 |
|
روابط آمریکا و افغانستان
فهرست مندرجات
.
ترامپ و نگاه متفاوتش به جنگ افغانستان
دونالد جان ترامپ (Donald John Trump)، چهل و پنجمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا است، که پیش از ورود به سیاست کارآفرین و یک چهره‌ی تلویزیونی بود. او که چهل و چهارمین فرد ثروتمند جهان، در اوایل قرن بیست و یکم به سیاست ابراز علاقه کرد و در سال ۲۰۰۰ برای کسب نامزدی حزب ریفورم در انتخابات ریاست‌جمهوری رقابت کرد و در انتخابات مقدماتی این حزب در دو ایالت پیروز شد و سپس کنار کشید. او در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۶ بار دیگر رسماً نامزدی خود را برای انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری ۲۰۱۶، این‌بار به‌عنوان یک جمهوریخواه اعلام کرد. در مه ۲۰۱۶، پس از موفقیت او در پیروزی در بیش‌ترین ایالت‌ها و کسب بیش‌ترین آرای رقابت مقدماتی حزب جمهوریخواه، تنها رقبای باقیمانده‌ی او کناره‌گیری کردند و ترامپ در ژوئیه رسماً نامزد حزب جمهوریخواه شد. ترامپ در انتخابات سراسری ۸ نوامبر ۲۰۱۶ به‌طرز غافلگیرکننده‌ای بر هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات پیروز شد. ترامپ با ۷۰ سال سن ثروتمندترین و مسن‌ترین کسی است که ریاست جمهوری را شروع کرد و هم‌چنین، او تنها کسی است که بدون هرگونه سابقه تصدی مناصب سیاسی یا نظامی به ریاست جمهوری آمریکا برگزیده شد و پنجمین کسی است که با کسب آرای مردمی کمتر از رقیبش رییس جمهور شد.
در سیاست خارجی، ترامپ حامی عدم مداخله و ملی‌گرا توصیف شده است. زمانی که او هنوز نامزد جمهوریخواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا بود، سیاست‌هایش به‌گونه واضح در مغایرت با سیاست‌های دولت اوباما قرار داشت. زیرا سیاست‌های دولت اوباما در افغانستان بیشتر روی ملت‌سازی و تقویت نهاد سیاسی متمرکز بود. در حالی که ترامپ می‌گفت نگاه آمریکا باید به درون باشد، از «ملت‌سازی» دست بردارد، و منابع خود را در راستای نیازهای داخلی جهت‌دهی کند. به‌علاوه، پیوند دادن افغانستان با تروریسم از سوی ترامپ می‌توانست روی روابط افغانستان و واشنگتن اثر بگذارد و باعث تیر‌‌گی در روابط میان دو کشور و نیز سبب کاهش حمایت‌های نظامی افغانستان در جنگ بر ضد تروریسم شود.
با این حال، دونالد ترامپ، به‌طور مکرر در مورد این‌که ایالات متحده امریکا حضور نظامی درازمدت در افغانستان داشته باشد، متردد بود و همواره مخالف تلاش‌های امریکا برای ملت‌سازی در افغانستان می‌نمود. در ماه ژانویه سال ۲۰۱۳ ترامپ در تویت خود، خواستار خروج سربازان امریکایی از افغانستان شد و از اتلاف میلیاردها دلار ابراز تاسف کرد که می‌توانست برای «بازسازی امریکا» استفاده شود. ولی، در ماه اکتبر سال ۲۰۱۵ ترامپ موضعش را تعدیل کرد و این را پذیرفت که ۹۸۰۰ سرباز امریکایی در افغانستان باقی بماند. هرچند ترامپ تاکید کرده بود که این سربازان اهداف نهاد‌سازی در افغانستان را متوقف کرده و روی جنگ بر ضد تروریسم و نگرانی‌های امنیتی بپردازند. از سوی دیگر، ترامپ به این عقیده است که حضور نظامی امریکا در افغانستان شیوه موثر برای زیر نظارت داشتن توانایی‌های اتمی پاکستان است. برای جلوگیری از دست‌یافتن تروریستان به مهمات اتمی پاکستان، ترامپ خواستار همکاری‌های امنیتی افغانستان و هند شد. این پالیسی تنش‌ها میان امریکا و پاکستان را نیز افزایش داد. پاکستان به‌طور مکرر ادعا کرده است که همکاری‌های امنیتی میان هند و افغانستان به هدف حمایت گروه‌های شورشی بر ضد پاکستان صورت می‌گیرد، اما واشنگتن و دهلی جدید این ادعاها را شدیداً رد کرده‌اند.
اما حضور کارکشته‌های نظامی جنگ افغانستان در کابینه ترامپ، نوید رویکرد جدی در این جنگ را می‌داد. در ۲۱ قوس ۱۳۹۵، باتریک کندی معاون وزارت خارجه امریکا در امور مدیریت گفت: رئیس‌جمهور جدید امریکا برنامه‌های جدیدی را برای همکاری با افغانستان روی دست دارد. او می‌گوید: «همکاری آن‌ها با افغانستان به‌نفع به‌هر دو کشور خواهد بود و دولت امریکا با افغانستان برای تامین صلح و امنیت دایمی در این کشور تلاش خواهند کرد». کندی گفت امریکا دوست و متحد افغانستان است و این دوستی ادامه پیدا خواهد کرد. به باور کندی همکاری امریکا با افغانستان در ۱۵ سال گذشته موجب پیشرفت‌های زیادی برای مردم افغانستان شده است.
وی افزود: «ما در ۱۵ سال گذشته از نزدیک با مردم افغانستان کار کرده‌ایم و زمینه پیشرفت زیادی برای دولت و مردم افغانستان فراهم شد، همان‌طور که گفتم دولت امریکا دوست مردم افغانستان است و من فکر می‌کنم رئیس جمهور منتخب امریکا برنامه‌هایی برای کار با افغانستان را تهیه کرده است».
طولانی‌ترین جنگ آمریکا هم مالیات‌دهندگان آمریکایی و هم مردم افغانستان را به‌ستوه آورده است. حتی تب و تلاش باراک اوباما، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، برای شکستن بن‌بست جنگ افغانستان به‌جای نرسید.
اظهارات دونالد ترامپ پیش از شروع مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا در مورد بی‌حاصل بودن این جنگ، آب سردی بود که روی امید نیم‌بند افغان‌ها برای پایان این جنگ ریخته می‌شد. غیبت مسئله افغانستان از برنامه‌های مبارزات انتخاباتی نامزدان، این سرخوردگی را بیشتر کرد.
با ورود ترامپ، یکی از جنجالی‌ترین رئیس‌جمهورهای آمریکا به کاخ سفید، نگاه‌ها به او توام با امید و یاس بود. امید از سیاست عمل‌گرای حزب جمهوریخوان مایه می‌گرفت و ناامیدی از اظهارات دونالد ترامپ درباره جنگ افغانستان. جمع‌شدن کارکشته‌های نظامی جنگ افغانستان در کابینه‌ی ترامپ، نوید رویکرد جدی در این جنگ را می‌داد. کابل بارها پذیرای ژنرال‌های آمریکایی بود. ترامپ به اطلاعات جامع از وضعیت جنگ در افغانستان نیاز داشت.
نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل در ۲ ژانویه گفت: «آمریکا ۲۵۵ میلیون دلار کمک به پاکستان را پرداخت نمی‌کند.»
در ماه اوت ۲۰۱۷ ماحصل این اطلاعات در چارچوب استراتژی جدید آمریکا برای جنگ افغانستان اعلام شد. این استراتژی به نوعی بازتاب خواست رهبران دولت افغانستان بود. حضور بدون تعیین جدول زمانی نیروهای آمریکایی در افغانستان و اعمال فشار بر پاکستان برای دست کشیدن از حمایت گروه‌های افراطی، دو بخش مهم این استراتژی است.
ترامپ گفت: «خروج عجولانه (از افغانستان) یک فضای خالی ایجاد خواهد کرد که تروریست‌ها از جمله داعش و القاعده فوراً آن را پُر خواهند کرد - همان‌طوری که قبل از ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ اتفاق افتاد. همان‌طوری که می‌دانید، آمریکا در سال ۲۰۱۱ عجولانه و به اشتباه از عراق خارج شد. در نتیجه دستاوردهایی که به‌سختی به‌دست آورده بودیم به‌راحتی به‌دست دشمنان تروریست ما افتاد.»
ترامپ در مورد پاکستان گفت آمریکا دیگر نمی‌تواند در قبال حضور گروه‌هایی مانند طالبان در پاکستان ساکت بماند. او گفت: «پاکستان به سازمان‌هایی پناه داده که هر روز تلاش می‌کنند مردم ما را بکشند. ما به پاکستان میلیاردها دلار پرداخته‌ایم ولی آن‌ها به تروریست‌هایی پناه داده‌اند که ما با آن‌ها می‌جنگیم. این وضع باید تغییر کند و این تغییر فوراً انجام خواهد شد.»
کمک مالی آمریکا به پاکستان ۲۰۰۲-۲۰۱۵
این تهدید به‌شکل قطع کمک‌های امنیتی و نظامی به پاکستان عمل شد. نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل در ۲ ژانویه گفت: «آمریکا ۲۵۵ میلیون دلار کمک به پاکستان را پرداخت نمی‌کند. برای این تصمیم دلایل روشنی وجود دارد. پاکستان سال‌ها است که بازی‌دوگانه می‌کند؛ به تروریست‌ها پناه میدهد. گاهی با ما همکاری می‌کند؛ در عین حال، به تروریست‌هایی پناه می‌هد که در افغانستان به ما حمله می‌کنند. این بازی برای دولت آمریکا قابل قبول نیست.»
واکنش پاکستانی‌ها به این تهدیدها و اقدامات، تند و در مواردی با اعتراضات خیابانی همراه بود. ملیحه لودهی، نماینده پاکستان در سازمان ملل متحد اظهارات مقام‌های آمریکایی علیه پاکستان را به‌شدت رد کرده و گفته است در صورتی که «[آمریکا] از همکاری‌ها با [کشورش] استقبال نکند، این همکاری‌ها را مورد تجدید نظر قرار میدهد». او گفته است که پاکستان «در مبارزه با تروریسم بیش‌ترین مشارکت و قربانی را داده است».
در بخش نظامی، با حضور ترامپ در کاخ سفید دیدگاه واقع‌گرایانه جمهوریخواهان در مورد جنگ افغانستان تا حدی بازتاب پیدا کرد. جان مک‌کین، سناتور جمهوریخواه در ۱۲ حوت (اسفند) گفته بود که رئیس‌جمهور ترامپ باید با همان قاطعیت که با داعش درعراق و سوریه مبارزه می‌کند، با وضعیت امنیتی افغانستان نیز برخورد کند. در غیر آن، وضعیت کنونی افغانستان «منجر به شکست استراتیژیک می‌شود».
جان مک‌کین، سناتور جمهوریخواه: وضعیت امنیتی افغانستان به رسیدگی فوری نیاز دارد
جان مک‌کین در سفر هیاتی از سناتوران آمریکایی به کابل در آخر ماه می ۲۰۱۷ گفت: «تاریخ نشان داده که طرف جنگ زمانی پای میز مذاکره حاضر می‌شود که متوجه باخت خود شود. برای کشاندن پای طالبان و شبکه حقانی به میز مذاکره، باید توان حملاتی این گروه‌ها بر شهرها از آن‌ها گرفته شود و در عین زمان، موضع و پایگاه‌های آن‌ها مورد حمله قرار گیرد.»
در یک‌سال حضور ترامپ در کاخ سفید جبهه‌های جنگ در افغانستان هم شاهد تحرکات نظامی زیادی بود. حملات هوایی نیروهای آمریکایی دو برابر شد، حملات شبانه سربازان افغان با پشتیبانی فنی نیروهای آمریکایی افزایش یافت و هواپیماهای بیش‌تری در اختیار ارتش افغانستان قرار گرفت.
وزارت دفاع افغانستان می‌گوید با حمایت نیروهای آمریکایی برنامه طالبان و داعش برای تسخیر مرکز برخی از ولایت‌ها و ولسوالی‌ها (شهرستان‌ها) مختل شد. محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع افغانستان به بی‌بی‌سی گفت: «در مبارزه با داعش به‌دست‌آوردهای خوبی نایل شده‌ایم. ولسوالی‌های پچیراگام، اچین، چپرهار و خوگیانی را، که دشمن [با تصرف آن‌ها] قصد تسخیر ننگرهار را داشت، مصون ساختیم.»
او می‌افزاید: «در ولسوالی چوکی ولایت کنر گروه‌های داعش از بین رفت. در ولسوالی درزاب فاریاب گروه‌هایی که تحت نام داعش فعالیت می‌کردند، تارومار شدند. در عملیات موسی‌قلعه و نوزاد ولایت هلمند بیش از ۲۰ کارخانه مین‌سازی و کارخانه‌های تولید مواد مخدر طالبان از بین رفت. ولسوالی ناوه هلمند و جانی‌خیل پکتیا را از دست دشمن خارج کردیم.»
به گفته رادمنش، در یک سال گذشته نزدیک به دو هزار جنگجوی داعش به شمول بیش از دوصد فرمانده و سه رهبر این گروه در جنگ کشته شده‌اند. در جنگ با گروه طالبان هم هزاران جنگجو و بیش از ۵۰۰ فرمانده این گروه کشته شده‌اند.
ارتش ملی افغانستان
چشم‌انداز جنگ در سال پیش‌رو هم برای نیروهای امنیتی افغانستان و همکاران بین المللی آن‌ها روشن است. قرار است جنگنده‌های اف-۲۲ و ب-۵۲ و هزار سرباز آمریکایی با هدف کوچک کردن مناطق تحت کنترل طالبان و داعش در دو سال آینده وارد عمل شوند.
اما پیروزی که در عرصه سیاسی نصیب رهبران افغان شده به مراتب بیشتر از دست‌آوردهای نظامی است. رهبران افغانستان سرمست از همسویی آمریکا، در هفته‌ای که گذشت میزبان نماینده ۱۵ عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد بود.
حدود شش دهه گذشته پاکستان متحد استراتژیک آمریکا بوده است و تلاش رهبران افغانستان برای جلب نظر آمریکا در قضیه اختلافات مرزی با پاکستان و مسئله پشتونستان همیشه به شکست انجامیده بود. در سیاست خارجی آمریکا همیشه اولویت با پاکستان بوده است تا افغانستان.
در شانزده سال گذشته هرچند مسئله تروریسم جایگاه افغانستان را در سیاست خارجی آمریکا ارتقا داد و این کشور را به کانون مبارزه با آن قرار داد، پاکستان همچنان راهرو اصلی برای ارسال کاروان‌های نظامی آمریکا بود و بازوی استراتژیک واشنگتن در این مبارزه قلمداد شده است.
محمداشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان
در بیش از یک دهه گذشته بارها رهبران افغان اعلام کردند که پایگاه‌های گروه‌های افراطی مثل طالبان و شبکه حقانی در خاک پاکستان است و اسلام آباد بازی دوگانه‌ای در مبارزه با تروریسم در پیش گرفته است، اما یا شنیده نشد و اگر شنیده شد، به آن‌ها بها داده نشد.
بی‌جا نخواهد بود که گفته شود اولین‌بار در تاریخ معاصر افغانستان است که کابل توانسته در برخوردش با اسلام‌آباد، واشنگتن را با خود همراه بسازد و پاکستان را به‌عنوان «کشور حامی تروریسم» تا آستانه‌ی شورای امنیت سازمان ملل بکشاند.
فرامرز تمنا، رئیس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت خارجه افغانستان چرخش در سیاست خارجی آمریکا در قبال پاکستان را معلول بازگشت جمهوریخواهان به‌قدرت و روابط خوب کابل و واشنگتن و لابی حکومت افغانستان می‌داند.
تمنا گفت: «فضای بین‌المللی فعلی دگرگون شده است. مجموعه کشورهای ناتو که راس آن ایالات متحده آمریکاست، جایگاه استراتژیکی را که پاکستان در گذشته داشت، به این کشور نمی‌دهند. این فرصتی است فراروی سیاست خارجی و دستگاه‌های امنیتی افغانستان. شورای امنیت و ایالات متحده آمریکا فارغ از مؤلفه‌ای به نام افغانستان تعاملاتی که در نظر است، در قبال پاکستان انجام خواهند داد.»
اما این‌هم واضح است که رهبران و سیاستمداران افغان در هفده سال گذشته هیچ‌گاه تا این اندازه از هم دور نبوده‌اند. ژنرال عبدالرشید دوستم، معاون اول ریاست جمهوری که از قوم ازبک در افغانستان نمایندگی می‌کند در تبعید به‌سر می‌برد. عطامحمد نور، والی مخلوع بلخ عملاً رو در روی ارگ ریاست جمهوری ایستاده است. ژنرال رازق، فرمانده پُرنفوذ پلیس قندهار دل خوشی از دولت مرکزی ندارد و عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت و محمد محقق، معاونش بارها اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان را به مصادره کردن صلاحیت ریاست اجرایی، وزرا و والی‌ها متهم کرده‌اند.
از سوی دیگر، گسترش دامنه فعالیت گروه‌های شورشی، تلفات بالای غیرنظامیان و سربازان افغان و فساد سرسام‌آور در ادارات دولتی، محبوبیت حکومت وحدت ملی را تا حدی زیادی کاهش داده است.
حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، افق‌های روشنی پیش‌روی رهبران افغانستان گشوده است. اما فضای سیاسی موجود در این کشور شاید فرصتی برای درک شرایط به‌وجود آمده در فضای بین‌المللی را ندهد و افغانستان ممکن است از چشم آمریکا بیافتد.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- اسماعیل شهامت، ترامپ و نگاه متفاوتش به جنگ افغانستان، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: یک‌شنبه ۲۱ ژانویه ۲۰۱۸ - ۱ بهمن ۱۳۹۶
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی
