 |
|
ده هزار سال پختن غلات در ظروف
فهرست مندرجات
.
ده هزار سال پختن غلات در ظروف
هزاران سال است که غَلات، در تأمین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می‌کنند. باستان‌شناسان جوامع ابتدایی توانسته‌اند از ویرانه‌های قدیمی مراکز سکونت انسان، دلایلی به‌دست آورند که نشان می‌دهد غلات در تمدن‌های اولیه‌ی بشری هم کشت می‌شده‌اند و برای مثال، گندم در سرزمین حاصلخیز میان‌رودان به‌عمل می‌آمده است. میان‌رودان امروزه بخش‌هایی از ترکیه، عراق، سوریه و ایران را تشکیل می‌دهد. شواهد به‌دست آمده نشان می‌دهد که در ۱۶٫۰۰۰ تا ۱۰٫۰۰۰ سال قبل از میلاد، انسان ما قبل تاریخ در این ناحیه گندم تولید می‌کرده است.
هم‌چنین هر جا که جامعه‌ای تشکیل شده، یکی از انواع غلات در پیدایش آن نقش داشته‌اند. مثلاً برنج در تشکیل جوامع نخستین کشور چین و ذرت هم در تشکیل جوامع آفریقایی مؤثر بوده‌اند.
با این حال، باید دید که انسان‌های اولیه از چه زمانی به پختن غلات در ظروف پرداخته‌اند. نتایج این مطالعه در نشریه‌ی «نیچر پلنتس» چاپ شده است.
شواهد تازه حاکی‌ست که مردمان ماقبل تاریخ احتمالاً ۱۰ هزار سال قبل پختن غلات و گیاهان وحشی در دیگ را شروع کرده بودند. دانشمندان می‌گویند که این غذا «نوعی پوره» بوده و در غیاب گوشت شکار، قوت غالب مردم بوده است. قطعات این ظروف در دو محوطه در صحرای بزرگ آفریقا در لیبی که در آن‌زمان سبز و پُرحاصل بود کشف شد. توانایی پختن گیاهان و غلات در ظروف آشپزی پیشرفت مهمی برای آن زمانه به‌حساب می‌آید.
دکتر جولی دان از دانشگاه بریستول گفت: «این اولین شواهد مستقیم از پختن گیاهان است و جالب این‌که نشان می‌دهد این شکارچیان-گردآوران اولیه در شمال آفریقا انواع گیاهان از جمله غلات، دانه‌ها، گیاهان برگدار و گیاهان دریایی را مصرف می‌کردند.»
| ▲ | صحرایی سرسبز |
صحرای بزرگ آفریقا در آن‌زمان سرزمینی سرسبز، آکنده از دریاچه‌ها و رودها، و زیستگاه گله‌های حیوانات بزرگ از جمله اسب‌های آبی و فیل‌ها بود. مردمی که در این سرزمین زندگی می‌کردند غلات وحشی، گیاهان برگدار و دریایی را از طبیعت می‌چیدند.
دکتر دان می‌گوید: «اختراع ظروف آشپزی که در برابر حرارت مقاوم بود و امکان جوشاندن گیاهان برای مدت طولانی را فراهم می‌کرد، به‌طور قابل توجهی طیف گیاهانی که مردمان ماقبل تاریخ می‌توانستند مصرف کنند را گسترش داد و شامل گیاهانی شد که پیش از آن قابل مصرف نبود یا حتی سمی بود.»
صحرای بزرگ آفریقا در لیبی امروز نمای خیلی متفاوتی دارد
سنگ‌های مورد استفاده برای ساییدن هم در نزدیکی همین قطعات سفالی پیدا شده که نشان می‌دهد شاید غلات آرد می‌شده است.
دکتر دان می‌گوید: «یا شاید غلات را برای مدت‌های طولانی می‌پختند و نوعی پوره درست می‌کردند. جالب این‌که این یکی از خوراکی‌های اصلی در آفریقای امروز است و بنابراین ممکن است سابقه‌ای طولانی داشته باشد.»
انسان‌ها دیگ را دو بار در دو ناحیه مختلف اختراع کرده‌اند: اولی در آسیای شرقی در حدود ۱٦ هزار سال قبل و بعد در شمال آفریقا در حدود ۱۲ هزار سال قبل.
محققان بیش از ۱۰۰ قطعه شکسته‌ی مواد سفالین را از محوطه‌های باستانی در تاکارکوری و یوان آفودا در صحرای لیبی کشف کردند. آن‌ها دریافتند که از این قابلمه‌ها برای آماده کردن طیف وسیعی از گیاهان استفاده می‌شد. این مساله با تحلیل نسبت ایزوتوپ‌های کربن در مواد روغنی ته‌نشین شده در این دیگ‌ها کشف شد.
قطعه‌ای از یک ظرف
این دیگ‌ها حداقل ۴ هزار سال پیش از کشت گیاهان و شروع کشاورزی در ناحیه به‌کار گرفته شده بود.
پروفسور ریچارد اورشد از دیگر محققان این مطالعه در دانشکده‌ی شیمی دانشگاه برستول گفت: «کشف روغن‌های گیاهی ته‌نشین‌شده در ظروف ماقبل تاریخ تصویر کاملاً متفاوتی از کاربرد ظروف اولیه در صحرای بزرگ آفریقا در مقایسه با سایر مناطق کهن جهان به‌دست می‌دهد.» این ظروف بعداً برای آماده کردن محصولات حیوانی مثل شیر به‌کار گرفته شد.
| ▲ | رژیم‌های گیاهی |
انسان‌های اولیه احتمالاً سه میلیون سال پیش تغذیه از گیاهان را شروع کردند. مردمان کهن ابتدا میوه‌ها و دانه‌های توتی مصرف می‌کردند که نرم و به‌راحتی قابل هضم هستند. آن‌ها بعداً شروع به گرفتن بعضی گیاهان روی آتش کردند تا بیشتر قابل خوردن باشند.
گیاهان کشف‌شده در یکی از محوطه‌ها
اختراع ظروف سفالی پختن گیاهان با آب را ممکن کرد چون هضم آن‌ها را خیلی راحت‌تر و کمتر سمی می‌کرد. این گام بسیار مهمی در تاریخ بشر بود.
غذاهای حاوی نشاسته منبع خوب انرژی و مغذی‌ها هستند. گیاهان و غلات پخته هم‌چنین برای آینده ذخیره می‌شد. به‌علاوه می‌شد این غذاها را به بچه‌های خردسال داد که احتمالاً باعث می‌شد نوزادان زودتر از شیر مادر گرفته شوند و فرصت بارداری مجدد زنان را فراهم می‌کرد.[۱]
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- هلن بریگز، انسان ده هزار سال است که پختن غلات در ظروف را شروع کرده، وبسایت فارسی بی‌بی‌سی: سه‌شنبه ٢٠ دسامبر ٢٠۱٦ - ٣٠ آذر ۱٣۹۵
[▲] جُستارهای وابسته
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وبسایت بی‌بی‌سی؛ برگرفته از:
Helen Briggs, Prehistoric porridge? First pots for plant cooking found, 19 December 2016
