شام آخر

از: دانشنامه‌ی آریانا

فهرست مندرجات

• واژه‌شناسی
  
• شام آخر در انجیل
  
• زمان و مراسم
  
• بدن و خون عیسی
  
• يادداشت‌ها
  
• پيوست‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
• پيوند به بيرون
  
  

[مسیحیت]

[اصطلاحات مسیحی]

شام آخر (به عربی: العشأ الأخير؛ به انگلیسی: Last Supper؛ به آلمانی: Abendmahl Jesu)، منشأ آیین «عشای ربانی» (شام خداوندی) در میان مسیحیان است و به‌طور ویژه به وعده شامی اطلاق می‌گردد که عیسی مسیح در شبی که یهودا او را تسلیم کرد، به‌عنوان آخرین «غذای زمینی» خورد[۱].



[↑] واژه‌شناسی

شام در زبان فارسی دری به دو معنا است: نخست، سرشب که تازه هوا تاریک می‌شود (آغاز شب) و دو دیگر، غذایی که شب می‌خورند[٢]. شام آخر، یک اصطلاح آیین مسیحیت است که در آن به دو شام اشاره شده است: شام فصح و شام خداوند. در شب قبل از مرگ عیسی مسیح، در باغ جتسیمانی، شام خداوند در زمان کوتاه پس از شام فصح خورده شد. عید فصح یادآورندۀ آزادی قوم یهود از بردگی مصر و آمدن مسیح است و شام آخر نیز یادآورندۀ مرگ عیسی مسیح بر روی صلیب و آمدن دوبارۀ اوست[٣].

این شام در نزد مسیحیان، با نام‌های مختلفی چون شام مقدس[۴]، شام خداوند[۵]، شکستن نان، سِرّ مقدس[٦]، شام عیسی، مجلس سپاسگزاری[٧] و شراکت[٨] در خوراک معروف است.[۹]


[↑] شام آخر در انجیل

این جریان که شب پیش از روز مرگ عیسی اتفاق افتاد، در انجیل‌های چهارگانۀ متی (باب ٢٦، آیات ۱٧-٢۹)، مرقس (باب ۱۴، آیات ۱٢-٢۵)، لوقا (باب ٢٢، آیات ٧-٣٨) و یوحنا (باب‌های ۱٣ و ۱۴) آمده است.

شام خداوند، برای نخستین بار توسط عیسی مسیح برگزار شد. این شام، در واقع، شام فصح بود که در آخرین هفته زندگی عیسی در عید فصح خورده می‌شد. براساس کتاب مقدس، خدا به یهودیان حکم کرده بود که هر سال عید فصح را به یادگاری رهایی‌شان از مصر جشن بگیرند[۱٠]. طبق این حکم، در عید فصح فقط نان فطیر خورده می‌شد. در اول قرنتیان[۱۱]، پولس رسول می‌گوید که «مسیح قربانی فصح ما است». بنابراین، مسیحیان به‌جای عید فصح، شام خداوند را برگزار می‌کنند.

عیسی به مسیحیان حکم کرد که شام خداوند را به‌جا آورید. در اناجیل این حکم تنها در لوقا، باب ۲۲، آیۀ ۱۹ ذکر شده است؛ اما پولس رسول در اول قرنتیان[۱٢] بر اجرای این حکم تاکید می‌کند. مسیحیان اولیه شام خداوند را پیوسته برگزار می‌کردند[۱٣].

با بررسی چهار روایتی که در اناجیل متی، مرقس، لوقا و اول قرنتیان در مورد شام خداوند وجود دارد، در می‌یابیم که هیچ یک از آن‌ها به تنهایی، تمام سخنان عیسی را در این مورد در بر ندارند. اما با ترکیب هر چهار روایت، می‌توان به شرح جامعی به شکل زیر دست یافت:

بگیرید و بخورید! این است جسد من که برای شما داده می‌شود. این را به یاد من به‌جا آرید. این پیاله عهد جدید است در خون من یا این است خون من در عهد جدید که در راه بسیاری به‌جهت آمرزش گناهان ریخته می‌شود. همۀ شما از این بنوشید ... هرگاه این را بنوشید، به یادگاری من بکنید[۱۴].

شايد ترتيب‌ وقايع‌ شام‌ آخر در اناجيل‌ كمی‌ مبهم‌ باشد. به‌نظر می‌رسد كه‌ متی‌ و مرقس‌ خوردن‌ شام‌ را پس‌ از بيرون‌ رفتن‌ يهودا قرار می‌دهند در حالی كه‌ لوقا در تشريح‌ اين‌ بخش‌، نشان‌ می‌دهد كه‌ يهودا در آن‌جا بوده‌ است‌. يوحنا مجادلۀ‌ شاگردان‌ را اول‌ مطرح‌ می‌كند، ولی‌ لوقا آن‌ را پس‌ از شام‌ ذكر می‌كند. قطعاً نويسندگان‌ بيشتر از اين‌كه‌ ترتيب‌ وقايع‌ را مدنظر داشته‌ باشند، به‌ مسايل‌ ديگری‌ توجه‌ داشته‌اند.


[↑] زمان و مراسم

در طول تاریخ کلیسا، شام خداوند به‌طرق مختلف برگزار شده است. امروزه در بسیاری از کلیساها، شام خداوند هر هفته به‌جا آورده می‌شود. بسیاری دیگر از کلیساها سالی سه یا چهار بار شام خداوند را برگزار می‌نمایند. بسیاری از کلیساها از نان فطیر و عصارۀ انگور معمولی استفاده می‌کنند، یعنی این آیین را همان‌گونه که یهودیان زمان عیسی به‌جا می‌آوردند، برگزار می‌کنند. اما بسیاری از کلیساها از نان تخمیر شده استفاده می‌نمایند. معمولاً پیش از برگزاری این آیین، اعتراف گناهان انجام می‌شود. در بسیاری از کلیساها، مسیحیان به جلو محراب کلیسا رفته، نان و عصارۀ انگور را می‌خورند؛ اما در بعضی دیگر از کلیساها، مومنان در جای خود نشسته می‌مانند و نان و عصارۀ انگور را برای هر یک از آنان می‌آورند.

در بسیاری از کلیساهای بزرگ، هر شخص عصارۀ انگور را در پیاله‌ای مجزا می‌نوشد، اما در برخی کلیساها ترجیح می‌دهند که همانند نخستین شام خداوند، همۀ مومنان به‌طور مشترک از یک یا چند پیالۀ بزرگ‌تر عصارۀ انگور را بنوشند. در تعداد اندکی از کلیساها نیز ایمانداران پیش از برگزاری شام خداوند، در پیروی از الگوی عیسی در شب آخر، پای یکدیگر را می‌شویند[۱۵].


[↑] بدن و خون عیسی

عیسی گفت: «این است جسد من ... این است خون من». مسیحیان در مورد معنی این کلام عیسی دیدگاه‌های متفاوتی دارند. دسته‌ای بر این عقیده‌اند که خون و بدن واقعی عیسی، به گونه‌ای فوق‌طبیعی و روحانی، در نان و عصارۀ انگور شام خداوند حضور دارد. این مسیحیان به اول قرنتیان، باب ۱۰، آیۀ ۱۶ اشاره می‌کنند که می‌گوید برخوردار شدن از نان و پیاله، شراکت در بدن و خون عیسی است و نیز، به اول قرنتیان، باب ۱۱، آیات ۲۷ و ۲۹ اشاره می‌کنند که در آن پولس رسول می‌گوید که اگر کسی به‌طریقی ناشایست، در شام خداوند شرکت کند، مجرم بدن و خون خداوند خواهد بود. عیسی گفت: «زیرا که جسد من، خوردنی حقیقی و خون من، آشامیدنی حقیقی است. پس هر که جسد مرا می‌خورد و خون مرا می‌نوشد، در من می‌ماند و من در او»[۱٦].

اما بسیاری دیگر از مسیحیان اعتقاد ندارند که در شام خداوند، بدن و خون واقعی عیسی حضور دارد. طبق نظر آنان، عیسی هنگامی که برای نخستین‌بار این مراسم را به‌جا آورد، هنوز بر صلیب نمرده بود؛ پس منظور عیسی این بود که «این نان معرف و نمایانگر بدن من» و «این عصارۀ انگور معرف و نمایانگر خون من است». این گروه از مسیحیان بر این عقیده‌اند که مطالب یوحنا، باب ۶، آیات ۵۵-۵۶ به خوردن تحت‌اللفظی بدن و خون عیسی اشاره نمی‌کند، بلکه به گونه‌ای نمادین، ایمان و ارتباط زنده با عیسی را مجسم می‌کند. در یوحنا، باب ۶، آیۀ ۳۵ از زبان عیسی گفته می‌شود: «کسی که نزد من آید هرگز گرسنه نشود و هر که به من ایمان آرد هرگز تشنه نگردد.» بنابراین، این دسته از مسیحیان می‌گویند که شراکت در بدن و خون مسیح، به‌معنی ایمان داشتن به او است.


[↑] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.

[↑] پيوست‌ها

پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:

[↑] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[٢]-
[٣]-

[۴]- Last Holy.
[۵]- Lord,s supper.

[٦]- سرّی است که احدی کُنه آن را نخواهد فهمید.

[٧]- Eucharist.
[٨]- Communion.

بسیاری از مسیحیان شام خداوند را «شراکت مقدس» می‌خوانند. چنین نامگذاری‌یی به‌منزله‌ی تصدیق مشارکت مسیحیان با مسیح است. عیسی گفت: «پس هر که جسد مرا می‌خورد و خون مرا می‌نوشد، در من می‌ماند و من در او» (یوحنا ۶: ۵۶). با وجود این، مشارکت مسیحیان فقط به مسیح محدود نمی‌شود؛ «ما با سایر ایمانداران نیز مشارکت داریم. ما در بدن مسیح شراکت داریم، بنابراین، با یکدیگر نیز شراکت داریم. یک نان وجود دارد که همانا مسیح عیسی است، و اگر چه بسیاریم، یک تن می‌باشیم چون‌که همه از یک نان قسمت می‌یابیم». (اول قرنتیان ۱۰: ۱۷)

[۹]- محمدیان، بهرام، دایرةالمعارف کتاب مقدس، تهران: روزنو، چاپ اول، ۱٣٨٠، ص ۵۴٧ و هینلز، جان راسل، راهنمای ادیان زنده، ترجمه­ی عبدالرحیم گواهی، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱٣٨٧، ج ۱، ص ٢٦۴ و هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، تهران: اساطیر، چاپ دوم، ۱٣٨٣، ص ۵٠٨ و:

Ince, Richard, Dictionary of Religion and Religiongs, (new delhi, india, 2007), p161.

[۱٠]- خروج ۱۲: ۱-۲۰
[۱۱]- اول قرنتیان ۵: ۷
[۱٢]- اول قرنتیان ۱۱: ۲۳-۲۵
[۱٣]- اعمال ۲: ۴۲، ۲۰: ۷
[۱۴]- متی ۲۶: ۲۶-۲۹؛ مرقس ۱۴: ۲۲-۲۵؛ لوقا ۲۲: ۱۷-۲۰، اول قرنتیان ۱۱: ۲۳-۲۵
[۱۵]- یوحنا ۱۳: ۱-۱۷
[۱٦]- یوحنا ۶: ۵۵-۵۶

[↑] جُستارهای وابسته

□
□
□

[↑] سرچشمه‌ها

□
□
□
□

[↑] پيوند به بیرون

□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]