 |
|
افغان‌هایی که از ایران به‌جنگ سوریه رفتند
فهرست مندرجات
◉ افغان‌ها چگونه به جنگ سوریه کشانده می‌شوند؟
◉ افغانستان اعزام افغان‌ها به سوریه توسط ایران را بررسی می‌کند
◉ يادداشت‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
.
افغان‌ها چگونه به جنگ سوریه کشانده می‌شوند؟
کارت دریافت‌شده‌ی هویت از جسد یک افغان ناشناس که در اوایل سال ۱۳۹۳ خورشیدی در حلب کشته شده بود، دارای شماره مسلسل، عکس و تصویری از زیارت سیده زینب نزدیک دمشق بوده که از طرف مقامات زیارت صادر شده، اما نام شخص در آن وجود ندارد. قسمت بالایی سمت راست کارت دارای نشان قطعه شورشی (ابو عماره) است که جنگجویانش این افغان را در میدان نبرد کشته‌اند. آن‌ها این تصاویر را در شبکه‌ی اجتماعی یوتیوب منتشر کرده‌اند.
آیا افغان‌ها در سوریه می‌جنگند؟ در جریان چند ماه گذشته، رسانه‌های بین‌المللی چند گزارش از تلاش دولت ایران برای سربازگیری میان هزاره‌های افغان مقیم ایران به پشتیانی از نیروی بشاراسد منتشر کردند. هر چند شواهدی‌که نشان‌دهنده‌ی حضور افغان‌ها در جنگ سوریه باشد، تاکنون به‌دست نیامده، اما کرستوف روتر، همکار قلمی مجله‌ی سیاسی آلمانی (شپیگل) به شواهدی دست یافته که نشان می‌دهد یک مرد هزاره افغان و یک گروه از افغان‌ها در حمایت از رژیم اسد در شهر حلب (سوریه) حضور دارند. در حدود یک هفته قبل مردی که توسط شورشیان ضد رژیم اسد کشته شده بود، تصاویر و نوار ویدیویی با خود داشت که بیان‌گر هویت و داستان سفر وی از ایران و لبنان به میدان جنگ در سوریه می‌باشد.
در جوزای ۱۳۹۳، وال ستریت ژورنال (روزنامه امریکایی) گزارشی را نشر نمود، که بیان‌گر تلاش‌های ایران برای جلب و جذب شیعه‌های افغان به‌حمایت و مبارزه در کنار رژیم اسد بود. گزارش روزنامه که به استناد گفته‌های مقامات افغان و غرب تهیه شده، حاکی‌ست که ایران در بدل پرداخت ماهانه ۵۰۰ دلار و مجوز اقامت، هزاران افغان مهاجر را برای جنگ علیه مخالفان رژیم اسد استخدام نموده است. بر اساس این گزارش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران وظیفه جذب و آموزش شبه‌نظامیان شیعه برای جنگ در سوریه را به‌عهده دارد. هم‌چنان مقاله فرانس ۲۴، تصاویری از مراسم تشییع جنازه کشته‌شدگان شیعه افغان در شهرهای ایران - از قم تا مشهد و اصفهان نشر نموده که این کشته‌شدگان، بر اساس گزارش‌ها، افرادی بودند که در جنگ سوریه تحت فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران سهم داشتند.[۱]
ویلیم گرمند، خبرنگار آلمانی، با یک جوان داوطلب هزاره در کابل صحبت کرده که آمادگی‌اش را برای پیوستن به «فراخوان یک دیپلمات ایرانی در کابل، که با استفاده از انگیزه‌های مذهبی و پاداش‌های مالی برای متقاعد ساختن جوانان شیعه جهت پیوستن به جنگ سوریه، به شکل مخفیانه فعالیت می‌کند»، نشان داده است.
این مساله می‌تواند یک تصویر کلی از بسیج نظامی شیعه‌ها به نفع رژیم اسد در منطقه باشد. مقدار کافی سلاح و مهمات و حتی لوازم اضافی برای نیروی هوایی سوریه از جانب روسیه و ایران پیوسته فراهم بوده، اما آن‌چه نیروی نظامی بشار اسد را تا سال ۲۰۱۳ به چالش عمده مواجه می‌ساخت، کمبود نیرو نظامی بود.
نیروی نظامی رژیم، عمدتاً متکی به مبارزین اقلیت علوی - فرقه بزرگ شیعه است که خانواده حاکم نیز بدان متعلق بوده و وفادار به رژیم می‌باشد. این در حالی‌ست که اکثریت سُنی (۷۰ درصد جمعیت) غالباً در بخش نظامی حضور ندارند و یاهم پناهنده شده‌اند. علاوه بر این، جوانان سایر اقلیت‌ها به‌خصوص اقلیت‌های دروز و کردها در اغلب موارد، بر اساس بخشی از توافق میان بزرگان محل و رژیم اسد، از ایفای وظیفه نظامی در بدل عدم حمایت از مخالفان، معاف هستند. بنابر این علوی‌ها بیشترین تلفات را متحمل می‌شوند. این تلفات بر اساس برخی ارزیابی‌های فنی، بیش از ۱۰۰۰۰ و شاید هم در حدود ۲۰ تا ۳۰۰۰۰ حدس زده می‌شود. تعداد زیادی از باشندگان روستاها و شهرها در مناطق علوی‌نشین به نویسنده اذعان داشته‌اند که صدها جوان‌شان را در جنگ سوریه از دست داده‌اند.
برای تقویت نیروی انسانی رژیم اسد، جنگجویان بیرونی نیز دعوت شده‌اند. به‌علاوه حضور اعضای خوب آموزش‌دیده حزب‌الله (لبنان) که از بهار ۲۰۱۲ داخل سوریه شده‌اند، ایرانی‌ها هم به میدان جنگ پیوسته و عمدتاً نقش آموزش را بر عهده دارند. شبه‌نظامی‌های بدنام گروه چریکی عصائب اهل الحق (گروه عراقی) که از سراسر عراق جذب گردیده و متهم به کشتار دسته‌جمعی مردم غیرنظامی در منطقه شمال غربی قلمون (عراق) در اوایل سال ۲۰۱۴ می‌باشد، نیز در سوریه حضور دارند و حتی حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ جنگجوی یمنی به‌طور موقت در سال ۲۰۱۳ به سوریه آورده شده‌اند. کلیه‌ی این جنگجویان روی یک اصل جمع شده‌اند و آن شیعه‌بودن است که معتقداند ماموریت رسمی دارند تا از زیارت‌های مقدس شیعه در سوریه محافظت کنند، مانند زیارت سیده زینب، نواده‌ی پیامبر اسلام در جنوب دمشق که در محوطه‌ی آن یک مسجد بزرگ نیز وجود دارد. کارشناسان گویش‌شناسی مربوط به گروه‌های شورشی، در جریان استماع مکالمات مخابراتی نیروی‌های رژیم، در اوایل ۲۰۱۳، در حومه دمشق و بعداً در حلب، دریافتند که بیش‌تر آن‌ها به لهجه عراقی و فارسی حرف می‌زنند.
هم‌چنان این احتمال نیز وجود دارد که شیعه‌های افغان برای پیوستن به جنگ سوریه مراجعه کرده باشند. گزارش روزنامه وال ستریت ژورنال، جزئیاتی در مورد این جلب و جذب ارائه نموده، اما فاقد شواهدی است که حاکی از حضور جنگجویان افغان در سوریه باشد. معلومات دیگر در باره‌ی تعداد جنگجویان افغان در سوریه نیز در دست نیست و نه هم دولت سوریه در باره‌ی حضور جنگجویان اطلاعات منتشر کرده است. بر اساس گزارش منابعی در داخل رژیم سوریه، هدف این است که حضور جنگجویان افغان پنهان بماند. و دلیل آن‌هم شاید این باشد که تصور می‌شود رژیم اسد از نظر افراد نظامی متکی به نیروهای خارجی بوده و در صورت عدم حمایت آن‌ها در جنگ شکست خواهد خورد.
در مقابل، اظهاراتی نیز وجود دارد که حاکی از حضور جنگجویان حزب‌الله .و نیز حمایت رهبری ایران از سوریه است.
حدود ۲۰۰۰ پناهنده افغان عمدتاً هزاره، از زمان آغاز جنگ در سال ۲۰۱۱، به‌شکل غیرقانونی (بدون اسناد حکومتی) در سوریه زندگی می‌نمایند. اکثریت آنان در تلاش رفتن به ترکیه و غرب بوده و بیشترشان در اطراف و داخل پایتخت (دمشق) مسکن‌گزین می‌باشند، در حالی‌که برخی دیگر خواهان اقامت در حومه زیارت سیده زینب هستند.
احمد شجاع نویسنده افغان، به استناد نامه‌یی که از طرف مهاجرین افغان از سوریه مواصلت کرده، می‌گوید: «زمانی‌که خشونت در اطراف زیارت سیده زینب در دمشق گسترش یافت، آن‌ها در ماه اسد ۱۳۹۱ به‌زور از ساحه بیرون رانده شدند... از آن به‌بعد پناهندگان افغان در یک خانه امن در مکشیفت در شرایط ناگوار زندگی داشتند.» فرستنده نامه هم‌چنان از گرفتاری مهاجرین افغان که از مسیر دمشق و حلب به‌سوی ترکیه می‌رفتند، یادآوری کرده است. در یک مقاله افغانی گزارش شده که افغان‌های مهاجر به‌علت عدم پرداخت کرایه، به‌زور توسط گروه‌های نظامی از خانه‌های‌شان بیرون رانده شده و گزارش‌هایی نیز از تجاوز و اختطاف آن‌ها منتشر شده است.
وزارت خارجه افغانستان در سال ۱۳۹۲ کشته‌شدن افغان‌های مهاجر در سوریه را تأیید نمود، اما گفت که این امر به خشونت‌ها در آن‌کشور ربطی ندارد. هیچ پژوهشگری تاکنون سندی مبنی بر اینکه گویا ایران در قسمت جلب و جذب هزاره‌های فقیر در کابل و ایران برای جنگ سوریه اقدام نموده باشد، ارائه نکرده است.
صحنه، فیلم‌برداری‌شده از کوه‌های شمال سوریه در اواخر بهار، در ماه جوزای ۱۳۹۳ یک قطعه نظامی شورشیان (ابوعماره) جوانی را که گمان می‌بردند افغان باشد، در منطقه راموسه در غرب حلب (خیلی دور از زیارت‌های شیعه‌ها) کشتند. در نتیجه تماس‌های متداوم طی سه سال گذشته با فعالان ملکی و گروه‌های شورشی در کلیه بخش‌های شمالی سوریه، نویسنده و منابع محلی وی معلوماتی از چگونگی کشته‌شدن این جوان به‌دست گروه‌های شورشی، به‌دست آوردند. مرد کشته‌شده به‌جز از کارت هویت عکس‌دار ولی بدون نام، یک شماره نه رقمی ثبت و عکسی از زیارت سیده زینب که به گمان غالب از طرف مقامات زیارت صادر گردیده، دیگر هیچ سندی با خود نداشت. از جسد او هم‌چنان یک تلفن همراه (موبایل) با دو میموری کارت اضافی که حاوی ویدیو کلیپ‌های متعدد و تصاویر بود، دریافت گردید. در جوزای ۱۳۹۳، اعضای گروه شورشی ویدیو کلیپ‌های یافت شده را در یوتیوب منتشر ساخت.
ویدیو کلیپ‌های نشر شده حاوی فیلم‌برداری از کوه‌های شمالی سوریه (در اواخر بهار) و تصاویری از مرد کشته‌شده بود. لهجه و روش تکلم به‌زبان دری هزارگی بیان‌گر هویت گروه قومی (هزاره) در افغانستان و یا هم خارج از افغانستان بود که در کلیپ ویدیویی با دوستانش به‌همین لهجه سرگرم صحبت می‌باشد. بر اساس تصاویر دریافت‌شده از تلفن همراه، او برای رسیدن به جبهات جنگ، البته که ابتدا مدتی را در ایران سپری نموده و بعداً با یک هواپیمای مسافربری داخل بیروت (لبنان) و از آن‌جا وارد سوریه گردیده است. این جوان افغان در دمشق همراه با سایر جوانانی که در رده مبارزین خارجی شامل می‌شدند، قبل از عزیمت به خط اول جنگ در شمال، به مراسمی در زیارت سیده زینب شرکت نموده بود. چنان‌چه در ویدیو کلیپ اظهار داشته،او عضو یک گروه ۲۸ نفری بوده که عملیات‌شان به موفقیت نیانجامیده و پنچ همراه‌شان را از دست داده‌اند. همین جوان در کلیپ دیگر در کنار تانک، توپخانه و ماشیندار مربوط به نیروهای نظامی سوریه دیده می‌شود.
براساس تصاویر دریافت شده توسط شورشیان سوریه، این مرد قبل از سفر مرگبار به میدان جنگ، از مشوق‌ها و انگیزه‌های مادی مستفید شده نظیر سپری کردن روزها در کنار ساحل لاذقیه (شهر بندری در شمال غرب سوریه)، کوه‌های سبز (در مناطق علوی‌نشین) در مرکز و اطراف ساحل که در آن‌جا صحبت و شوخی با سایر افغان‌ها داشته است. بعد از تفریح و سیاحت، این جوان افغان به میدان جنگ (در شهر حلب) فرستاده شده که در همان‌جا در جریان درگیری کشته شده است.
براساس گفته‌ی رهبر قطعه‌ی ابوعماره، جوان هزاره عضو گروه ده نفری جنگجویان بود. سرکرده‌ی قطعه ابوعماره افزود: «ما این‌ها را از روی محاوره مخابراتی شناسایی نمودیم که تا آن‌جایی‌که به ما معلوم شد، به لهجه‌یی از فارسی صحبت می‌نمودند. این مرد تفنگچه رایفل با خود داشت که احتمالاً همه‌شان اعضای یک گروه تیراندازان نشان‌زن بودند. از مدارک یافت شده اما واضح نگردید که چه کسی و در کجا این جوان را جذب کرده است.[٢]
با ادامه جنگ سوریه هر روز ابعاد تازه‌تری از این جنگ ویرانگر روشن می‌شود. بی‌بی‌سی فارسی شواهدی از اعزام هزاران پناهجوی افغان به جنگ سوریه به‌دست آورده که نشان می‌دهد سپاه پاسدران ایران، مردان افغان را برای جنگ در کنار نیروهای بشار اسد، رئیس جمهوری به سوریه می‌فرستد.
مراسم فاتحه افغان‌های کشته شده در جنگ سوریه، همواره در ایران برگزار می‌شود
ایران با تشکیل سپاهی چندملیتی از شبه نظامیان شیعه به یاری بشار اسد برخاسته و شماری از مردان افغان را که اکثراً از شیعه مذهب‌های هزاره‌اند به این جنگ اعزام می‌کند.
جنگجویان افغان اکثراً از میان پناهجویان محروم و آسیب‌پذیر داخل ایران جذب می‌شوند.
بعضی از آن‌ها حالا با شروع بحران پناهجویان اروپا، عطای ماندن را به لقایش بخشیده و راهی اروپا شده‌اند.
در یکی از شهرهای آلمان، با یکی از این پناهجویان جوان ملاقات کردم. امیر که نمی‌خواهد اسم واقعیش فاش شود، ۱۸ ساله است و متولد اصفهان. پدر و مادرش افغان‌اند و حالا در آلمان تقاضای پناهندگی کرده است.
او هم مثل بیش از دو میلیون و نیم پناهجوی افغان حاضر در ایران می‌گوید از حقوق اولیه، کارت شناسایی، تحصیل و کار محروم بوده است. حتی امکان خریدن سیم کارت تلفن همراه و گرفتن گواهی‌نامه رانندگی را نداشته است.
می‌گوید زندگی در ایران در سایه ترس و نگرانی مدام از بازداشت و برگردانده‌شدن به افغانستان همراه بوده است. درست مثل یک کابوس. تا اینکه یک روز پیشنهادی به او شد و ورق برای او برگشت.
او می‌گوید: «چند تا از افغان‌هایی که به سپاه نزدیک بودند در یک مسجد با من و دوستانم صحبت کردند. آن‌ها به ما پیشنهاد کردند که برای دفاع از اماکن مقدس شیعه در برابر حمله داعش به سوریه برویم.»
امیر می‌گوید به او وعده گرفتن پاسپورت و یک زندگی بهتر را دادند: «گفتند می‌توانیم مثل ایرانی‌ها زندگی کنیم. ماشین {موتر} بخریم. خانه بخریم...»
امیر عضو تیپ فاطمیون بوده که متشکل از جنگجویان افغان است و تحت فرماندهی سپاه پاسداران ایران.
می‌گوید دوره‌ی آموزشی آن‌ها کوتاه بوده و مخفیانه. او می‌افزاید: «شبی که وارد پایگاه قرچک در نزدیکی ورامین در استان تهران شدیم، همه موبایل‌هایمان را از ما گرفتند. بعد از دو هفته ما را بردند فرودگاه سوار اتوبوس‌هایی کردند که شیشه‌هایش پوشیده بود و بیرون پیدا نبود.»
به امیر گفته شده بود که به او پاسپورت خواهند داد
پناهجویان افغان پاسپورت ندارند، ولی نیروهای افغان بعد از دوره کوتاه آموزشی با هواپیمای چارتر به سوریه منتقل می‌شوند.
امیر می‌گوید: «سپاه پاسداران همه کارها را انجام می‌داد. وقتی رسیدیم سوریه، دیدیم جای گلوله و ویرانی‌های جنگ همه‌جا هست. منطقه جنگی بود. چیزهایی که دیدم و کارهایی که کردم هنوزم اثرش در من مانده. شب‌ها خوابم نمی‌برد. زود عصبی می‌شم.»
اسکات لوکاس، استاد دانشگاه بیرمنگهام بریتانیا، حضور ایران در جنگ سوریه را از نزدیک دنبال کرده است. او می‌گوید سابقه اعزام نیروهای افغان به سال ۲۰۱۲ میلادی بر می‌گردد.
لوکاس می‌گوید: «ممکن است بپرسید چرا نیروهای افغان با حداقل آموزش نظامی یک دفعه وارد نبرد در چنین جنگی بی‌رحمانه می‌شوند. در حقیقت آن‌ها سپر دفاع انسانی‌اند.»
بر اساس گفته‌های لوکاس، در سال ۲۰۱۲ زمانی‌که دولت ایران متوجه شد که ارتش سوریه به تنهایی نمی‌تواند از پس جنگ با مخالفان مسلح به در آید، به‌فکر تدبیر در این مورد افتاد.
لوکاس می‌گوید: «در آن‌زمان سپاه پاسداران ایران دریافت که ارتش سوریه به تنهایی نمی‌تواند موفق شود. جبهه‌های جنگ چنان در سرتاسر سوریه گسترده شده بود که نیروی کافی برای اعزام به آن‌ها وجود نداشت. از طرفی کسی مایل به انجام خدمت سربازی نبود. در نتیجه جعفری فرمانده سپاه پاسداران در ماه سپتامیر همان‌سال اعلام کرد که سپاه، نیروی دفاع ملی سوریه متشکل از ۵۰ هزار نفر را تشکیل خواهد داد تا در کنار ارتش سوریه بجنگند.»
اسکات لوکاس می‌افزاید: «ولی ۵۰ هزار نیرو؟ آن‌ها الزاماً قادر به جذب این همه نیرو از افراد بومی سوریه نبودند. بنابر این رفتند سراغ کشورهای دیگر. چیزی که در عمل منجر به تشکیل نیرویی چند ملیتی از مردان سوری و شبه‌نظامیان خارجی شد که حالا هم در خطوط مقدم می‌جنگند.»
پیام آٰفتاب: شهید «رضا اسماعیلی» (عکس زیر) مبارز افغانی که برای دفاع از حرم حضرت زینب دختر امیرالمؤمنین علی، در برابر حملات تکفیری‌ها در منطقه زینبیه در سوریه به‌سر می‌برد چند روز پیش توسط تروریست‌ها به اسارت گرفته شده و در نهایت سر خود را در راه دفاع از مقدسات اهدا نمود.
| ▲ | نیروهای سوری عاجز از دفاع مناطق |
در مسیر سفرم به اروپا، با عده زیادی از جنگجویان افغان برخوردم که مثل امیر داستان‌هایی مشابه را برایم بازگو کردند.
در کمپ ماریا، در جزیره لزبوس یونان، پای صحبت یک جنگجوی سابق جوان نشستم که می‌گفت آثار روانی جنگ هنوز با اوست. او گفت عضو تیپ فاطمیون بوده و در خطرناک‌‌ترین جبهه‌ها به‌عنوان خط‌شکن می‌جنگیده: «بعضی وقت‌ها هیچ‌چیزی نداشتیم. نه آب و نه نانی برای خوردن نبود. تشنه و گرسنه وسط بیابان. پیاده نظام بودیم دیگه. باید ۲۰-۲۰ کیلومتر پیاده می‌رفتیم تا مقر دشمن و با دشمن رو در رو می‌شدیم و باید با آن‌ها می‌جنگیدیم.»
او می‌افزاید: «هر لحظه می‌رفتم جلو فکر می‌کردم الان میاد منو می‌گیره سرمو می‌بره. خیلی سخت بود برام.»
حدود ده هزار جنگجوی افغان به جنگ سوریه فرستاده شده‌اند
او می‌گوید نیروهای افغان در خط مقدم و برای باز پس گرفتن اراضی و شهرهای سوریه از دست دشمن به‌کار گرفته می‌شوند.
این جنگجوی سابق در مورد جنگ سوریه می‌گوید: «ما زمین‌ها را می‌گرفتیم و می‌دادیم دست نیروهای سوریه ولی آن‌ها نمی‌توانند از آن دفاع کنند و دوباره بعد از یکی دو روز می‌افتاد دست داعش.»
در بندر میتیلینی به گروهی از مردان جوان افغان بر خوردم. همگی از تیپ فاطمیون بودند و از جنگ سوریه فرار کرده بودند.
آن‌ها مدارک و پلاک‌های‌شان را نشانم دادند. یکی از آن‌ها حاضر به گفت‌و‌گو شد. او گفت به‌زور به جنگ اعزام شده است. او می‌گوید: «یک‌سال آن‌جا بودم. آن‌ها ما را به‌زور به جنگ فرستادند. راضی نبودم. ما را به جرم افغان بودن چون مدرک نداشتیم گفتند یا رد مرز می‌کنیم یا می‌فرستیم شما را زندان. در اردوگاه عسگرآباد و زخمی هم شدم.»
شماری زیادی از افغان‌ها در صورت نرفتن به سوریه تهدید به اخراج از ایران شده‌اند و شمار آن‌ها رو به اروپا گذاشته‌اند
۱۲ ماه در سوریه به‌عنوان راننده تانک و تک‌تیرانداز جنگیده. از دمشق تا پالمیرا. اما سرانجام وقتی به ایران برگشته سپاه پاسداران خلف وعده کرده.
او می‌گوید: «گفتند بری اون‌جا کسی کاریت نداره. همش دروغ بود. وقتی برگشتم ایران نامه سی‌روزه هم داده بودند. موتور سوار شدم به من گفت افغانی حق نداری موتور سوارشوی تو گواهی‌نامه نداری. یه سیم کارت می‌خواستم به اسمم بزنم نگذاشتند. گفت باید یک دوره دیگر هم بری سوریه. من دیگه فرار کردم اومدم این‌جا.»
| ▲ | آمار وجود ندارد |
آمار دقیقی از تعداد مردان افغان که به سوریه اعزام شده‌اند و یا آن‌هایی که کشته می‌شوند در دست نیست. نظر به آمار تقریبی دیدبان حقوق‌بشر، سپاه پاسداران ایران حدود ۱۰ هزار افغان را جذب کرده است.
وزارت خارجه ایران موضوع اعزام مردان افغان به جنگ سوریه را همواره تکذیب کرده و تنها در یک مورد مقامات ایرانی گفتهاند که نیروهای افغان داوطلبانه و برای دفاع از اماکن مقدس به سوریه فرستاده می‌شوند. اما هر هفته در ایران مراسم خاک‌سپاری کشته‌شدگان تیپ فاطمیون برگزار می‌شود.
با حملات نیروهای دولتی سوریه در حومه حلب، به‌نظر می‌رسد که لشکر جنگجویان خارجی ایران در سوریه به جنگ در دفاع از بشار اسد و کشته شدن در راه او ادامه دهد.[٣]
| ▲ | افغانستان اعزام افغان‌ها به سوریه را بررسی می‌کند |
دولت افغانستان گزارش سازمان دیدبان حقوق بشر را در مورد اینکه ایران شهروندان افغانستان را به سوریه می‌فرستد، بررسی می‌کند.
چندی قبل سایت رجانیوز عکسی از علیرضا توسلی در کنار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران منتشر کرده بود. چهره سایر اشخاص توسط این سایت پوشانده شده
جاوید فیصل معاون، سخنگوی ریاست اجرائی دولت وحدت ملی افغانستان گفت که کابل صحت و سقم گزارش این نهاد را از مجراهای دیپلماتیک تحقیق می‌کند.
سازمان دیدبان حقوق بشر که مقر آن در نیویورک است، در گزارش تازه اعلام کرده است که سپاه پاسداران ایران از سال ۲۰۱۳ میلادی تاکنون هزاران مهاجر افغان را که بدون مدرک اقامت قانونی در ایران زندگی می‌کنند، استخدام و به جنگ سوریه اعزام کرده است.
فیصل گفت که بعد از طی مراحل، دولت افغانستان اقدامات لازم را انجام خواهد تا این مشکل به‌صورت اساسی حل شود.
صدیق صدیقی، سخنگوی وزارت داخله (کشور) افغانستان در واکنش به این گزارش نهاد دیدبان حقوق بشر حساب توییتری خود نوشته است: «فرستادن مهاجران بیچاره افغان برای جنگ به سوریه، در تضاد با تمام قوانین بین‌المللی مهاجرت است و باید متوقف شود.»
این نهاد مدعی شده که ایران این پناهندگان و مهاجران را تهدید به بازگرداندن به کشورشان کرده و مجبور می‌کند در سوریه بجنگند.
در گزارش این نهاد که دیروز، جمعه ۹ دلو (بهمن) منتشر شده، آمده است که مقام‌های ایرانی این افراد را ترغیب کرده‌اند که اگر برای دفاع از اماکن مقدس شیعه به سوریه بروند، در مقابل به آن‌ها کمکهای مالی و اجازه اقامت قانونی در ایران داده می‌شود.
این سازمان افزوده که در اواخر سال ۲۰۱۵ با حدود ۳۰ تن از افغان‌ها که در ایران زندگی می‌کردند، مصاحبه کرده است. برخی از آن‌ها اظهار داشته‌اند که دولت ایران بستگانشان را «تحت فشار قرار داده» است تا حاضر به جنگ در سوریه شوند. این افراد از ایران فرار کرده و خود را به یونان رساندهاند یا به‌دلیل امتناع از انجام این کار «به افغانستان باز گردانده شده‌اند.»
قبلاً تصاویری نشر شده بود که حاکی از حضور افغان‌ها در کنار شبه نظامیان وفا دار به بشار اسد بود
شمار دیگر این افراد هم به گزارشگران سازمان دیدبان حقوق بشر گفتهاند که آن‌ها یا به‌علت اعتقادات مذهبی یا به‌خاطر قانونی‌کردن وضعیت اقامت‌شان در ایران داوطلب شدند که همراه با گروه‌های شبه‌نظامی تحت سرپرستی ایران در سوریه بجگند.
پیتر بوکرت، رئیس بخش امور اضطراری در سازمان دیدهبان حقوق بشر در این باره گفته است: «ایران نه تنها به پناهندگان و مهاجران افغان انگیزه جنگیدن در سوریه را داده بلکه به گفته تعدادی از این افراد، آن‌ها را تهدید کرده است در صورت شرکت نکردن در جنگ، به افغانستان باز گردانده خواهند شد. گروهی از این مردها و پسرهای افغان که با چنین انتخاب تأسف‌باری مواجه شده بودند، از ایران به اروپا گریختند.»
براساس این گزارش ایران حدود سه میلیون افغان را پناه داده که بسیاری از آن‌ها از رنجها و سختیها و درگیری‌های مسلحانه در افغانستان، به ایران گریختهاند. تنها ۹۵۰ هزار نفر از این افراد، پناهنده قانونی در ایران محسوب می‌شوند. بقیه به‌صورت غیرقانونی یا با ویزای موقت در ایران زندگی می‌کنند.
به گفته‌ی سازمان دیدبان حقوق بشر مراسم تشییع جنازه برای جنگجویان افغانستان که در سوریه کشته می‌شوند، غالباً در ایران برگزار می‌شود و گاهی مقاماهای ایرانی نیز در آن شرکت می‌کنند. در رسانه‌های داخلی ایران بارها گزارش شده که افغان‌های مقیم ایران، خود داوطلبانه به گروه‌های شبه نظامی در سوریه پیوستهاند.
در گزارش این نهاد تاکید شده که بسیاری از مصاحبه شوندگان گفتهاند که خطر دستگیری و خدمت اجباری نظامی عامل مهمی در تصمیم آن‌ها به ترک ایران بوده است.
نیروهای مخالف اسد بارها تصاویری را نشر کرده بود و مدعی شده بودند که شماری از افغان‌ها در کنار نیروهای اسد می‌جنگند
این نهاد نوشته که از میان مصاحبه‌شوندگان، یک پسر افغان ۱۷ ساله گفته که با پسر عموی ۱۷ ساله خود در تهران بازداشت شده‌اند. مقام‌های ایران این پسر را مجبور کردند آموزش نظامی ببیند و سپس وی را علی‌رغم نداشتن میل برای جنگیدن به سوریه اعزام داشتند. اما پسر عموی وی که از توانایی کافی برای خدمت نظامی برخوردار نبود، به افغانستان باز گردانده شد.
حمید علی، یکی از جنگجویان افغان گفته که خود داوطلب جنگ در سوریه شده است و بعد از پذیرفته‌شدن، او را به‌یک پادگان آموزش نظامی به‌نام پادگان شهید پازوکی در ورامین در ۶۰ کیلومتری جنوب تهران فرستادند که در آن‌جا او در کنار دیگر افغان‌ها، پاکستانیها و عربهای داوطلب، به‌مدت ۱۹ روز آموزش نظامی ابتدایی دریافت کرده است.
او گفته که سپس آن‌ها را با هواپیما به دمشق انتقال دادند و پس از ورود ابتدا به زیارت مرقد حضرت زینب بردند که یکی از زیارتگاههای مهم شیعیان محسوب می‌شود. نخستین عملیات نظامی وی به‌مدت دو ماه در حلب با تیپ فاطمیون بود که همگی شیعه و اکثراً افغان بودند. او حقوق ۲ میلیون تومان (حدود ۵۵۰ دلار) در ماه به‌علاوه ۶۵۰،۰۰۰ تومان (حدود ۱۹۰ دلار) هزینه دوران ۲۱ روزه‌ی مرخصی دریافت می‌کرد.
به گفته او در طی مأموریت دوم، وی به‌سمت معاون فرمانده تیپ منصوب شده و به‌مدت سه ماه و پنج روز در نزدیکی منطقه بلندیهای جولان خدمت کرده که تحت اشغال اسرائیل قرار دارد.
سپس واحد او که دارای ۴۰۰ رزمنده افغان بودند، بدون دریافت هیچ‌گونه مرخصی نظامی به ناحیهای در مرز عراق اعزام شدند.
او گفت: «آن‌ها به ما هیچ‌گونه اسلحه سنگین ندادند و ما فقط اسلحه کلاشنیکف‌مان را داشتیم. حتی به ما نگفتند که ما را به کجا اعزام می‌کنند تا آن‌که به منطقه‌ی مورد نظر رسیدیم. آن‌ها فقط ما را درون یک کامیون جای دادند و یک روکش برزنت بالای سر ما کشیدند و فقط هنگامی که برای انجام عملیات به منطقه مورد نظر رسیدیم به ما اجازه دادند پیاده شویم. در عرض چند روز ۲۰۰ تن از ۴۰۰ رزمنده در طی درگیری کشته شدند.»
به گفته این نهاد؛ حمید که از نظر تسلیحاتی به‌شدت ضعیف‌تر از دشمن بود، از یگان خود فرار کرد و به تهران بازگشت تا پول پیدا کند و از ایران فرار نماید. زمانی که در تهران به‌سر می‌برد، مقامات ایرانی مکرراً با وی و خانوادهاش تماس گرفتند و گفتند اگر فوراً به‌خدمت خود باز نگردد، زندانی خواهد شد و در صورت امتناع از بازگشت به‌خدمت خود در ارتش، بستگانش به طریقی آسیب خواهند دید. پس از اینکه حمید ایران را ترک کرد، بستگانش مجبور شدند محل سکونت خود را از ترس مقامات ایران تغییر دهند.
علیرضا توسلی یک افغان مقیم ایران، معروف به «ابوحامد» موسس تیپ فاطمیون بود. توسلی در جنگ با ارتش شوروی و هم‌چنین در جنگ هشت ساله ایران و عراق شرکت داشته است. براساس گزارش‌ها علیرضا توسلی اوایل زمستان سال گذشته خورشیدی در سوریه کشته شد.
قبلاً از این نیز تصاویر نشر شده بود که نشان می‌داد افغان‌ها به جنگ سوریه اعزام شده‌اند ولی وزارت امور خارجه افغانستان در مورد این تصاویر گفته بود که مدارک معتبر که صحت این تصاویر را تایید کند، در دست ندارد.
اعتراض‌های عمومی در سوریه از بهار ۲۰۱۱ شروع و مدت کوتاهی بعد با سرکوب خونین مواجه شد
سراج‌الحق سراج، معاون سخنگوی وزارت خارجه افغانستان، به بی‌بی‌سی گفته بود: «ادعا شده بود که ایران مهاجران افغان را به جنگ به کمک اسد روان می‌کند، ادعاهایی هم شده بود که برخی از افغان‌ها می‌روند و در صفوف مخالفان اسد می‌جنگند، ما قبلاً با نمایندگی ما در جمهوری اسلامی تماس گرفتیم، مقامات جمهوری اسلامی این موضوع را رد کرده و ما هم مدارکی در دست نداریم که از مهاجران در آن‌جا استفاده می‌شود.»
گزارش‌ها در مورد حضور افغان‌ها در جنگ سوریه اولین‌بار در سال ۲۰۱۳ در اوج تنش‌های سیاسی-نظامی این کشور پخش شد. بعد از آن تصاویری که ادعا شده بود گورستان افغان‌هایی است که در جنگ سوریه کشته و در ایران دفن شده‌اند، در شبکه‌های اجتماعی از سوی افغان‌ها منتشر شد.
دولت ایران قبلاً گزارش‌های مبنی بر فرستادن شهروندان افغان از سوی این کشور به جنگ سوریه را رد کرده است.
اعتراض‌های عمومی در سوریه از بهار ۲۰۱۱ شروع و مدت کوتاهی بعد با سرکوب خونین مواجه شد. این ناآرامی‌ها حدود یک سال بعد به یک جنگ تمام‌عیار داخلی تبدیل شد.[۴]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- این بار اول نیست که افغان‌ها در ایران به جنگ کشانیده می‌شوند. بر اساس یافته‌های کیت کلارک از شبکه‌ی تحلیلگران افغانستان، تعدادی از افغان‌ها در سال‌های ۱۹۸۰ در جنگ ایران علیه عراق حضور داشتند. یک فرمانده مجاهدین به خانم کلارک گفته است که چگونه برای گرفتن اسلحه علیه شوروی در افغانستان، به ایران می‌رفت. او برای شرکت در درگیری‌های شدید شبه‌ی جزیره فاو، خونین‌ترین صحنه‌ی جنگ ایران و عراق، و نیز به کردستان فرستاده شده است.
[٢]- افغان‌ها چگونه به جنگ سوریه کشانده می‌شوند؟، شبکه‌ی تحلیلگران افغانستان: شنبه ٢۴ مه ٢٠۱۴ - ۳ جوزا ۱۳۹۳.
[٣]- فریبا صحرایی، جنگ سوریه؛ افغان‌هایی که از ایران به جنگ سوریه فرستاده می‌شوند، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: چهارشنبه ٢٠ آوریل ٢٠۱٦ - ۱ اردیبهشت ۱٣۹۵ (اعزام مهاجرین افغان از ایران به سوریه موضوع مستندی است که شامگاه چهارشنبه، ١ ثور/اردیبهشت از تلویزیویون بی‌بی‌سی فارسی پخش می‌شود.)
[۴]- افغانستان اعزام افغان‌ها به سوریه توسط ایران را بررسی می‌کند، فارسی بی‌بی‌سی: شنبه ٣٠ ژانویه ٢٠۱٦ - ۱٠ بهمن ۱٣۹۴.
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی
