 |
|
بر افغانستان چه گذشت؟
گزارش‌ها در مورد سقوط دولت دکتر نجیب‌الله
فهرست مندرجات.
آن‌چه در این‌جا آمده است، گزارش‌هایی‌ست که به‌هنگام سقوط دولت دکتر نجیب‌الله، رئیس جمهور پیشین افغانستان، در رسانه‌های جهانی منتشر شده است و فاجعه‌ی که پس از این سقوط در این کشور رخ نمود.
کناره‌گیری دکتر نجیب‌الله از قدرت
[در پی برکناری دکتر نجیب‌الله از قدرت، افغان‌ها نگرانند که برنامه‌ی صلح سازمان ملل نافرجام بماند و در کابل جوی خون جاری شود.] در خلال این هراس‌ها که پلان صلح ملل متحد برای افغانستان شاید برهم بخورد، شورای امنیت ملل متحد، پطرس پطرس غالی، سرمنشی ملل متحد از جناح‌های درگیر در افغانستان تقاضا نمود که در جهت یک راه حل سیاسی و تأمین مصونیت همه کارکنان ملل متحد در افغانستان جِد و جهد نمایند. در عین زمان مامورین ملل متحد از افشای هرگونه اطلاعات اگر داشته باشند، در مورد این‌که نجیب‌الله کجا است، اِبا می‌ورزند.
هِلِن جانسن، خبرنگار صدای آمریکا از مقر ملل متحد گزارش می‌دهد: شورای امنیت ملل متحد یک بیانیه‌ای قبلی پطرس پطرس غالی، سرمنشی ملل متحد را انعکاس داد که شکیبایی و حرکت در جهت حل سیاسی را تقاضا می‌کرد. شواری امنیت ملل متحد به اتفاق آرأ موافقت نمود که علی‌البدل برای آشتی و مصالحه متکی بر پلان ملل متحد که آتش‌بس، یک حکومت انتقالی و انتخابات را تقاضا می‌دارد، وجود ندارد.
دکتر نجیب‌الله از قدرت کنار رفت
نجیب‌الله، رئیس رژیم کابل که توسط قوای اشغالگر شوروی بر قدرت نشانیده شده بود، امیدواری را برای پیشرفت زمانی ایجاد کرد که پیشنهاد نمود قدرت را به‌یک شورای مؤقت اداری واگذار خواهد شد.
سر دیوید هانی، سفیر بریتانیا پلان ملل متحد را یگانه راه واقعی برای ختم سال‌ها جنگ خواند. وی گفت: این یگانه راه معقول برای آوردن صلح در افغانستان است و البته خروج نجیب‌الله از صحنه، اساساً یک عنصر مثبت برای این پلان است. این امر باید پلان را تسهیلات ببخشد. اما این واقعیت که رویدادها به‌صورت سریع و پراکنده روی داده نشان می‌دهد که خطراتی وجود دارد.
شورای امنیت ملل متحد با در نظرداشت این گزارش‌ها که به تعقیب اقدام ناکام نجیب‌الله برای فرار از کشور، شاید وی اکنون در دفتر بنان سوان نماینده‌ی خاص ملل متحد در کابل باشد، از مجاهدین تقاضا کرد تا مصئونیت و آزادی مأمورین ملل متحد را تضمین نمایند. شورا هم‌چنان تقاضا نمود که به آن مأمورین ملل متحد که می‌خواهند از افغانستان خارج گردند، تضمین خروج مصئون داده شود.
در افغانستان رسماً اعلام گردید که نجیب‌الله از قدرت کناره‌گیری کرده و یک شورای جدید چهار عضوی به‌جای وی کار می‌کند. معهذا، اوضاع در کابل فوق‌العاده مغشوش بوده و در مورد حوادث که به سرعت زیاد تغییر می‌کند، گزارش‌های متضاد می‌رسد. طوری‌که اکنون در گزارش گری تاماس، خبرنگار صدای آمریکا در اسلام‌آباد می‌شنوید، هنوز درست معلوم نیست که نجیب‌الله در کجا می‌باشد.
عبدالوکیل، وزیر خارجه رژیم کابل، شام پنچ‌شنبه اعلام کرد که نجیب‌الله از مقامش برطرف شده است. عبدالوکیل طی یک کنفرانس مطبوعاتی در کابل گفت، نجیب‌الله می‌خواست فرار کند، اما از این اقدامش جلوگیری به‌عمل آمد و مجبور ساخته شد که قدرت را به یک شورای جدید بسپارد. عبدالوکیل گفت، قدرت اکنون در دست یک شورای متشکل از چهار معاون رئیس جمهور و حزب وطن می‌باشد. اما رادی. کابل از یک هیأت جدید حاکمه به‌حیث یک شورای نظامی یاد کرد. وی نجیب‌الله را به آن‌چه عدم صداقت و بی‌غیرتی خواند، محکوم نمود.
در مورد این‌که نجیب اکنون در کجا می‌باشد، معلومات واثق در دست نیست. وقتی خبرنگاران در این باره از وکیل سئوال کردند، وی جواب داد که مهارت خبرنگاری خود را به‌کار انداخته و او را پیدا کنید. وی گفت نجیب‌الله در همان نزدیکی می‌باشد.
به تعقیب کنفرانس مطبوعاتی عبدالوکیل، رادیو کابل گزارش داد، نجیب‌الله که وی را رئیس جمهور سابق خواند، برای دومین‌بار اقدام به فرار نموده و این‌بار موفق گردیده است. رادیو کابل گفت، نجیب‌الله مخفیانه از پایتخت گریخته است؛ اما در مورد این‌که به کجا رفته است، چیزی نگفت.
عبدالوکیل طی کنفرانس مطبوعاتی خود که توسط رادیو کابل پخش می‌گردید، گفت نجیب‌الله با اقدام به فرار به حزب وطن خیانت کرده است. وی گفت حزب وطن اکنون از وی بیش از مجاهدین نفرت دارد. وی گفت، در موقعی که صلح در دسترس قرار داشت، نجیب‌الله یک راه غیرقانونی را در پیش گرفت. وکیل گفت نجیب این کار را به‌خاطر ترس از مسئولیت در مورد چیزی که به حزب وطن وعده داده بود، کرده است. وی گفت، نجیب‌الله با این کار خود دچار اشتباه خطیری شده است و پلان صلح ملل متحد را به مخاطره انداخت. وکیل از قوای حکومت کابل و مجاهدین تقاضا کرد تا به‌جنگ پایان دهند زیرا که وقت خاتمه‌دادن به خونریزی فرارسیده است.
این گزارش‌ها نشان می‌دهد که احمدشاه مسعود با تبانی با یک گروه خاص در حزب وطن بلافاصله پس از سقوط دولت نجیب در ٢٧ حمل ۱۳٧۱، حمله بالای کابل را آغار کرده است.
بنان سوان، فرستاده‌ی ملل متحد در کابل است. رادیو کابل از قوماندان گارنیزیون کابل نقل قول کرد که از مجاهدین دعوت نموده تا برای مذاکره با بنان سوان بدون اسلحه به قصر ریاست جمهوری بیایند. این رادیو گفت، قوماندان گارنیزیون کابل به عساکر خود هدایت داده است تا از مجاهدین که می‌خواهند داخل پایتخت شوند، ممنانعت نگنند. اما عبدالوکیل گفت مقامات به هیچ‌کس که خیال چور و چپاول و یا پخش دهشت‌افکنی را داشته باشند، اجازه‌ی ورود به کابل را نخواهند داد.
به‌قول منابع مختلف مجاهدین در پاکستان، اوضاع در پایتخت مغشوش، حساس و غیرقابل پیش‌بینی است. مجاهدین با استفاده از تشتت اوضاع سوی کابل می‌روند و غلام فاروق یعقوبی، وزیر خاد خودکشی کرده است.
گرچه شورای جدید قدرت را به‌دست گرفته است، اما وزیر هوانوردی ملکی می‌گوید، میدان هوایی کابل در دست قوای ملیشه می‌باشد. ملیشه قبلاً تحت کنترل رژیم بود؛ اما طی چند هفته‌ی گذشته خود را از کنترل حکومت خارج ساخته و آزاد شده‌اند.
تا شب پنج‌شنبه گزارشی از جنگ در داخل کابل نرسیده بود. اما قیود شب‌گردی از ساعت ده شب به ساعت ٨ شب پیش آورده شده است و عساکر بیشتری در شهر گزمه می‌دهند.
بنان سوان، کوشش داشت پلان صلح ملل متحد را که براساس آن جوانب مختلف باهم به مذاکره می‌نشستند، بر همه بقبولاند؛ اما در شرایط فعلی معلوم نیست که اگر پلان صلح ملل متحد در اثر تغییر اوضاع بیکاره شده باشد، آیا سوان خواهد توانست که آن‌را دوباره احیا نموده و یا شکل جدیدی ارائه کند. وکیل گفت که شورای حاکمۀ جدید در نظر دارد که از پلان ملل متحد پیروی نماید.
باز هم به ارتباط افغانستان. ایالات متحده نگران است که با پیشرفت پیهم مجاهدین به‌سوی کابل، احتمال دارد، اوضاع افغانستان به هرج و مرج و خونریزی بیانجامد. مایکل دِراج، خبرنگار صدای آمریکا از وزارت خارجه، چنین گزارش می‌دهد:
ایالات متحده به مجاهدین افغان توصیه می‌کند تا جنگ را در حالی متوقف سازند که حکومت نجیب‌الله سقوط نموده و خود وی استعفأ داد و کوشش کرد، از کشور فرار نماید. این مطالبه پس از آن به‌عمل می‌آید که ایالات متحده برای سال‌ها به جبهه‌ی مقاومت مجاهدین کمک‌های نظامی و بشری فراهم نموده و از مدت مدیدی آن‌ها را به‌حیث مبارزین راه آزادی تلقی می‌کرد.
مارگرت تات وایلر، نطاق وزارت خارجه آمریکا دربارۀ سرنوشت نجیب‌الله که در سال ۱۹٨٦، توسط شوروی به‌قدرت رسانده شد، چیزی نگفت. او می‌گوید نجیب‌الله در کابل می‌باشد و یک تعداد کشورها، احتمالاً او را پناه خواهند داد. اما نطاق از ذکر نام آن کشورها خودداری کرد.
ایالات متحده از مدتی به این‌سو، به نجیب‌الله تأکید می‌کرد از کار کناره‌گیری کند تا حکومت مؤقت به اخذ قدرت موفق گردد. اما خانم تات وایلر، از برکناری نجیب ابراز خرسندی نکرده می‌گوید در حال حاضر، اندیشۀ زیاد در مورد کشتار مردم موجود است: «تمنا می‌کنم مردمی که سلاح به کف دارند، در این وضع فعلی که زعامت اخیراً استعفأ کرده است، از خشونت چه در داخل و چه در هر جای دیگر، دست بگیرند؛ زیرا خلأی موجود شده که می‌شود به هرج و مرج منجر گردد. پس خواهیش می‌شود از تشتت خودداری کنید.»
ایالات متحده از تمام جوانب ذی‌علاقه مطالبه می‌کند تا با مؤسسه‌ی ملل متحد اجازه داده شود، حکومت انتقالی را تأسیس نماید. یک مأمور وزارت خارجه آمریکا می‌گوید بین جمیز بیکر، وزیر خارجه آمریکا و اندری کوزیروف، وزیر خارجه روسیه دربارۀ بحران افغانستان به‌روز پنج‌شنبه مکالمۀ تلفنی صورت گرفته است.
پطرس پطرس غالی، منشی عمومی مؤسسۀ ملل متحد، از تمام جوانب قضیۀ افغانستان خواسته است تا اختلافات‌شان را حل نموده و به‌سرعت به‌سوی راه حل سیاسی اقدام نمایند. نطاق ملل متحد در نیویورک ظاهراً به دلایل امنیتی در مورد گزارش‌های مربوط به این‌که نجیب‌الله در کجا است، چیزی نگفت. هِلن جانسن در زمینه گزارشی فرستاده که انیسه لطیف درانی آن‌را تقدیم می‌کند:
پطرس غالی، منشی عمومی مؤسسۀ ملل متحد می‌گوید: هیچ راه دیگری به‌جز حل سیاسی افغانستان موجود نیست. وی گفت ادامه جنگ‌ها تنها می‌تواند رنج و آلام مردم را که برای سال‌های زیادی متحمل شده‌اند، بیشتر سازد. منشی عمومی ملل متحد که در حال حاضر مصروف بازدید از بِژن می‌باشد، دربارۀ انکشافات تازۀ افغانستان اظهار نارضایتی نمود. وی طی بیانیه‌ی که روز پنج‌شنبه نشر گردید، از تمام افغان‌ها خواست تا به‌طور عاجل با طرح صلح ملل متحد به پیش بروند. این پلان آتش‌بس، ایجاد یک حکومت موقتی و انتخابات را تقاضا می‌کند. پطرس غالی هم‌چنان اظهار توقع کرد که تمام کارکنان مؤسسۀ ملل متحد در افغانستان مصئون بوده قادر باشند از آن کشور خارج شوند.
بنان سوان، فرستاده‌ی خاص ملل متحد برای قضیه‌ی افغانستان با دفتر مرکزی ملل متحد در نیویورک در تمام جریان این بحران به تماس بوده است. اما یک مقام ملل متحد از افشای این معلومات خودداری کرد که نجیب‌الله در کجا می‌باشد.
دولت افغانستان به تعقیب برکنار ساختن نجیب، خواهان آرامش شده است. رادیو کابل در یک اعلامیه از تمام رهبران مجاهدین افغان خواست تا اختلافات‌شان را به‌خاطر صلح کنار بگذارند. هنوز گزارش‌های ضد و نقیض در مورد سرنوشت نجیب‌الله به‌دست می‌رسد. تازه‌ترین گزارش‌ها از قول مامورین سازمان ملل متحد می‌گوید که بنان سوان در تماس نزدیک با نجیب به‌سر می‌برد. آن‌ها محل اقامت نجیب را افشا نمی‌کنند. اما بعضی گزارش‌ها حاکی‌ست که وی در دفاتر سازمان ملل متحد در کابل پناه برده است. قبل از آن دکتر وکیل، وزیر خارجه حکومت افغانستان گفته بود، بعد از آن‌که دکتر نجیب‌الله موفق به فرار نشد خود را به یک شورای جدید تسلیم نمود. اما رادیوی کابل بعداً گفت نجیب‌الله به فرار موفق شد. اکنون قدرت در دست چهار معاون نجیب و حزب حاکم وطن قرار دارد. دکتر وکیل می‌گوید حکومت جدید به‌زودی قدرت را به‌یک شورای بی‌طرف به اساس طرح ملل متحد تسلیم خواهد کرد.
به مطلب آخری در مورد افغانستان توجه نمایید. با ارتباط رویدادهای اخیر و انکشاف سریع اوضاع، سرویس‌های دری و پشتو صدای آمریکا با یک تعداد از رهبران مجاهدین مصاحبه‌های انجام داده‌اند که نکات عمده‌ی آن‌را همکار ما عمر ملکیار تقدیم می‌دارد:
پروفسور صبغت‌الله مجددی، رئیس حکومت مؤقت مجاهدین در برابر این سئوال که درباره‌ی تصادمات بین خود گروه‌های مجاهدین در داخل افغانستان چه نظر دارد، گفت: وقتی که قوای قوماندان احمدشاه مسعود، پس از فتح چاریکار و تصرف میدان هوایی بگرام و فرقه‌ی ۴٠ به صوب کابل در حرکت شد، افراد یکی از تنظیم‌ها راه را بر آن‌ها گرفتند و مانع پیشروی آن‌ها به‌جانب کابل می‌شدند.
پروفسور مجددی در ادامه اظهار داشت: در چاریکار هم از طرف آن‌ها حمله صورت می‌گیرد؛ اما قوت شورای نظار زیاد است. آن‌ها نخواهند توانست آن‌را پراکنده و مضمحل سازند. پروفسور مجددی می‌گوید: ما به قوماندان‌های خود هدایت داده‌ایم تا زمانی‌که در کابل یک اداره‌ی درست قایم نشده است، از ورود به کابل خودداری کنند. مجددی می‌گوید: قبل بر این فشار مجاهدین و مساعی ملل متحد در زمینه موجود بود تا قدرت از رژیم کابل به مجاهدین انتقال نماید؛ ولی اکنون وکیل وزیر خارجه رژیم کابل اعلام داشت که مانع عمده در راه صلح شخص نجیب‌الله بود که دیگر وجود ندارد و موجبات این کار توسط همکاران خود وی فراهم ساخته شد. پروفسور مجددی اظهار داشت: مقامات پاکستانی نیز به این عقیده هستند که مجاهدین باید باهم متفق و متحد شوند؛ اما ما فکر می‌کنیم که تجربه‌ی سیزده سال جهاد نشان داد که اتحاد مطلق مجاهدین امکان‌پذیر نمی‌باشد. اما براساس شریعت اسلامی و قانون بین‌المللی به‌نظر اکثریت احترام گذارده شده است. پس هر آن‌چه به موافقت اکثریت می‌سد، از آن حمایت و پشتیبانی لازمی می‌باشد.
پیر سید احمد گیلانی، رهبر محاذ ملی اسلامی افغانستان، می‌گوید: در جلسه‌ی که رهبران مجاهدین اخیراً در اسلام‌آباد تشکیل دادند، انکشافات (تحولات) اخیر به ارتباط قضیه‌ی افغانستان در آن مورد بحث قرار گرفت. پیر گیلانی اظهار داشت: دربارۀ نتایج این مذاکرات بدبین نمی‌باشد.
پیر سید احمد گیلانی گفت: هدف این مذاکرات که تاکنون دوام دارد، غور بر طُرق ِ است که چگونه امنیت در افغانستان برقرار شود و انتقال قدرت از رژیم کابل به بهترین وجهی صورت گیرد.
پیر گیلانی اظهار داشت: اکثر رهبران از پروسه‌ی صلح ملل متحد حمایت دارند. به ادامه‌ی انکشاف اوضاع در افغانستان خاصتاً در گرد و نواحی کابل. پیر سید احمد گیلانی افزود: «آن‌طور حرکتی نکنند که باعث خرابی این پروسه‌ی ملل متحد گردد تا خدای نخواسته همین قضیه ما به‌درازا کشانده نشود.»
|
|
|
| شیخ آصف محسنی | پیر سید احمد گیلانی | پروفسور صبغت‌الله مجددی |
شیخ آصف محسنی، رهبر تنظیم حرکت اسلامی پیرامون انکشافات سریع اوضاع در افغانستان می‌گوید: «به آن‌چه همه شاهد آن بودند از طغیان ملیشای رژیم کابل به مقابل آن تا از هم‌پاشیدگی اوضاع از هر جهت مبین آن بود که نجیب‌الله دیگر بقأ ندارد. وی می‌گوید با تغییر شرایط و اوضاع موضوع طرح صلح ملل متحد نیز فرق کرده است.» وقتی که بنان سوان نماینده‌ی ملل متحد از تنظیم وی خواست لیست افراد بی‌طرف را به وی تسلیم بدهد، شیخ آصف محسنی به‌جواب چنین اظهار داشت:
«دیروز به من گفتند که طرح شما راجع به لیست افراد بی‌طرف چیست. ما گفتیم که دیگر افراد بی‌طرف را معرفی نمی‌کنیم؛ برای این‌که شرایط تغییر کرده و باید قدرت به قوماندان‌ها و مجاهدین تسلیم شود. ولی او رفت طرف کابل و امروز صبح ساعت پنج‌ونیم تقریباً، از کابل تلفن کرد که نجیب حاضر شده که قدرت را به قوماندان‌های جهادی تسلیم کند. بعد یک عده‌ای گروه‌ها و یا اکثریت‌‌شان قبول کردند که هر گروه دو نفر از مسئولین جهادی را بفرستند کابل که قدرت را تسلیم شوند. دوباره خبر رسید که نجیب استعفأ داده و به یک هیأت شورای هشت نفری قدرت را تفویض کرده و این شورا دلش می‌خواهد که قدرت را به بی‌طرف‌ها بدهد. ما قبول نکردیم و ما فعلاً منتظریم که این شورا عاقلانه رفتار کند و قدرت را به مجاهدین که مورد رضای اکثریت ملت مسلمان افغانستان است، تسلیم کند.»
شیخ آصف محسنی گفت: چنانچه آن‌ها در جلسه‌ی سران مجاهدین در اسلام‌آباد نیز بدین نکته تأکید ورزیدند، اکنون وی بر این موضوع پافشاری دارد که: «آن‌چیزی که در شرایط فعلی مهم است، مسئله‌ی حفظ امنیت در شهرها خصوصاً در کابل است که بی‌نظمی و بی‌امنیتی به‌وجود نیاید.»
وقتی‌که از شیخ آصف محسنی پرسیدیم که با همه تحولی که اخیراً در قبال موضوع افغانستان رونما شده است، بازهم از پلان صلح ملل متحد پشتیبانی خواهد کرد یا خیر، شیخ آصف محسنی به جواب گفت: «بلی، ما می‌خواهیم با ملل متحد همکاری داشته باشیم و به‌عنوان یک سازمان بین‌المللی مورد احترام است. آن برنامه‌ی که قبلاً سازمان ملل ارائه داده بود، فعلاً وقتش گذشته و شاید خود آقای بنان سوان هم بفهمد که وقت آن گذشته است. با درنظرداشت شرایط موجوده باید دوباره با نظرخواهی مجاهدین طرح تازه‌ی دیگر به‌وجود بیاید.»
قاضی محمدامین وقاد، رهبر تنظیم داعیه‌ی اتحاد اسلامی افغانستان، در رابطه با انکشافات سریع اخیر در افغانستان می‌گوید: در جهاد ۱۴ ساله‌ی افغانستان همه‌ی افغان‌ها قربانی داده‌اند و در هر قریه و گوشه و کنار افغانستان مردم افغانستان در برابر قوای شوروی مقاومت کردند و استعفای نجیب هم ثمره‌ی قربانی‌های مشترک تمام افغان‌هاست و امتیاز یک قریه، یک شهر و یا یک قوم خاص نیست و در حالت موجوده چنان یک شورای باید تعیین شود که در آن رهبران جهادی اتفاق داشته باشند و به کابل فرستاده شوند و توسط بنان سوان نماینده ملل متحد قدرت به این شورا که روی آن توافق شده انتقال یابد و بعد از آن در صورت موجودیت فرصت، یک حکومت انتقالی تشکیل گردد و اگر چنین فرصتی میسر نبود، همین شورا می‌تواند تا یک سال که انتخابات دایر شود، بتواند حکومت کند.
قاضی محمدامین وقاد می‌گوید نباید هیچ قوماندان در افغانستان به تنهایی و به‌طور جداگانه درصدد کسب قدرت برآید، زیرا در این انقلاب تمام ملت افغانستان دخیل است و باید از برخوردهای داخلی و تشنجات قوی و نژادی جلوگیری به‌عمل آید.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
دکتر نجیب‌الله از قدرت کنار رفت، رادیو صدای آمریکا، ٢٨ حمل ۱٣٧۱
کنفرانس مطبوعاتی عبدالوکیل، وزیر خارجه افغانستان، همان‌جا
تازه‌ترین تحولات افغانستان، همان‌جا
، خبر تازه، همان‌جا
گفتگو با رهبران مجاهدین، همان‌جا
[▲] جُستارهای وابسته
□ 1
[▲] سرچشمه‌ها
□ براساس یادداشت‌های مهدیزاده کابلی؛ برگرفته از خبرها و گزارش‌های رادیو صدای آمریکا، ٢٨ حمل ۱٣٧۱
