 |
|
القاعده
از جنگ با بی‌خدایان تا نبرد مقدس
فهرست مندرجات
.
القاعده؛ از جنگ با بی‌خدایان تا نبرد مقدس
القاعده تشکیلات بین‌المللی نظامی و بنیادگرای اسلامی است که در دوران جنگ شوروی در افغانستان توسط اسامه بن لادن در شهر پیشاور تأسیس شد. این سازمان در قالب شبکه‌های نظامی گوناگون فراملی و به‌عنوان یک جنبش رادیکال اسلام سنی فعالیت می‌کند و هدف خود را مبارزه با تأثیرات و دخالت‌های غیرمسلمانان بر دنیای اسلام و گسترش اسلام در جهان می‌داند. اکثریّت اعضای شبکه القاعده را پیرو مسلک سلفی می‌دانند. این سازمان که اعضای آن از نظر فکری جهادی و پیرو سید قطب هستند، در فهرست سازمان‌های تروریستی بسیاری از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله شورای امنیت ملل متحد، ناتو، اتحادیه اروپا و ایالات متحده قرار گرفته‌است.
اسامه بن لادن رهبر القاعده در سال ۲۰۱۱ در عملیات نظامی ارتش آمریکا در پاکستان کشته شد و پس از آن ایمن الظواهری رهبری این شبکه را بر عهده گرفته‌است. شاخه‌های مختلف این شبکه در کشورها و مناطق متفاوتی فعال هستند. جبهه النصره در سوریه و انصارالشریعه در یمن از شاخه‌های القاعده هستند که کنترل بخش‌هایی از این دو کشور را در اختیار دارند.
القاعده حملات متعددی را علیه اهداف نظامی و غیرنظامی در کشورهای مختلف انجام داده‌اند. حملات ۱۱ سپتامبر مهم‌ترین آن‌ها بود که آمریکا در پاسخ به آن جنگ با تروریسم را با حمله به افغانستان آغاز کرد.[۱]
تجاوز ارتش سرخ شوروی به افغانستان اثر چشمگیری در تندرو شدن جریانات اسلام‌گرا به همراه داشت و همین موضوع به عاملی بالقوه در ایجاد زمینه مساعد برای شکل‌گیری نخستین پایه‌های گروهک افراطی القاعده در سال ۱۹۷۹ بدل شد.
در سال ۱۹۸۰ اسامه بن‌لادن به همراه عبدالله عزام فلسطینی به آموزش، تربیت و پشتیبانی مالی هزاران نفر از مجاهدین خارجی پرداختند و افراد آموزش دیده را راهی بیش از ۵۰ کشور در نقاط مختلف دنیا کردند. آموزش نیروهای مجاهدین در خاک افغانستان انجام می‌گرفت و افراد مختلفی برای آموزش راهی کابل می‌شدند. در میان مسلمانان که به افغانستان می‌رفتند، افرادی از مصر، عربستان، یمن، الجزایر، فلسطین، سودان، عراق، کویت، اردن، ترکیه، سوریه، لیبی، تونس، مراکش، لبنان، پاکستان، هند، اندونزی و مالزی دیده می‌شدند.
در آن دوره عربستان سعودی هم که پشتیبان سرسخت اسلام‌گرایی بود از جنگ در افغانستان بهره‌ی سیاسی مناسبی می‌برد، زیرا بسیاری از جوانان ماجراجو و تندرو را به بهانه کمک به مجاهدین، از کشورش دور می‌کرد. دولت‌های پاکستان و مصر نیز با راهی کردن داوطلبان مبارز افراطی عرب خود به افغانستان، به‌گونه‌ای مستقیم از مجاهدین افغان پشتیبانی می‌کردند. این دولت‌ها، به‌ویژه دولت اسلامی ضیاءالحق در پاکستان، با بهره‌گیری از پوشش رسانه‌ای گسترده، جوانان را با شعار جهاد در برابر کمونیسم، به جنگ بی‌پایان با «بی‌خدایان اشغالگر» فرا می‌خواندند. بنیادگرایان اسلامی در کشورهای گوناگون معتقد بودند که درگیری در افغانستان، جنگ کمونیسم و اسلام است. همین تصور اسلام‌گرایان عرب را به افغانستان می‌کشاند. به نیروهای مجاهد آموزش داده شده بود که در نهایت پس از خروج نیروهای روسی از افغانستان خواهند توانست یک حکومت صحیح اسلامی بر مبنای دستورات اسلام بنا کنند.
سال ۱۹۸۸ زمان دقیق شکل‌گیری رسمی گروهک افراط گرای القاعده به رهبری اسامه بن‌لادن بود. بن لادن در زمان آموزش نیروهای مجاهد اعلام کرد: مبارزان «جنگ مقدس» را در فرای مرزهای افغانستان آغاز می‌کنند.
اگرچه اسامه بن لادن از دید همگان بنیان‌گذار سازمان القاعده شناخته می‌شود، اما باید گفت که مفهوم القاعده را که در آغاز از سوی پایه‌گذارانش «القاعده‌الصلبه» (به‌معنای پایه‌های استوار) نامیده می‌شد برای نخستین‌بار «عبدالله عزام« در ١٩۸٧ مطرح کرد. او در این زمینه در «الجهاد» نوشت: «هر اصلی، نیاز به یک گروه پیشگام دارد که آن را اجرا کند، گروهی که همزمان در حالی که بر جامعه تمرکز می‌کند، آماده وظایف سنگین و ایثار و فداکاری باشد. هیچ ایدئولوژی‌ای از یک گروه پیشگام که برای پیروزی آن آماده فداکردن همه چیزش باشد، بی‌نیاز نیست. این گروه در راه پر خطر بی‌پایان زندگی برای رسیدن به هدف، پرچم به‌دست می‌گیرد. چون خدا فرمان داده که باید چنین کاری انجام دهند.»
پس از شش سال که ارتش شوروی از افغانستان عقب‌نشینی کرد، عناصر القاعده از یکدیگر جدا شدند. اسامه بن لادن همراه «ایمن الظواهری» تبعه مصر که در آن‌زمان گروه الجهاد را رهبری می‌کرد، راه خود را از رژیم‌های عربی جدا کردند. بن لادن در سال ۱۹۸۹، پس از کشته شدن «عبدالله عزام» مربی و مراد خود به عربستان رفت. از آن‌جایی که وی قبلاً بر ضد فساد کاخ سلطنتی عربستان و هم‌چنین استقرار نیروهای آمریکایی در جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ به‌عنوان اشغالگران خارجی صحبت کرده بود، حکومت عربستان وی را در بازداشتگاه خانگی قرار داد. از جمله ویژگی‌های اصلی القاعده عدم وجود یک اداره مرکزی مستقر در یک منطقه خاص بود. در بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹٦ القاعده فعالیت خود در مرزهای پاکستان را افزایش داد و در اکثر شهرهای پاکستان رخنه کرد. مجاهدین به پاکستان می‌رفتند و پس از پیمودن مراحل آزمایشی به مجاهدان افغان می‌پیوستند. بنا به اعلام برخی منابع بعد از مدت زمان نه چندان زیادی شمار این مجاهدین به سی هزار نفر رسیده بود که رقم چندان کمی به‌حساب نمی‌آمد.
بن لادن پس از امضای یک قرارداد صوری میان سازمان جهاد در نهمین سال تشکیل القاعده در سال ۱۹۹۷مجبور شد خارطوم پایتخت سودان را در اثر فشار دولت سعودی به دولت البشیر ترک کند. او به افغانستان بازگشت و ترجیح داد با یاری پاکستانی‌ها سازمان القاعده را در افغانستان استقرار دهد.
گروه جدید ساخته شده از الجهاد و القاعده اولین آزمون ارتش چریکی را در آگوست ۱۹۹۸ به نمایش گذاشت، در حالی که حدود یک دهه از حضور نیمه مخفی بن لادن در پیشاور پاکستان و تشکیل القاعده می‌گذشت، اولین اقدام تروریستی به‌رهبری وی در سفارت امریکا در نایروبی و دارالسلام صورت گرفت و در پی این حادثه بیل کلینتون رئیس جمهوری وقت ایالات متحده دستور داد به تاسیسات القاعده در افغانستان و سودان حمله نظامی انجام شود. در این حمله بیش از ۲۰۰ تن از مردم کشته شدند. بعد‌ها حادثه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ (حمله به برج‌های دوقلوی آمریکا) به‌عنوان بزرگ‌ترین فعالیت تروریستی این گروه رقم خورد. در این حمله بیش از ۳ هزار نفر جان خود را از دست دادند.
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- القاعده، از ویکی‌پدیا، دانشنامهی آزاد
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت تاریخ ایرانی (سه‌شنبه ۱٣ ارديبهشت ۱٣۹٠)، برگرفته از سایت کمیته روابط خارجی آمریکا
