندن در مورد قتل پادشاه افغانستان |
لندن- اخبار واصله حاکی است که نادرشاه در کابل به قتل رسید و فرزند ایشان محمد‌ظاهر خان به سلطنت اعلام گردید.
برطبق اخباری که رسیده قتل نادرشاه به دست یک نفر شخص مجهول انجام گرفته است، چنین تصور می‌کنند که این قتل نتیجۀ نفاقی بوده است که بین نادرشاه و امان‌الله خان، پادشاه سابق وجود داشته است؛ زیرا امان‌الله خان در‌صدد است دوباره به افغانستان وارد شود. و نیز اخبار واصله حاکی است که پس از اعلام سلطنت محمد‌ظاهر خان نظم و آرامش و سکوت برقرار است.
وزیر‌مختار افغانستان از لندن به پاریس آمد: لوبرژه (ایستگاه طیارات فرانسه نزدیک پاریس) امروز سردار ولی خان وزیر‌مختار افغانستان در لندن به وسیلۀ طیاره از لندن وارد ایستگاه لوبرژه گردید که با وزیر‌مختار افغانستان در پاریس (شاهولی خان) که برادر نادرشاه است مشورت نماید. شرح قتل هنوز نرسیده: اخبار واصله به لندن حاکی است که در وضعیت سرحد شمال‌غربی هندوستان تغییری رخ نکرده و آرامش حکمفرما‌ست. هنوز جزئیات واقعۀ قتل پادشاه افغانستان به لندن نرسیده است.
| ▲ | تأثیرات قتل نادرخان در هندوستان |
لندن - از قراری که مخبر پیشاور روزنامۀ دیلی اکسپرس اظهار می‌کند، خبر قتل نادرخان عواقب فوق‌العاده مهمی در تمام عالم اسلام تولید خواهد کرد و طوایف ایالت شمال‌غرب هند را مجدداً به هیجان خواهد آورد.
بدین جهت عساکر انگلیس در هند باید مراقب باشند بنا به گفتة مخبر پیشاور، معلوم بود که در ماه‌های اخیر چند فقره توطئه علیه نادرخان چیده شده بود. مخبر آژانس رویتر از دهلی اطلاع می‌دهد که در دهلی نگرانی هست که قتل نادرخان برای طوایف افغانستان بهانه‌ای جهت غارت کابل خواهد شد. در این صورت به‌طوری که مخبر مزبور اطلاع می‌دهد، مشکلات سرحدی در سرحد هند و افغان زیاد خواهد شد؛ زیرا طوایف افغان سرحد هند شرکت در جنبشی خواهند نمود که مدت مدیدی جلوگیری از آن با هیچ وسیله امکان نخواهد داشت. در ضمن، بعضی اخبار انگلیسی راجع به قتل نادرخان اظهار عقیده می‌شود که امان‌الله خان در‌صدد مراجعت به افغانستان می‌باشد.
| ▲ | حادثۀ تأسف‌انگیز قتل پادشاه افغانستان |
البته خوانندگان محترم در ضمن اخبار مفصل و مشروعی که در شمارۀ گذشته نشر دادیم، از جریان مقتول‌شدن محمدنادرشاه، پادشاه مملکت دوست و همسایۀ ایران، «افغانستان»، اطلاع یافته‌اند، حدوث این قضیۀ ناگوار در مملکت همجوار و دولت ما که به‌تازگی در اثر مجاهدت چهارساله و خسته‌نشدنی فقید معظم به شاهراه ترقی و اصلاحات افتاده بود، بسی قابل تأثر و تأسف می‌باشد. غازی محمدنادرشاه در دورۀ سلطنت چهارسالۀ خود، علاوه از محبوبیت زیادی که از سوابق ایام به واسطۀ خدمات وطن‌پرستانۀ خود در بین ملت با‌شهامت افغانستان کسب نموده بود، اصلاحات زیادی هم که در مدت سلطنت خود در افغانستان برای عمران و آبادی مملکت پس از انقلابات ممتدی که در دورۀ حکومت بچۀ سقا شیرازۀ امور آن کشور را از هم گسیخته بود، نمود. محبوبیت ایشان را بیش‌از‌پیش کرده بود و در بین طبقات مختلف ملت محبوب‌القلوب بودند. و از نظر اصلاحات که در مملکت افغانستان شروع کرده و مخصوصاً در استقرار امنیت داخلی و تقویت بنیۀ اقتصادی مملکت و تهیۀ مقدمات اجرای نقشه‌های عمرانی و تأیید مبانی دمکراسی و حمایت اصول پارلمانی، فقدان ایشان برای افغانستان تأثر عمیقی را باعث گردید، که ما هم به‌نوبۀ خود از نظر دوستی و همجواری در این تأثر، خود را سهیم می‌دانیم. محمدنادرشاه پیش از آن‌که به مقام سلطنت افغانستان نایل شود، در زمان کشور‌مداری امان‌الله خان، پادشاه مخلوع افغانستان که فعلاً در رم پایتخت ایطالیا متوقف می‌باشد، ریاست ارگان حزب قشون افغانستان را عهده‌دار، و در زمان انقلاب افغانستان که در پایان سال ۱۹۲۸ به خلع امان‌الله خان گردید، و دورۀ فترت که بچۀ سقا زمام امور را قبضه نموده بود، در پاریس توقف داشته و در خلال سال ۱۹۲۹ از پاریس به سمت افغانستان عزیمت نموده و نظر به این‌که محبوبیتی در میان طبقه‌ای از منورین افغانستان داشتند، علیه بچۀ سقا قیام و او را منکوب و مخذول نموده، مقتول ساختند و در همان سال؛ یعنی اکتبر ۱۹۲۹ سلطنت خود را با موافقت اکثریت اهالی افغانستان رسماً اعلام نموده و بلافاصله شروع به اصلاحات داخلی خود کردند. مهم‌ترین مسئله‌ای که وجهۀ همت خود قرار داد، موضوع استقرار امنیت داخلی بود و در این قسمت موفقیت‌های عمده‌ای نصیب ایشان گردید، و در عین حال، توجه به اصلاح تشکیلات اداری مملکت نموده، و فرمان تأسیس جرگۀ شورا را که همان پارلمان ملی می‌باشد، صادر کردند. و مناسبات خارجی خود را نیز بر پایۀ صلح‌خواهی و بی‌طرفی استوار ساختند و مساعی لازمه برای حفظ سیاست مزبور مبذول داشتند. خلاصه محمدنادرشاه برای مملکت افغانستان علاوه از آن‌که یک نفر پادشاه محبوب بود، زعیم و مصلح آن کشور به شمار می‌رفت که با رویۀ عاقلانه و دوراندیشی افغانستان را رو به ترقی و تعالی پیش می‌برد. ما در عین حالی که از وقوع این حادثۀ مولمه متأسف بوده و به ملت هم‌کیش و همجوار خود صمیمانه تسلیت و تعزیت می‌گوییم، امیدوار هستیم که مملکت افغانستان به دست پادشاه جوان خود، محمد‌ظاهرخان از نعمت امنیت کاملاً برخوردار، و دنبالۀ اصلاحاتی را که در زمان سلطنت فقید معظم شروع شده بود، گرفته شده و مدارج ترقی و تعالی را که برای کشور همسایۀ خود آرزومند هستیم، با نیک‌بختی و سعادت طی کنند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
نکاتی در مورد شاه جدید افغانستان، روزنامۀ اطلاعات، شمارۀ ۲۰۴۶ - ۲۰ آبان‌ماه (عقرب) ۱۳۱۲ - ۲۲ رجب‌المرجب ۱۳۵۲ - ۱۱ نوامبر ۱۹۳۳
تأثیرات قتل نادرخان در هندوستان، روزنامۀ اطلاعات، شمارۀ ۲۰۴۷ - ۲۱ آبان‌ماه (عقرب) ۱۳۱۲ - ۲۳ رجب‌المرجب ۱۳۵۲ - ۱۲ نوامبر ۱۹۳۳
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت روزنامۀ جامعۀ باز
