 |
|
صابون
فهرست مندرجات
◉ پیشینه‌ی تاریخی
◉ انواع صابون
◉ روش‌های تولید صابون
◉ کنترل کیفیت در تولید صابون
◉ يادداشت‌ها
◉ پيوست‌ها
◉ پی‌نوشت‌ها
◉ جُستارهای وابسته
◉ سرچشمه‌ها
◉ پيوند به بيرون
فناوری پزشکی وسایل بهداشتی
صابون (به انگلیسی: Soap)، یکی از مهم‌ترین وسایل بهداشتی و نظافت از دوران باستان بوده، که در شیمی، نمک یک اسید چرب است. صابون عمدتاً برای شست‌وشو، حمام‌کردن و پاکیزگی استفاده می‌شود، ولی در ریسیدن پارچه هم از صابون استفاده می‌گردد و جز مهمی از روان‌سازها است. به ترکیب صابون با روغن به‌صورت نسبتاً جامد «گریس» گفته می‌شود.
| ▲ | پیشینه‌ی تاریخی |
صابون دارای قدمتی بالغ بر ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد می‌باشد. در واقع، اولین شواهد ثبت‌شده از تولید مواد صابون در این دوران، به بابل باستان بر می‌گردد. فرمول صابون متشکل از آب، قلیا و روغن کاسیا (دارچین چینی) در حدود سال ۲۲۰۰ قبل از میلاد، روی یک لوح خشتی در بابل نوشته شده است.
در برخی از مدارک تاریخی ساخت صابون را به سومری‌ها (اقوامی که آن‌زمان در عراق کنونی زندگی می‌کردند) مرتبط می‌دانند. قوم سلت (Celtoe)، از قبایل هندواروپایی چادرنشین که در اروپای مرکزی زندگی می‌کردند، صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان می‌ساختند. آن‌ها از چربی حیوانات که دارای اسیدهای چرب آزاد بودند در تولید صابون بهره می‌بردند، حضور اسیدهای چرب به‌شروع عمل صابونی‌شدن کمک می‌کرد.
به‌احتمال زیاد، مصریان باستان در دره‌ی نیل نیز صابون می‌ساختند. پاپیروس ابیرس (Ebers Papyrus)، متعلق به ۱۵۵۰ پیش از میلاد در مصر نشان می‌دهد که مصریان باستان به‌طور منظم از ترکیب چربی‌های گیاهی و حیوانی با نمک قلیایی چیزی شبیه صابون می‌ساختند و از آن برای شستشویی خود استفاده می‌کردند. هم‌چنین اسناد مصری حاکی از آن است که مصریان باستان، ماده‌ی مشابهی در تهیه پشم مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در زمان سلطنت نبونایید آخرین پادشاه مقتدر امپراتوری بابل نو (بین ۵۵۶-۵۳۹ پیش از میلاد)، صابون از روغن سرو، روغن‌دانه‌ی کنجد و خاکستر تهیه می‌شد.
اما برخی از دانشمندان معتقدند صابون در ۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح توسط مردم فنیقیه ساخته شد، اما در آن‌زمان از کاربرد آن اطلاع درستی نداشتند و تنها به‌عنوان یک کالای واسطه‌ای، جهت داد‌وستد از آن استفاده می‌نمودند. در آن دوره صابون از پیه بز و خاکستر چوب تهیه می‌شد. در دوران امپراتوری روم مصرف صابون رواج یافت. آن‌ها صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان (به‌عنوان یک ماده قلیایی) تهیه می‌کردند و آن‌را »Saipo« می‌نامیدند که نام امروزی صابون »Soap« از آن گرفته شده است.
تا قرن دوم میلادی اهمیت صابون در شستشو و تمیز کردن شناخته شده نبود. پزشک مشهور یونانی، جالینوس (۲۰۰-۱۲۹ میلادی) صابون را ماده‌ای مناسب برای تمیز کردن می‌دانست. بعدها جابر بن حیان نیز در نوشته‌های خود از صابون به‌عنوان ماده‌ای برای شستشو و نظافت نام برده است.
روش تولید صابون تا قرون وسطی ظاهراً به این صورت بوده که ابتدا خاکستر گیاهان را که حاوی پتاسیم کربنات است در آب پخش می‌نمودند و سپس به آن چربی می‌افزودند و آن‌ها را می‌جوشاندند تا آب آن به‌طور کامل تبخیر شود.
گام اصلی برای تولید انبوه صابون، در سال ۱۷۹۱ از سوی شیمیدان فرانسوی، نیکولاس لبلانک برداشته شد. وی مراحل ساخت خاکستر قلیا با سدیم کربنات را از نمک معمولی به‌عنوان یک اختراع به ثبت رساند، این ماده در واقع قلیایی است که از خاکستر به‌دست می‌آید و با مخلوط‌نمودن آن با چربی، صابون تهیه می‌شود. نتیجه‌ی این اختراع، خاکستر قلیا با کیفیت بسیار بالا اما گران قیمت بود.
ساخت سدیم هیدروکسید (سود پرک یا سود سوزآور) در سال ۱۸۰۷، تاثیر بسیاری بر نحوه‌ی تولید صابون گذاشت و باعث شد استفاده از صابون متداول شود.
| ▲ | انواع صابون |
...
| ▲ | روش‌های تولید صابون |
| ▲ | کنترل کیفیت در تولید صابون |
[▲] يادداشت‌ها
[▲] پيوست‌ها
...
[▲] پی‌نوشت‌ها
کتاب سقوط اصفهان به‌روایت کروسینسکی با ترجمه و بازنویسی سید جواد طباطبایی به‌فصلی تلخ و حقارت‌بار از تاریخ ایران می‌پردازد، فصلی تکان‌دهنده و در عین‌حال عبرت‌آموز که به انقراض سلسله‌ی صفوی و سلطه‌ی افغانان بر بخش‌هایی مهم از این سرزمین انجامید. سید جواد طباطبایی می‌نویسد: «اما چه شد که صفویان با آن‌همه جلال و جبروت که نه فقط در ایران که در اروپا نیز پایتخت‌شان را نصف جهان می‌نامیدند، عاقبت به‌جایی رسیدند که سلطان‌حسین صفوی با حقارت تمام تاج از سر برداشت و بر سر محمود افغان گذاشت و آن‌را مشیت پروردگار نامید. گفته‌اند وقتی او نزد محمود افغان رفت تا تسلیم شود، محمود افغان برای تحقیر او تا مدتی اذن دخول نداد. این در حالی بود که آن‌ها مردمانی چنان بدوی بودند که تا زمان ورود به ایران صابون ندیده بودند و حتی برخی سربازان به‌خیال آن‌که خوراکی‌ست آن‌را خورده بودند!»
برای صحت یا سقم این ادعای سید جواد طباطبایی که از سر عقده‌گشایی هذیان به‌جای تاریخ نگاشته است، بهتر است به تاریخچه تولید صابون در ایران نظری افکنده شود: «در سال‌های قبل از جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ میلادی) کارخانه نظافت در ایران (تهران) با سرمایه‌ای ایرانی تأسیس شد ولی به‌دلیل نداشتن بازار مناسب و متقاضی و هم‌چنین به‌واسطه‌نبودن متخصصان مناسب پس از چند سال مجبور به تعطیلی شد.» به‌نوشته‌ی دانشنامهی آزاد ویکی‌پدیا «در ایران از حدود ۱۵۰ سال پیش شهر مراغه به‌عنوان مرکز مهم صابون‌پزی شناخته می‌شود.»
[▲] جُستارهای وابسته
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[▲] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
رده‌ها │ ...
