 |
|
پرونده‌ی هسته‌ای ایران
تفاهم تاریخی ایران و غرب
تفاهم تاریخی ایران و غرب
ایران و کشورهای گروه ۱+۵ (متشکل از آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، از ششم تا سیزدهم فروردین ۱۳۹۴ در لوزان سوئیس دیدار نمودند و در نهایت، دیشب با انتشار بیانیه‌ای مشترک «چارچوب» یک توافق نهایی در مورد برنامه هسته‌ای ایران را مشخص کردند. این لحظه‌ای مهم در تاریخ پرفرازو نشیب تلاش‌ها برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران به شمار می‌رود.
با این حال، در مورد دستیابی به توافق با ایران دیدگاه‌های به شدت متفاوتی وجود دارد. به‌عنوان مثال بسیاری در کنگره آمریکا صرف‌نظر از استدلال‌های‌شان، خواستار تغییر رژیم در ایران هستند. در مقابل نظر اکثریت قاطع کارشناسان هسته‌ای این است که دیپلماسی به نتیجه می‌رسد.
کشورهای بزرگ جهان (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) و جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه ۱۳ فروردین (۲ آوریل)، به‌دنبال مذاکرات دشوار و هشت روزۀ خود، بر سر آنچه «شاخص‌های کلیدی» یک توافق‌نامه است به تفاهم رسیدند و با انتشار بیانیه‌ای مشترک «چارچوب» توافق نهایی در مورد برنامه هسته‌ای ایران را مشخص کردند. به‌گفتۀ مقامات آمریکایی «جزئیات به اجرا گذاشتن توافقات به‌دست آمده باید مورد مذاکره قرار گیرد» و پذیرش و اعتبار هر یک از این موارد به قبول کلیۀ مفاد توافق‌نامه بستگی دارد.
بر اساس این بیانیه مشترک، ایران ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم خود را کاهش می‌دهد و در قبال آن، تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران لغو می‌شود. ایران و قدرت‌های جهانی قرار است تا پایان ماه ژوئن، پیش‌نویس توافق جامع اتمی را تهیه کنند. باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا با استقبال از این بیانیه مشترک گفت «تفاهمی تاریخی» با ایران به‌دست آمده است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نتیجه مذاکرات لوزان را «برد-برد» خواند و در پی انتشار اخبار آن، مردم در خیابان‌های تهران و دیگر شهرهای ایران جشن گرفتند. اما بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل این تفاهم را تهدیدی برای موجودیت کشورش خوانده و گفته باعث مشروعیت بخشیدن به برنامه هسته‌ای ایران می‌شود. به‌جز پادشاه عربستان که آقای اوباما در یک مکالمه تلفنی وی را در جریان قرار داده، سایر کشورهای حوزه خلیج فارس هنوز در این مورد واکنش نشان نداده‌اند. واکنش رقبای جمهوریخواه باراک اوباما با بدگمانی همراه بوده است.
| ▲ | متن کامل بیانیه ظریف-موگرینی |
متن کاملی که رسانه‌های ایرانی از بیانیه‌ای که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در لوزان به‌زبان فارسی خواند منتشر کرده‌اند. پیش از آقای ظریف فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیانیه را به‌زبان انگلیسی خواند.
- ما، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و نماینده عالی اتحادیه اروپا، همراه با وزرای خارجه ۳ کشور اروپایی به اضافه ۳ (فرانسه، آلمان، بریتانیا و آمریکا، چین، روسیه) از ششم تا سیزدهم فروردین ۱۳۹۴ در سوئیس دیدار نمودیم.
همان‌طور که در آذرماه ۱۳۹۲ توافق کرده بودیم، ما به این منظور در این‌جا گرد آمدیم تا راه حل‌هایی به‌منظور دستیابی به حل و فصل جامعی که ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین نموده و کلیه تحریم‌ها را به‌صورت کامل لغو نماید، پیدا کنیم.
امروز ما یک گام تعیین‌کننده برداشتیم. ما به راه حل‌هایی در مورد مولفه‌های مهم برنامه جامع اقدام مشترک، برجام، دست یافتیم. این امر مدیون عزم سیاسی، حسن نیت و تلاش جدی همه طرف‌ها بوده است. اجازه فرمایید از همه هیات‌های نمایندگی به‌خاطر تلاش‌های خستگی‌ناپذیرشان تقدیر نماییم.
تصمیم امروز ما که مبانی مورد توافق برای متن نهایی برجام را پایه‌ریزی می‌کند بسیار مهم است. اکنون می‌توانیم مجدداً نگارش متن توافق نهایی و ضمایم آن را با بهره گرفتن از راه حل‌هایی که در این چند روز به آن‌ها دست یافته‌ایم، شروع کنیم.
هم‌چنان که ایران برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود را دنبال می‌کند، سطح و ظرفیت غنی‌سازی و میزان ذخایر ایران برای دوره‌های زمانی مشخص، محدود خواهد شد و نطنز تنها مرکز غنی‌سازی ایران خواهد بود. تحقیق و توسعه غنی‌سازی در ایران بر روی ماشین‌های سانتریفیوژ بر اساس یک جدول زمانی و سطح توافق شده، انجام خواهد شد.
فردو از یک سایت غنی‌سازی به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فن‌آوری تبدیل خواهد گردید. در این مرکز همکاری بین‌المللی در حوزه‌های تحقیق و توسعه مورد توافق مورد تشویق قرار خواهد گرفت. مواد شکافت پذیر در فردو نخواهد بود.
رآکتور تحقیقاتی پیشرفته آب سنگین در اراک با همکاری مشترک بین‌المللی بازطراحی و نوسازی خواهد شد به‌گونه‌ای که پلوتونیوم با قابلیت تسلیحاتی در آن تولید نگردد. بازفرآوری صورت نخواهد گرفت و سوخت مصرف شده صادر خواهد گردید.
مجموعه تدابیری برای نظارت بر اجرای مفاد برجام شامل کد اصلاحی ۳.۱ و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی مورد توافق واقع شده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فناوری‌های مدرن نظارتی استفاده خواهد کرد و از دسترسی‌های توافق شده بیشتری از جمله به‌منظور روشن کردن موضوعات گذشته و حال برخوردار خواهد شد.
ایران در همکاری‌های بین‌المللی در حوزه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز مشارکت خواهد نمود که می‌تواند شامل ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای و رآکتورهای تحقیقاتی شود. یک حوزه مهم دیگر، همکاری در زمینه ایمنی و امنیت هسته‌ای می‌باشد.
اتحادیه اروپایی، اعمال تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته‌ای خود را خاتمه خواهد داد و ایالات متحده نیز اجرای تحریم‌های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته‌ای را همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته‌ای ایران به‌نحوی که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راستی آزمایی شود، متوقف خواهد کرد.
یک قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر خواهد شد که در آن برجام تایید شده، کلیه قطعنامه‌های قبلی مرتبط با موضوع هسته‌ای لغو خواهد گردید و برخی تدابیر محدودیت‌ساز مشخص، را برای یک دوره زمانی مورد توافق، لحاظ خواهد کرد.
ما در هفته‌ها و ماه‌های آینده، برای نگارش متن برجام شامل جزئیات فنی آن، در سطوح سیاسی و کارشناسی کار خواهیم کرد. ما خود را متعهد به تکمیل تلاش‌ها تا تاریخ ۱۱ تیرماه می‌دانیم. از دولت سوئیس به‌خاطر حمایت‌های سخاوتمندانه در میزبانی این مذاکرات تقدیر و تشکر می‌نمائیم. از خبرنگاران عزیز که در این مدت همراه ما بودند نیز سپاس گزاریم.
| ▲ | نکات اصلی توافق لوزان در بارۀ برنامۀ هسته‌ای ایران |
نکات اصلی توافق لوزان که پایه و اساس حل نهایی اختلافات بر سر برنامۀ هسته‌ای ایران را تشکیل می‌دهد، از این قرار است:
فعالیت‌های غنی‌سازی ایران
- ـ شمار سانریفیوژهای ایران از ۱۹۰۰۰ دستگاۀ کنونی به ٦۱۰۴ ماشین کاهش خواهد یافت و تنها ۵۰٦۰ ماشین اجازه چرخش و غنی‌سازی اورانیوم خواهند داشت. ایران تنها حق استفاده از سانتریفیوژهای نسل اول را دارد. مدت این تعهد ۱۰ سال است.
ـ ایران ذخیرۀ اورانیوم غنی شدۀ خود را از ۱۰۰۰۰ کیلوگرم کنونی به ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در سطح ٦۷،۳ در صد کاهش خواهد داد. مدت اعتبار این تعهد ۱۵ سال است.
ـ ایران تعهد می‌کند در طول ۱۵ سال آینده به غنی‌سازی اورانیوم در سطح بیش از ٦۷،۳ در صد دست نزند.
ـ کلیۀ ماشین‌ها و تجهیزات اضافه بر آنچه ذکر شد، در انباری تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد گرفت و از آن‌ها تنها برای جایگزینی ماشین‌های دارای مجوز که دچار نقص فنی می‌شوند، استفاده خواهد شد.
ـ ایران پذیرفته است که در ۱۵ سال آینده به ایجاد هیچ‌گونه تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم نپردازد.
ـ توان و فعالیت غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران چنان تنظیم خواهد شد که این کشور نتواند در مدت کمتر از یک‌سال به میزان اورانیوم لازم برای ساختن سلاح هسته‌ای دست یابد. این مدت با توجه به فعالیت کنونی بین ۲ تا ۳ ماه است. بر اساس تفاهم به‌دست آمده این مدت به یک‌سال افزایش خواهد یافت. مدت اعتبار این تعهد ۱۵ سال است.
مراکز فردو، نطنز و اراک
- ـ مرکزاتمی فردو به یک موسسۀ پژوهش‌های هسته‌ای تبدیل خواهد شد. ایران پذیرفته است که حداقل در ۱۵ سال آینده در این مرکز به فعالیت غنی‌سازی نپردازد. دو سوم سانتریفیوژهای موجود در فردو از محل برداشته خواهد شد.
ـ مرکز نطنز تنها تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در ایران خواهد بود. این مرکز دارای ۵۰۶۰ ماشین سانتریفیوژ از نسل اول خواهد بود. این تعهدات به مدت ۱۵ سال به اجرا گذاشته خواهد شد. کلیۀ ماشین‌های غنی‌سازی نسل دوم، از محل بر داشته و زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهند گرفت.
ـ رآکتور آب سنگین اراک با کمک بین‌المللی باز طراحی خواهد شد تا به یک مرکز تولید ایزوتوپ برای مصارف پزشکی، کشاورزی و پژوهشی تبدیل شود. قلب این رآکتور از محل برداشته و تخریب خواهد شد و یا به خارج از ایران منتقل خواهد گردید. بازماندۀ سوخت استفاده شده در این مرکز در تمام دورۀ فعال بودن آن از ایران خارج خواهد شد.
ـ ایران در ۱۵ سال آینده حق تاسیس رآکتور آب سنگین نخواهد داشت.
کنترل فعالیت‌های هسته‌ای ایران
- ـ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئولیت کنترل مرتب و دائم کلیۀ مراکز و تاسیسات هسته‌ای ایران را برعهده خواهد داشت.
ـ بازرسان این آژانس حق دارند از کلیۀ معادن اورانیوم و مراکز تولید کیک زرد - اکسید اورانیوم تغلیظ شده - در مدت ۲۵ سال آینده بازدید به‌عمل آورند.
تحریم‌ها و مجازات‌های یک جانبه و بین‌المللی
- ـ مجازات‌های برقرار شده توسط ایالات متحد آمریکا و اتحادیۀ اروپا، پس از تایید آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای مبنی بر رعایت کامل مفاد توافق توسط ایران لغو خواهند شد. این مجازات‌ها در صورت عدم اجرای توافق توسط ایران، مجدداً بر قرار خواهند گردید.
ـ مجازات‌های سازمان ملل متحد، پس از اجرای کلیۀ نکات اساسی توافق لغو می‌شوند.
ـ ِتوافق به‌دست آمده مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار خواهد گرفت و قطعنامۀ جدیدی از سوی این سازمان، ممنوعیت انتقال کلیۀ تکنولوژی‌های حساس را به ایران تمدید خواهد کرد.
مدت اجرای این تفاهمات، بین ۱۰ تا ۱۵ سال است و کنترل زنجیرۀ دستیابی به اورانیم به‌مدت .. سال بر قرار خواهد بود. کلیۀ این موارد باید اینک در توافق‌نامه‌ای تا پیش از پایان ماۀ ژوئن تدوین شود.
| ▲ | واکنش‌ها |
«چارچوب» توافق اتمی با ایران در جهان با واکنش‌های متفاوتی مواجه شده است. ماری هارف سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در مسیر بازگشت از لوزان به واشنگتن در حساب توئیتر خود نوشت: «مفتخریم به کاری که این هفته انجام دادیم. هنوز کارهای بیشتری در پیش است.»
هیلاری کلینتون با ستایش از عزم باراک اوباما و جان کری برای پیگیری مذاکرات اتمی با ایران می‌گوید: «پیمودن ادامه مسیر تا رسیدن به توافق جامع در پایان ژوئن آسان نخواهد بود اما این کار حیاتی است.»
هیلاری کلینتون وزیر خارجه پیشین آمریکا با صدور بیانیه‌ای، از عملکرد دولت اوباما برای رسیدن به توافق اتمی اولیه با ایران پشتیبانی کرد.
روزنامه واشنگتن پست با واکنشی سرد به این توافق اولیه نوشته «پارامترهای کلیدی» که از سوی دولت آمریکا درباره این تفاهم منتشر شده، حتی اهداف اولیه‌ای را که خود دولت اوباما پیشتر تعیین کرده بود محقق نمی‌سازد: «هیچ‌کدام از تاسیسات اتمی ایران از جمله مرکز فردو که زیر کوه‌هاست تعطیل نخواهد شد. یکی از ۱۹ هزار سانتریفیوژ ایران هم از کار نخواهد افتاد.»
به عقیده سرمقاله‌نویس واشنگتن پست، آقای اوباما با رسیدن به این چارچوب توافق اتمی با ایران، از وعده‌های انتخاباتی سه سال قبل خود عدول کرده که گفته بود «تنها توافقی را با ایران می‌پذیرد که منطبق با قطعنامه‌های شورای امنیت باشد.» مطابق قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت، غنی‌سازی اورانیوم در ایران باید متوقف شود.
سرمقاله واشنگتن پست از دولت اوباما می‌خواهد که در فرصت باقی‌مانده تا پایان ماه ژوئن و رسیدن به توافق جامع، «متحدان منطقه‌ای آمریکا را قانع سازد که ایران قرار نیست در پرتو این توافق به قدرت برتر منطقه تبدیل شود، و به‌خواست مشروع کنگره برای بررسی نهایی توافق جامه عمل بپوشاند.»
اما روزنامه نیویورک تایمز با استقبال از توافق اولیه اتمی با ایران می‌نویسد: «این دستاوردی بزرگ است که بر اساس آن احتمالاً ایران هرگز به تهدیدی اتمی تبدیل نخواهد شد.»
«اگر توافق جامع امضا شود و به اجرا درآید می‌تواند ریسک‌های سیاسی باراک اوباما و حسن روحانی برای تعامل دو کشور بعد از چند دهه قطع رابطه را توجیه کند.»
نیویورک تایمز می‌افزاید: «کشورهای عرب سنی و اسرائیل شدیداً مخالف هرگونه توافق با ایران هستند و می‌ترسند که این کار به تقویت ایران در منطقه بیانجامد.»
به گزارش اسپا، خبرگزاری عربستان سعودی، باراک اوباما رییس جمهور آمریکا به ملک سلمان، پادشاه عربستان تلفن کرده و وی را در جریان توافق با ایران قرار داده است. بنابر گزارش اسپا، ملک سلمان برای دستیابی به یک توافق نهایی و الزام آور که به امنیت و ثبات منطقه و جهان کمک کند، اظهار امیدواری کرده است.
رانک والتر اشتاینمایر، وزیر خارجه آلمان هنگام سفر به لهستان گفته «هنوز زود است که توافق هسته‌ای با ایران جشن گرفته شود»، هرچند او ابراز امیدواری کرده که ایران به چارچوب توافق‌ها که روز پنجشنبه در سوییس به‌دست آمد، متعهد بماند.
او در عین حال از دولت اسراییل که منتقد این تفاهم‌نامه است خواسته با دقت بیشتری آن را بررسی کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل امروز جلسه فوق‌العاده‌ای با اعضای کابینه دولت برای بررسی توافق هسته‌ای ایران تشکیل داد. وی از مقام‌های امنیتی خواست در این جلسه حضور داشته باشند.
نخست‌وزیر اسراییل به‌زودی بیانیه‌ای صادر کند.
کابینه اسراییل پس از نشست فوق‌العاده سه ساعته مخالفت دولت این کشور را با تفاهم به‌دست آمده میان ایران و قدرت‌های بزرگ اعلام کرده است. قرار است بنیامین نتانیاهو، دولت اسرائیل گفته است تفاهم هسته‌ای میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ از آنچه فکر می‌کرد، بد‌تر است.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل بعد از نشست فوق‌العاده کابینه این کشور در سخنرانی اعلام کرد: «درست زمانی که ایران مشغول فعالیت‌های تروریستی درمنطقه است، این تفاهم به برنامه‌های هسته‌ای ایران مشروعیت می‌دهد و به اقتصاد ایران قدرت می‌بخشد. این توافق مانع دستیایی ایران به سلاح هسته‌ای نمی‌شود و خطر بروز یک جنگ را افزایش می‌دهد.»
نتانیاهو گفته است: «اسرائیل توافقی را نمی‌پذیرد که در آن، کشوری که وعده داده ما را نابود کند، به سلاح هسته‌ای دست یابد. اسرائیل همچنین خواستار آن است که هر نوع توافق با ایران شامل تعهد روشن ایران برای به رسمیت شناختن بقای اسراییل باشد.»
مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه از تفاهم هسته‌ای با ایران استقبال و ابراز امیدواری کرده است که توافق نهایی تا پایان ماه ژوئن امضا شود. وزیر خارجه ترکیه گفته است: «وقتی به موقعیت پنج به علاوه یک نگاه می کنیم، ایران هنوز به آن سطح تعهداتی که ما در مذاکرات ۲۰۱۰ (ترکیه) در نظر گرفته بودیم، نرسیده اما امیدواریم که به آن موقعیت برسد.»
شامگاه پنجشنبه پس از انتشار بیانیه مشترک ایران و شش قدرت جهانی در زمینه چارچوب توافق هسته‌ای، شماری از مردم در خیابان‌های تهران به شادمانی پرداختند. موافقان تفاهم هسته‌ای در فرودگاه مهرآباد منتظر رسیدن وزیر خارجه ایران بودند. شبکه خبر سیمای جمهوری اسلامی ایران هم امروز تصاویر حضور مدافعان تفاهم را چند بار پخش کرد که هنگام استقبال از محمدجواد ظریف شعار می‌دادند: «دکتر ظریف زنده باد، روحانی پاینده باد» و «دکتر دوستت داریم» محمدجواد ظریف و اعضای تیم مذاکره کننده ایرانی، صبح جمعه ۱۴ فروردین، به ایران بازگشتند.
از سوی دیگر، عده‌ای در میان نمازگزاران بعد از برپایی نماز جمعه امروز تهران، شعار «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسراییل» سر دادند.
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پی‌نوشت‌ها
تفاهم تاریخی ایران و غرب: رویدادهای کنونی، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: جمعه ۳ آوریل ٢٠۱۵ - ۱۴ فرودین ۱۳۹۴
متن کامل بیانیه ظریف-موگرینی در لوزان، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: پنجشنبه ٢ آوریل ٢٠۱۵ - ۱۳ فرودین ۱۳۹۴
نکات اصلی توافق لوزان در بارۀ برنامۀ هسته‌ای ایران، صفحه‌ی فیس بوک آقای عزیزاحمد فرد: جمعه ۳ آوریل ٢٠۱۵
تفاهم تاریخی ایران و غرب: رویدادهای کنونی، وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی: جمعه ۳ آوریل ٢٠۱۵ - ۱۴ فرودین ۱۳۹۴
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی بی‌بی‌سی
□ صفحۀ کاربری عزیزاحمد فرد، در فیس‌بوک
