 |
|
دموکراسی
فهرست مندرجات
◉ واژه‌شناسی
◉ تعریف و ویژگی‌های دموکراسی
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ ارکان و اصول دموکراسی
◉ گونه‌های دموکراسی
◉ دسته‌بندی نظام‌های دموکراتیک
◉ نقد و ناکارآمدی‌ها
◉ رشد و توسعه
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
واژگان سیاسی شکل‌های حکومت
مردم‌سالاری یا دموکراسی (به انگلیسی: Democracy، با تلفظ آمریکایی: Democracy)، یک روش حکومتی است برای مدیریت کم‌خطا بر مردم حق‌مدار، که در آن فرد یا گروهی خاص حکومت نمی‌کنند بلکه مردم حکومت می‌کنند. اما در واقع، در این روش حکومتی، شهروندان به گروهی از رهبران سیاسی حق حکومت را از طریق انتخابات دوره‌ای اعطا می‌کنند.
| ▲ | واژه‌شناسی |
...
| ▲ | مفهوم‌شناسی و ویژگی‌های دموکراسی |
دموکراسی از زمانی که پریکلس، آن را «حكومت مردم» تعريف كرد، تا امروز در جوامع مختلف غربی دچار دگرگونی‌های زياد شده است. در دائرةالمعارف دموکراسی، که زیر نظر سیمور مارتین لیپست تدوین شده، آمده است:
-
دموکراسی از پدیده‌ای عمدتاً مربوط به اروپای شمالی است تا پدیده‌ای جهانی، که در سده‌ی بیستم سیر تحول پیموده است. بسیار از افراد کم‌وبیش در همه‌ی جوامع، از همه‌ی طبقات اجتماعی و اقتصادی، همه‌ی مقاطع تحصیلی، سطوح شغلی، و ادیان مختلف، دموکراسی را نوع مطلوب حکومت می‌دانند. با این‌حال از نظر بسیاری از مردم به‌ویژه کسانی که تجربه‌ای اندک در زمینه‌ی حکومت مبتنی بر نمایندگی دارند یا اصولاٌ هیچ تجربه‌ای در این زمینه ندارند، یا از نظر کسانی که مزایای این نوع حکومت را امری مسلم می‌دانند، جاذبه‌ی دموکراسی بیش‌تر عاطفی است تا عقلی. این اصطلاح احساسات عمیقی در افراد بیدار می‌کند، ولی معدود‌اند کسانی که بتوانند تعریفی فراتر از حد جزئی و مقدماتی از آن به‌دست دهند و حال آن‌که دموکراسی در بیش‌تر نقاط جهان و در زمینه‌های فرهنگی گوناگون موجودیت پیدا کرده است، تنوع و تفاوت آن تعاریف هم بسیار می‌شود. تعریف مفهوم دموکراسی ناگزیر مبنای فرهنگی دارد... این تعاریف به تاریخ نیز وابسته‌اند... تعریف هر شخص از دموکراسی از عوامل متعدد دیگری نیز تأثیر می‌پذیرد.
دموکراسی سياسی، در عمل، به‌معنای «حکومت اکثريت» يا «نصف به اضافه‌ی يک رأی‌دهندگان» است و آبراهام لينکلن آن‌را «حکومت مردم به‌دست مردم و برای مردم» تعريف کرده است. دموکراسی، در مقام فلسفه‌ی سياسی، مردم را در اداره‌ی امور خود و نظارت بر حکومت شايسته و توانا و حقدار می‌شناسد و وجود دولت را ناشی از اراده‌ی مردم می‌شمارد و از جمله ديگر اصول آن برابری شهروندان کشور در برابر قانون، مسئوليت دولت در برابر اکثريت، و گردن نهادن به قوانين برآمده از خواست اکثريت است.
«کارل پوپر» فيلسوف معاصر می‌گويد دموکراسی هرگز حکومت مردم نبوده، و نمی‌تواند باشد، و نبايستی که باشد. اين خطرناک است به‌مردم و به‌ويژه به کودکان بياموزيم که دموکراسی به‌معنای حکومت مردم است، يعنی حکومت عموم، که حقيقت ندارد، و وقتی فرد از واقعیت مساله‌ی آگاه شود، احساس می‌کند فریب خورده است، و اين احساس می‌تواند حتی به تروريسم بی‌انجامد.
به‌هر حال، حکومت‌ها به‌هر شکل و صورتی‌که در آیند اگر پایه‌ی آن‌ها بر آرأ مردم بنا نشده باشد به‌خودکامگی و استبداد رأی فردی و یا استبداد اقلیت محدود می‌رسد و استبداد هرگونه باشد چه فردی و چه دسته‌جمعی به فساد می‌انجامد.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
نخستین‌بار در تفکر فيلسوفان و سياسيون یونان باستان مطرح شد. داريوش آشوری در اين مورد می‌نويسد:
- لفظ دموکراسی در اصل در دولت‌شهرهای يونان باستان پديد آمد و مراد از آن حکومت عامه‌ی مردم است، يعنی حق همگان برای شرکت در تصميم‌گيری در مورد امور همگانی جامعه. اين‌صورت از دموکراسی مستقيم نام دارد. اين شکل از حکومت به‌ويژه در آتن (سده‌ی پنجم ق.م) پديد آمد و در آن همه‌ی مردم (به‌جز زنان و بردگان) مستقيم در وضع قوانين شرکت می‌کردند و برای امور اجرائی نيز به‌نوبت عهده‌دار سمت‌ها می‌شدند، و دادرسان دادگاه‌ها نيز با قرعه برگزيده می‌شدند. جمهوری روم نيز با برخی از جنبه‌های دموکراسی آشنايی داشت و روش نمايندگی نخستين‌بار در آن به‌کار بسته شد، اما با پيدايش دوره‌ی امپراطوری، دموکراسی نيز از آن رخت بر بست.
| ▲ | ارکان و اصول دموکراسی |
بنیادهای دموكراسی و یا اركان آن مبتنی بر چهار ركن اساسی است و به‌هر حكومتی كه این اركان را در نظام سیاسی خود منظور كرده و بدان التزام نظری و عملی دارد، نظام سیاسی دموكرات اطلاق می‌گردید. این اركان مهم عبارت‌اند از: ۱- قانون اساسی، ۲- نظام پارلمانی (مجلس)، ۳- احزاب سیاسی، و ۴- مطبوعات آزاد.
| ▲ | گونه‌های دموکراسی |
| ▲ | دسته‌بندی نظام‌های دموکراتیک |
| ▲ | نقد و ناکارآمدی‌ها |
| ▲ | رشد و توسعه |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
در علوم سیاسی، «مردم‌سالاری» هم‌ارزِ «دمُکراسی» (Démocratie)؛ منبع: گروه واژه‌گزینی، «لاتین»، در دفتر ششم، فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۸۵-۶ (ذیل سرواژه‌ی Democracy)
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ جامعه‌شناسی │ علوم سیاسی
