 |
|
گلبدین حکمتیار
چهره متفاوت با حزبی متفاوت
فهرست مندرجات
- تشکیل حزب و حمایت پاکستان
- تلاش برای به‌دست آوردن قدرت
- مخالفت مسلحانه، یک‌بار دیگر
- انشعاب‌ها
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
.
گلبدین حکمتیار؛ چهره متفاوت با حزبی متفاوت
گلبدین حکمتیار (زاده‌ی ۱۹ عقرب سال ۱۳۲۶ در کندز) سیاستمدار و جنگ‌سالار افغان، رهبر حزب اسلامی افغانستان و نخست وزیر سابق این کشور است.
گفته می‌شود، زمانی که دانش‌آموز مدرسه‌ی نظامی (حربی ښونځی) بود، به سبب فساد اخلاقی از آن مدرسه اخراج شد و سپس، در قندوز دوره‌ی دبیرستان را به پایان برد. از آن پس، وارد دانشگاه کابل شد و در دانشکده‌ی مهندسی (انجینری) به تحصیل پرداخت و به سازمان جوانان مسلمان (جمعیت اخوانی‌ها) پیوست. اما در سال دوم، به‌اتهام قتل سیاسی سیدال خندان، به زندان افتاد. وقتی از زندان رها شد، در دوره‌ی حکومت جمهوری محمدداوود، به پاکستان فرار کرد و در تبانی با استخبارات پاکستان (ای‌اس‌ای) و با همکاری برهان‌الدین ربانی و احمدشاه مسعود، به طرح کودتا علیه دولت قانونی افغانستان اقدام نمود که در نهایت ناکام شد.
در سال ۱۹۷۵، از جمعیت اسلامی افغانستان به رهبری برهان‌الدین ربانی، برید و خود حزب اسلامی افغانستان را پایه گذاشت.
با روی‌کار آمدن حکومت دموکراتیک افغانستان به رهبری حزب دموکراتیک خلق افغانستان که تحت‌الحمایت شوروی سابق تلقی می‌شد، وی با کمک پاکستان به حملات چریکی آغاز کرد و از آن هنگام تاکنون، با تمام حکومت‌هایی که در افغانستان به قدرت رسیده‌اند، جنگیده است.
هرچند گلبدین حکمتیار برای طرفدارانش اسطوره مقاومت در برابر شوروی است، اما در میان مخالفانش به جلاد کابل معروف است. هم‌چنین، سازمان عفو بین‌الملل او را به نقض گسترده حقوق بشر و گلوله‌باران مناطق مسکونی در دهه هفتاد خورشیدی متهم کرده است. زندگی این جنگ‌سالار افغان، پر از فراز و نشیب است.
گلبدین حکمتیار در میان چهره‌های سیاسی افغانستان موقعیت ویژه خود را دارد. او به دلیل اتخاذ سیاست‌های خود در دوران مبارزه افغان‌ها با نیروهای شوروی، از تندروترین رهبران جهادی افغانستان به شمار می‌آید.
گلبدین حمکت‌یار در عقرب (آبان) سال ۱۳۲۶ هجری خورشیدی در ولایت کندز در شمال افغانستان چشم به جهان گشود. او برای دوره کوتاهی، دانشکده مهندسی دانشگاه کابل را خواند ولی بعد از ترم دوم از آن‌جا اخراج شد و به فعالیت‌های سیاسی روی آورد – بعد هم در سال ۱۳۴۹، عضو گروه «جوانان مسلمان» شد.
از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲ زندانی بود و پس از کودتای محمدداوود خان، به پاکستان فرار کرد. حکمتیار پس از کودتای ثور ۱۳۵۷ خورشیدی، با کمک حکومت پاکستان حملات چریکی را علیه دولت به رهبری حزب دموکراتیک خلق آغاز کرد.
| ▲ | تشکیل حزب و حمایت پاکستان |
گلبدین حکمتیار ابتدا عضو جمعیت اسلامی به رهبری برهان‌الدین ربانی بود، ولی در سال ۱۳۵۸ از این حزب جدا شد و تشکل جدیدی را به‌نام حزب اسلامی تاسیس کرد و خود رهبری آن را به‌عهده گرفت.
حزبی را که حکمتیار اساس گذاشت، شباهت‌های ساختاری با احزاب چپگرایی داشت که او عملاً با آن‌ها از در مخالفت عمل میکرد.
حزب اسلامی با داشتن نوعی مرکزیت‌گرایی مفرط و رهبری کارزماتیک در میان احزاب جهادی افغانستان طرفدران زیادی را به‌ویژه در مناطق پشتون‌نشین این کشور به‌دست آورد.
در داخل پاکستان هم به‌دلیل نزدیکی حکمتیار با دولت آن وقت به رهبری ژنرال ضیأالحق از بیشترین امکانات مالی و نظامی برخوردار شد.
حزب اسلامی در سال‌های اول جهاد بیشترین مقدار کمک‌هایی را که برای جهاد افغانستان گسیل می‌شد، جذب میکرد.
| ▲ | تلاش برای به‌دست آوردن قدرت |
پس از خروج نیروی شوروی از افغانستان، حکمتیار عملیات بزرگی را در شهر جلال‌آباد، در شرق افغانستان راه‌اندازی کرد که هدف از آن سقوط دولت به‌رهبری دکتر نجیب‌الله بود. اما این عملیات که در آن‌زمان به – عملیات انتحاری – شهرت یافت، شکست خورد.
حکمتیار، احمدشاه مسعود، یکی از فرماندهان جهادی را در شکست این عملیات مقصر دانست.
در سال ۱۳۶۹ کودتایی را در همکاری با گروهی از ناراضیان نجیب‌الله، به‌رهبری شهنواز تنی وزیر دفاع دکتر نجیب‌الله، سازمان‌دهی کرد اما این کودتا هم با ناکامی روبه‌رو شد.
گلبدین حکمتیار پس از پیروزی مجاهدین در سال ۱۳۷۱ وارد کابل شد پس از آن‌که بر اساس توافقات قبلی پیشاور برهان‌الدین ربانی حاضر نشد بعد از شش ماه از قدرت کناره‌گیری کند، اختلاف برخی از احزاب جهادی از جمله حزب اسلامی با دولت به جنگ مسلحانه کشید و حکمتیار نیروهایش را در چهار آسیاب در جنوب کابل مستقر کرد و از آن‌جا به نبرد علیه دولت به‌رهبری برهان‌الدین ربانی ادامه داد.
در جنگ‌های که آن زمان جریان داشت بخشی از کابل ویران شد
در واپسین ماه‌های سال ۱۳۷۴ زمانی‌که گروه طالبان مناطق زیادی را به کنترل خود در آورده بودند، حکمتیار حاضر شد که به‌عنوان نخست‌وزیر در دولت به رهبری برهان‌الدین ربانی کار کند ولی این زمان طولانی نبود و چندی بعد کابل به تصرف نیروهای طالبان درآمد و حکمتیار به ایران پناه برد
| ▲ | مخالفت مسلحانه، یک‌بار دیگر |
حکمتیار همان‌گونه که در سال‌های جهاد علیه نیروهای شوروی سابق بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان تاکید داشت، همان‌گونه تا یک‌سال گذشته خروج نیروهای خارجی و تشکیل یک «دولت اسلامی» براساس انتخابات را به‌عنوان شعار اصلی خود مطرح میکرد، اما در نزدیک به یک‌سال گذشته، تاکید حزب اسلامی بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان تغییر کرده است.
حکمتیار در حالی‌که مخالف گروه طالبان بود، اما در نخستین روزهایی که آمریکا اعلام کرد می‌خواهد به افغانستان حمله کند، این اقدام آمریکا را «تجاوز» خواند و گفت اگر نیروهای آمریکایی وارد افغانستان شوند او علیه آن‌ها خواهد جنگید و در عمل نیز حکمتیار علیه نیروهای خارجی می‌جنگد.
او بعد از یازده سپتامبر، در کنار طالبان قرار گرفت و مبارزه مسلحانه علیه نیروهای خارجی و افغان را آغاز کرد.
پس از سقوط طالبان تاکنون محل زندگی و کار حکمتیار مشخص نیست، آمریکا برای سر حکمتیار بیست و پنج میلیون دلار جایزه تعیین کرده است.
| ▲ | انشعاب‌ها |
حزب اسلامی هرچند از ساختار سخت تشکیلاتی برخوردار بود، ولی تا حال دچار چندین انشعاب نیز شده است.
هم‌اکنون بخشی از این حزب با گسستن از حکمتیار، به‌شکل علنی در کابل فعالیت می‌کنند. در انتخابات سال ۱۳۸۸ نیز، یک بخشی از حزب اسلامی، حمایت خود را از نامزدی حامد کرزی اعلام کرد.
این شاخه از حزب اسلامی می‌گوید به این دلیل از حامد کرزی حمایت می‌کنند که او طرفدار مذاکره با طالبان و گلبدین حکمتیار است. اما گلبدین حکمتیار خود انتخابات افغانستان را تحریم کرد.
عبدالهادی ارغندیوال، عضو پیشین حزب اسلامی به‌رهبری حکمتیار
در انتخابات جنجالی سال ۲۰۱۴ افغانستان، حزب اسلامی شاخه، عبدالهادی ارغندیوال که در سال ۲۰۰۸ از حزب اسلامی به‌رهبری حکمتیار منشعب شده بود، از عبدالله عبدالله، یکی از نامزدان ریاست جمهوری از حزب جمعیت اسلامی اعلام حمایت کرد.
هم‌اکنون، محمد خان، معاون رئیس اجرایی از جمله اعضای پیشین حزب اسلامی به‌رهبری حکمتیار است.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- گلبدین حکمتیار؛ چهره متفاوت با حزبی متفاوت، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: پنج‌شنبه ٢٢ سپتامبر ٢٠۱٦ - ۱ مهر ۱٣۹۵
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی
