جستجو آ ا ب پ ت ث ج چ ح
خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ
ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی

۱۳۸۸ تیر ۱۹, جمعه

علامه عبدالحی حبيبی از ديدگاه ايرانيان

عبدالحی حبيبی از خاورشناسان مشهور افغانی و متخصص در زبان و ادبيات فارسی و زبان و ادبيات تاريخ سياسی و ادبی زبان افغانی می‌باشد كه در روز پنجشنبه هفدهم ربيع الثانی ١٣٢٨ هجری قمری مطابق با ١٩١٠ ميلادی در باميزايی از توابع قندهار (افغانستان) پا به عرصه وجود نهاده است. وی فرزند ملا عبدالحق آخوندزاده و از دودمان عالم معروف مولوی حبيب‌الله مشهور به محقق قندهاری می‌باشد. وی مطالعاتی در زمينه تاريخ ادبيات فارسی و پشتو و اردو، تاريخ و زبان‌شناسی و كتابشناسی به خصوص مربوط به خراسان قديم و افغانستان كنونی و هند و فلات ايران و شناسايی مشاهير همين سرزمين‌ها و مطالعه در جغرافيای تاريخی آن از جمله اشتغالات علمی و ادبی بوده است.

عبدالحی رئيس نخستين دانشكده ادبيات در دانشگاه كابل و استاد تاريخ ادبيات دانشگاه پشتو نيز بوده است. آثار متعددی در زمينه ادبيات و غيره از ايشان به چاپ رسيده است.

تحصيلات وی دوره ابتدايی را در مساجد قندهار فرا گرفته و پس از آن در ١٢٩٩ هجری شمسی در مكتب ابتدای "شالمار" قندهار داخل شده و در ١٣٠۴ شمسی به اخذ شهادت نامه مكتب مزبور نائل گرديده است. در پانزده سالگی در يكی از مكتب‌های ابتدای همان شهر به سمت معلم به تدريس مشغول شده و ضمناً صرف و نحو عربي، رياضی، هيأت، فقه و اصول فقه، و منطق مير، مبادی بلاغت، عروض و قافيه را از عموزاده خود "مرحوم عبدالواسع شهيد" فرا گرفته است استاد ديگرش "علامه مولوی ابوالوفای قندهاری" بوده كه در هند جنوبی در مدرسه نظاميه دكن مقام استادی فقه و قرائت قرآن را دارا بوده است.

استاد عبدالحی حبيبی در ترجمه احوال خود نوشته است كه ادبيات و علم قرائت را از ايشان فرا گرفتم، ولی علم حديث را از هر دو استاد تعلمی يافتم. ضمناً علوم جغرافيا، طبيعيات و حساب مكاتب جديد را هم مطالعه می‌كردم و سراج مكاتب جديد را هم می‌خواندم سرانجام از مطالعه "مجله كاوه، ايران‌شهر" و ارمغان و الهلال مصر بهره‌ها بردم. در سال ١٣٠٧ شمسی معاون مديريت جريده "طلوع افغان قندهار" گرديدم. و در ١٣١٠ ش. به مديريت آن برگزيده شدم و تا ١٣١٩ جريده مزبور رابه زبان‌های فارسی و پشتو انتشار می‌دادم. در همين مواقع زبان‌های انگليسی و اردو را فرا گرفتم و به مطالعه كتب مربوطه به اين دو زبان پرداختم. روش تحقيق تاريخی را از "كمبريدج هيستوری آواينديا" و نوشته‌های فضلای مصر و هندی امثال جرجی زيدان و شبلی نعمان و سيد سليمان ندوی و مقالات جريده كاوه برلينو آثار گرانبهای علامه ميرزا محمد خان قزوينی رحمةالله عليه آموختم و‌ مطالعات خود را در رشته‌های ذيل ادامه دادم: تاريخ ادبيات فارسی و پشتو و اردو، تاريخ و زبان‌شناسی و كتابشناسی به خصوص مربوط به خراسان قديم و افغانستان كنونی و هند و فلات ايران و شناسايی مشاهير همين سرزمين‌ها و مطالعه در جغرافيای تاريخی آن از جمله اشتغالات علمی و ادبی من بوده است.

مشاغل استاد عبدالحی حبيبی رئيس فرهنگستان (آكادمی) افغان (پشتو تولنه) در كابل از ١٣١٩ تا ١٣٢٠ شمسی و در عين حال معاون رياست مطبوعات مشاور وزارت معارف در كابل از ١٣٢٠ تا ١٣٢٣ شمسی رئيس نخستين دانشكده ادبيات در پوهنتون (دانشگاه) كابل و رئيس فرهنگستان افغان و استاد تاريخ ادبيات پشتو از ١٣٢٣ تا ١٣٢۵ شمسی رئيس اداره معارف قندهار از ١٣٢۵ تا ١٣٢٦ ش. و در همين زمان استاد تاريخ، رئيس اداره معارف قندهار از ١٣٢۵ تا ١٣٢٦ ش. (در همين زمان استاد تاريخ)، وكيل‌التجار افغانی در چمن بلوچستان، ١٣٢٦ ش. نماينده‌ی منتخب مردم قندهار در دوره‌ی هفتم شورای ملی در كابل از ١٣٢٧ تا ١٣٣٠ ش، سكونت در پاكستان از ١٣٣٠ تا ١٣۴١ ش، بازگشت به وطن و ادامه دادن به مشاغل علمی در كابل، ١٦ سنبله‌ی ١٣۴١ ش. عضو هيأت‌های فرهنگی افغانی در سنه ١٣٢٠ (دهلی) و در سنه ١٣٢٢ ش. (تاشكند) و دارای نشان درجه‌ی دوم معارف از پادشاه افغانستان.

اكنون كه به مرحله پنجاه و پنجمين سال زندگی رسيده‌ام، در كابل به مطالعه و امور علمی مشغولم، و عضو انجمن تاريخ می‌باشم و آنچه تاكنون نوشته يا نشر داده‌ام به شرح زير می‌باشد:

آثار حبيبی:

    ١. نشر و اداره ده ساله جريده هفتگی طلوع افغان به زبان فارسی و پشتو

    ٢. نشر و رياست سه ساله مجله كابل به زبان پشتو از فرهنگستان افغان

    ٣. رساله افغانی و افغانيت به زبان پشتو، طبع قندهار، ١٣١٧ ش.

    ۴. ده هزار لغت فارسی به پشتو با مقدمه مفصّل در فقه‌اللغه پشتو، طبع قندهار، ١٣١٨ ش (به مدد لعل محمد كارگر)

    ۵. نشر دو جلد خود آموز پشتو طبع قندهار، ١٣١۴ش، (به مدد جمعی از نويسندگان)

    ٦. ترانه بهار (منظوم پشتو)، طبع قندهار ف١پ٣١٧ ش

    ٧. تصحيح و مقابله و تحشيه كلمات "خوشحال خان ختك" شاعر افغان از روی نسخ متعدد خطی به زبان پشتو با مقدمه مفصل طبع قندهار، ١٣١٦ ش.

    ٨. تصحيح و مقابله و تحشيه ديوان اشعار عبدالقادر درخان ختك با مقدمه، طبع قندهار، ١٣١٧ ش. (پشتو)

    ٩. وضع اصطلاحات پشتو، طبع قندهار، ١٣١٧ ش.(رساله پشتو)

    ١٠. تاريخچه‌ی سبكهای شعر پشتو (فارسی)، طبع كابل، ١٣١٩ ش.

    ١١. تاريخچه ادبيات پشتو (فارسی)، طبع قندهار، ١٣١١ ش ١٢. تاريخچه ادبيات پشتو (فارسی)، طبع قندهار

    ١٣. ادبيات جهان (فارسی)، طبع نشده

    ١۴. تصحيح و مقابله و مقدمه اكبرنامه حميد كشميری (فارسی)، ١٣٠٩ ش. طبع نشده

    ١۵. مدوجزر افغانستان (مسدس فارسی)، ١٣٠٨ ش. طبع نشده

    ١٦. پيغام شهيد (مثنوی فارسی)، طبع كابل ١٣١۴ ش

    ١٧. غزنه (مثنوی فارسی) طبع كابل، ١٣١۵ ش

    ١٨. درد دل (مثنوی فارسي)، ١٣١٦ ش. طبع نشده

    ١٩. پيام عصر(مثنوی فاريس)، ١٣٢٠ ش. طبع نشده

    ٢٠. تصحيح و مقابله و تحشيه با مقدمه ديوان احمدشاه درانی (پشتو) طبع كابل، ١٣٢١ ش. طبع دوم، تهران ١٣۴٠ ش

    ٢١. تاريخ ادبيات پشتو، جلداول دوره‌ی قبل از اسلام به زبان پشتو، طبع كابل، ١٣٢۴ ش. از دانشكده ادبيات

    ٢٢. تاريخ ادبيات پشتو، جلد دوم از ابتدای اسلام تا سال هزارم هجری (پشتو)، طبع كابل، ١٣۴٣ ش

    ٢٣. پشتانه‌ی شعرا (شعرای افغانستان)، جلد اول به زبان پشتو، طبع كابل، ١٣٢٠ ش.

    ٢۴. مجمع‌الغرائب و مزار علوی در بلخ (فارسی)، تلخيص آن طبع شده

    ٢۵. تاريخ افغانستان در عصر تيموريان هند (فارسی) طبع انجمن تاريخ، كابل ١٣۴٢

    ٢٦. جوانمردان و عياران (فارسی) طبع كابل. ١٣٢١

    ٢٧. سردار مهردل خان مشرقی شاعر قندهای (فارسی)، طبع كابل، ١٣٢١ ش ٢٨. تصحيح و مقابله و تكميل با تحشيه و تعليق طبقات ناصری منهاج سراج جورجانی در دو جلد، طبع اول، سنگی ١٩۴٩-١٩۵۴ در كويته و لاهور، طبع دوم حروفی با اضافه حواشی و تعليقات و فهارس در كابل از طرف انجمن تاريخ در سال ١٣۴٣ ش

    ٢٩. مورخان گمنام افغان (پشتو)، طبع كابل، ١٣٣٣ ش

    ٣٠. كليد شهنامه (فرهنگ بزرگ اسماء و اعلام و لغات و كشف‌الابيات و مضامين شاهنامه فردوسی)، تحت تدوين

    ٣١. اشعار و ديوان تيمورشاه افغان (فارسی)، طبع كابل، ١٣١٣ ش

    ٣٢. تدقيقات پشتو، ترجمه پشتو از "دارمستتر" فرانسوی به كمك رشتيا و بينوا، طبع كابل، ١٣٢۵ ش

    ٣٣. لاله كهسار (مجموعه آثار شعرای گمنام فارسی زبان افغانستان) طبع نشده

    ٣۴. رنج و احوال تاريخی آن (فارسی)، طبع كابل، ١٣٣٣ ش ٣۵. تحقيقات راجع به پته خزانه(فارسی)، طبع كابل، ١٣٣۴ ش.

    ٣٦. تحقيقات راجع به ترجمان‌البلاغه رادويانی (فارسی)، طبع كابل، ١٣٣٠ ش

    ٣٧. محقق قندهاری، شرح حال و آثار مولوی حبيب‌الله قندهاری (فارسی)، طبع كابل ١٣١۴، ش

    ٣٨. نوشته‌های من به زبان فارسی و پشتو (مجموعه مقالات اجتماعی و ادبی و تاريخی و يادداشت‌های تاريخی و آثار ادبی منثور و منظوم)، طبع نشده در سه جلد.

    ٣٩. ملتان كالودی شاهی خاندان به زبان اردو، طبع لاهور، ١٩۴٩، ش.

    ۴٠. افغانستان بعد از اسلام (تاريخ به زبان فارسی)، طبع نشده

    ۴١. تاريخ سياسی افغانستان در دو جلد طبع نشده (فارسی)

    ۴٢. خليلی نامه (مثنوی فارسی) طبع پيشاور ١٣٣۴، ش

    ۴٣. پشتو لوپكان غزنه: يك تحقيق جديد در تاريخ غزنه و تاريخ ادبيات پشتو، طبع عبدالله هروی ، متوفی ۴٨١ ه، طبع انجمن تاريخ كابل، ١٣۴٢ ه.

    ۴۴. كتاب‌های گمشده تاريخ غزنويان (يك قسمت آن نشر شده)، طبع كراچی، ١٣٣٨ ش. (فارسی)

    ۴۵. تصحيح و مقابله و تحشيه با تعليقات و فهارس تازه نوای معارك، طبع كراچی، ١٣٣٠ ش. (فارسی)

    ۴٦. روابط ادبی وادی سند با افغانستان، طبع كراچی، ١٣٣٧، ش فارسی

    ۴٧. شاعر هيرمند هارون خان افغان (فارسی)، طبع كراچی، ١٣٣٨ ش

    ۴٨. جغرافيای تاريخی افغانستان (چندبخش آن طبع شده) فارسی

    ۴٩. تصحيح و ترتيب صد ميدان خواجه عبدالله انصاری هروی، طبع وزارت مطبوعات كابل، ١٣۴٢

    ۵٠. زبان دو هزار ساله افغانستان يا مادر زبان دری (تحليل كتيبه بغلان)، طبع انجمن تاريخ، كابل ١٣۴٣ ش

    ۵١. نوشتن مقالات متعدد تاريخی و اجتماعی و سياسی و ادبی در حدود پانصد مقاله به زبان فارسی و پشتو در جرايد و مجلات افغانی، پيشاور، كراچی، كويته، لاهور و تهران از قبيل مجله‌های كابل، آريانا، سائنس، وژمه، پشتون ژغ، ژوندون، طلوع افغان، يغما، دانشكده شرقی ميگزنلاهور وغيره كه ترتيب فهرست آن اكنون ميسر نيست.

    ۵٢. تصحيح و مقابله و تحشيه و تعليق مذكور احباب نثاری بخاری به فارسی (ختم و طبع نشد)

    ۵٣. تصحيح و مقابله و تحشيه و تعليق زين‌الاخبار گرديزی (تحت تدوين)

    ۵۴. منابع تاريخ افغانستان در كتب فارسی، عربی و اردو (كتابشناسی، تحت تدوين)

    ۵۵. نمونه‌ای از اشتباه‌های مستشرقين در مجله يغما، سال ١٣: ٢۵-٢٧ از مقالات محققانه آقای حبيبی يك كتاب گمشده‌ی قديم فارسی پيدا شد. ترجمه فارسی "السواد الاغظم"، مجله يغما، ١٦: ١٩٣-٢٠٠)، كابل ١٠ اسد ١٣۴٣ ،ش. از منبع: نيك بين، نصرالله، فرهنگ جامع خاورشناسان مشهور و مسافران به مشرق زمين، چاپ اول، تهران: انشارات آرون، ١٣٧٩- ص ٣٧۴-٣٧٨.

آثار از منبعی ديگر:

- قديم‌ترين شاعر پشتو، امير كورور جهان پهلوان سوری - تاريخ ادبيات پشتو - ادبيات پشتو در يك نگاه - معبد سونگرزون يا زور در افغانستان باستان - اهميت افغانستان از نقطه‌ نظر تاريخ و باستان‌شناسی آسيای ميانه - نگاهی به تاريخ‌نگاری و آغاز كار انجمن تاريخ افغانستان - تأثير فرهنگ هرات بر آسيا - مادر زبان دری: تحليل كتيبه بغلان - افغان و افغانستان - درباره شيوه شكوفايی سبك خوشنويسی عصر تيموری به عنوان نشانه‌های هنری روی بناها و كتاب‌ها - افغانستان در پايان عصر كوشان - هزارمين سال تولد علامه ابوريحان بيرونی - جايگاه زبان‌ها و ادبيات پشتو در تمدن مردم آسيای ميانه - تاريخچه ادبيات پشتو، قندهار: ١٣١١ خ - سردار مهردل ‌خان مشرقی شاعر قندهاری، كابل: ١٣١٢ خ - اشعار و ديوان تيمور شاه افغان، كابل: ١٣١٣خ - پيغام شهيد، كابل: ١٣١۴ خ - خودآموز پشتو، قندهار: ١٣١۴ خ، ٢ ج (باهمكاری) - محقق قندهاری، شرح احوال و آثار مولوی حبيب‌الله قندهاری، كابل: ١٣١۴ خ - غزنه، كابل: ‌١٣١۵ خ - كليات خوشحال خان ختك شاعر افغان، قندهار: ١٣١٦ خ، (تصحيح، مقابله، تحشيه) - افغانی و افغانيت، قندهار: ١٣١٧خ - ترانه بهار، قندهار: ١٣١٧ خ - ديوان اشعار عبدالقادر خان ختك، قندهار: ١٣١٧ خ، (تصحيح، مقابله، تحشيه) - وضع اصطلاحات پشتو، قندهار: ١٣١٧ خ - آثار برجسته صنعت و ادب پشتو، كابل كالنی، ١٣١٨ خ، ١۵٦-١٦٠ - ده هزار لغت فارسی به پشتو، قندهار: ١٣١٨ خ، (با همكاری) - تاريخچه سبك‌های اشعار پشتو، كابل كالنی، ١٣١٩ خ، ١٦١-٢٣٨ - پشتانه شعرا (شعرای افغان)، كابل: ١٣٢٠ خ، ج ١ - جوانمردان و عياران، كابل: ١٣٢١ خ - آيا هزار كلمه قديم‌تر است، آريانا س ٢، ش ۵، كابل: ١٣٢٢ خ، ٨ - طبقات ناصري، اثر منهاج سراج جوزجاني، كويته و لاهور: ١٩۴٩-١٩۵۴ (١٣٢٨-١٣٣٣ خ)؛ كابل: انجمن تاريخ، ١٣۴٣ خ، (تصحيح، مقابله، تكميل، تحشيه، تعليق، فهارس) - ملتان كالودی شاهی خاندان، مقالات منتخبه اورينتل كالج ميگزين، ج ٣۵، ش ۴، لاهور: ١٩۴٩ (١٣٢٨)، ۵۵-٧٣ - تذكره شعرای پشتو، كابل: ١٣٢٢؛ تهران: ١٣۴٠ (تصحيح، تعليق، ترجمه) - مشاهير ابداليان پيش از احمدشاه، كابل: ١٣٢٢ خ - زرنج و احوال تاريخی آن، كابل: ١٣٢٣خ - تاريخ ادبيات پشتو، ج ١: دوره قبل از اسلام، ج ٢: از ابتدای اسلام تا سال هزارم هجری، كابل: ١٣٢۴ خ، ١٣۴٣ خ - تحقيقات راجع به پته خزانه، كابل: ١٣٢۴ خ - دو مأخذ خطی در شرح حال واصفی هروی، آريانا، س٣، ش ١٠، كابل: ١٣٢۴ خ، ۵٣۴-۵۴٦ - تدقيقات پشتو، كابل: ١٣٢۵ خ، (ترجمه، با همكاری) - تحقيقات راجع به ترجمان‌البلاغه رادويانی، كابل: ١٣٣٠ خ - مورخان گمنام افغان، كابل: ١٣٣٣ خ - خليلی‌نامه، مثنوی فارسي، پيشاور: ١٣٣۴خ - زبان پشتو و پارسی باستان، يغما، دوره ٩،ش١، تهران: فروردين ١٣٣۵ - روابط ادبی وادی سند با افغانستان، كراچي: ١٣٢٧خ - شاعر هيرمند هارون‌خان افغان، كراچي: ١٣٣٨خ - مجمع الفضلاء محمد عارف بقائي، راهنمای كتاب ٣، تهران: آبان ١٣٣٩، ۵٢٢ - ۵٣٠ - نوای معارك، كراچي: ١٣٣٩خ،(تصحيح، مقابله، تحشيه) - دو كلمه هروی در طبقات الصوفيه، آريانا س١٩،ش ١٢، كابل: ١٣۴٠خ، ١-۴ - مجمع الغرائب مفتی بلخي، آريانا س١٩، ش١٠، كابل: ١٣۴٠خ، ٣٧-۴٩ - مذكر احباب انثاري، آريانا س١٩، ش١١، كابل: ١٣۴٠خ، ١-١٢؛ نشريه كتابخانه مركزي٢، ٣٠-۴٢ - آثار شيخ‌الاسلام (انصاري)، آريانا س٢٠، ش١١، كابل: ١٣۴١خ، ١-٧ - اوضاع مالی و اقتصادی افغانستان، آريانا س٢٠، ش٨، كابل: ١٣۴١خ، ١-١٢ - چند كلمه از لهجه هروي، يغما ١۵، تهران: خرداد ١٣۴١، ٦۵-٧١ و ١۵۴-١۵٨ - سيرت و آثار شيخ‌الاسلام (انصاري)، آريانا س٢٠، ش١٠، كابل : ١٣۴١خ، ١-١٧ - شاعر ثنا و نعمتف آريانا س٢٠،ش٩، كابل: ١٣۴١خ، ۴١-۴٨ - صنعت توپ‌سازي، آريانا س٢٠،ش٦، كابل: ١٣۴١خ، ١-٦ - عجائب‌الاخبار، آريانا س٢١، ش١، كابل: ١٣۴١خ، ٨-١٠ - فيض‌الله بنياني، آريانا س ٢٠، ش١٢، كابل: ١٣۴١خ، ٧-١٢ - قديم‌ترين مسافران انگليسي، آريانا س ٢٠، ش٧، كابل: ١٣۴١خ، ١-٧ - كتابخانه غزنه در قرن دوم، راهنمای كتاب ۵، تهران: بهمن و اسفند ١٣۴١، ٩٩۵ - ٩٩٩ - كتيبه روزگاران، آريانا س ٢٠، ش۴، كابل: ١٣۴١خ، ١-١٣ - مؤلف تاريخ و قصص نابي، آريانا س ٢١، ش٢، كابل: ١٣۴١خ، ١٧-١٩ - آيا رواق بست در قرن نخستين اسلامی موجود بود؟، آريانا س ٢٢، ش١٠/٩، كابل: ١٣۴٢خ، ٨٠ - پشتو و لويكان غزنه، يك تحقيق جديد در تاريخ غزنه و تاريخ ادبيات پشتو، كابل: انجمن تاريخ، ١٣۴٢خ - تاريخ افغانستان در عصر تيموريان هند، كابل: انجمن تاريخ، ١٣۴٢خ - زبان دری در هزار سال قبل، آريانا س ٢١، ش٣، كابل: ١٣۴٢خ - صد ميدان خواجه عبدالله انصاری هروي، كابل: وزارت مطبوعات، ١٣۴٢خ،(تصحيح، ترتيب) - طبقات‌الصوفيه امالی شيخ‌الاسلام عبدالله هروي، كابل: انجمن تاريخ، ١٣۴٢خ،(تصحيح، مقابله، تحشيه، تعليق، فرهنگ، فهارس) - غرستان، آريانا س ٢٢، ش ١و٢، كابل: ١٣۴٢خ، ١٢-١۴ - يادداشت‌ها در تاريخ صنايع افغانستان، آريانا س ٢١، ش١٢-٢٣، كابل: ١٣۴٢خ - يك كتاب گمشده قديم نثر فارسی پيدا شد، ترجمه فارسی السوادالاعظم و رفع اشتباهات وارده درباره اين كتاب، يغما ١٦، تهران:١٣۴٢، ١٩٣-٢٠٠؛ آريانا س ٢١، ش٧/٦، كابل: ١٣۴٢خ، ١-١٠ - رسائل اعتقادات فرق اسلامی و مأخذ كهن آن، سواد اعظم مأخذ بسا از مؤلفين ما بعد بود، آريانا س ٢٢، ش۴/٣، كابل: ١٣۴٣خ، ١-١۴ - زائران چينی در افغانستان، آريانا س ٢٢، ش٦/۵، كابل: ١٣۴٣خ، ١-١١ - زبان دو هزار ساله افغانستان يا مادر زبان دري، تحليل كتيبه بغلان، كابل: انجمن تاريخ، ١٣۴٣خ - كارنامه ابومسلم خراساني، آريانا س ٢٢، ش١و٢، كابل: ١٣۴٣خ، ٩-٢٢ - آمدن رسولان خطا به دربار غزنه، آريانا س ٢۴، ش١و٢، كابل: ١٣۴٣خ، ١-۵ - تشكيلات عسكری افغانستان در قرن نوزدهم، آريانا س ٢٢، كابل: ١٣۴۴خ، ٦٧١-٦٧٨ - چند كتاب گمشده عهد غزنويان، آريانا س ٢٣، كابل: ١٣۴۴خ، ۴٧۵-۴٨٠ - رتبيلان زابلي، يغما ١٨، تهران: ١٣۴۴، ٢٨١-٢٨٨؛ آريانا س ٢۴، كابل:١٣۴۴خ، ١۴٠-١۴٧ - شاه بهار بيهقي، يغما ١٨، تهران: ارديبهشت ١٣۴۴خ، ۵٧-٦٠ - قصص‌الانبياء بوشنجی يا نابی از نسخ ناياب فارسي، يغما ١٨، تهران: بهمن ١٣۴۴خ، ۵٧۴-۵٨٠ - مآثر محمودي، آريانا س ٢٣، كابل: ١٣۴۴خ، ٣۴٩- ٣۵۵ - از كتاب‌های گمشده تاريخ غزنويان، آريانا س٢۴، كابل: ١٣۴۵خ، ١٣۴- ١٣٩ - تتمه تعليقات طبقات ناصري، قصص‌الانبياء بوشنجی يا نابی ؟، آريانا س٢۴، كابل: ١٣۴۵خ، ٢١٩- ٢٢٨ - خواند مير مورخ هروي، آريانا س ٢۴، كابل: ١٣۴۵خ، ٣۵١- ٣۵٧ - راهنمای تاريخ افغانستان، آريانا س ٢۵، ش١، كابل: ١٣۴۵خ،٩۴-١٠٦؛ س٢٦، ش١، ١٣۴٦خ، ١٠۵- ١١١ و س ٢٧، ش١، ١٣۴٧خ، ٧٣-٨٠ - مبادی تاريخی فرهنگ افغاني، آريانا س٢۴، كابل: ١٣۴۵خ، ۵٧٣-۵٧٦ - محقق قندهاري، آريانا س ٢۵، ش١، كابل: ١٣۴۵خ، ١-١٧ - مشابهت‌های فكری مردم قديم و آثار آن در طبقات اجتماعی آريايي، يغما ١٩، تهران: ١٣۴۵، ١۴٢-١۴٩ - وضع فرهنگی و فكری و اجتماعی مردم افغانستان در عصر مقارن ظهور اسلام، مهر ١٢، تهران: ١٣۴۵، ٦٣٣-٦٣٨ - تاريخ وفات داتا گنج‌بخش علی هجويری غزنوي، مقالات متخبه اورينتل كالج ميگزين، ج٢، لاهور: ١٩٧٦ (١٣۴٦خ)، ٢۵٨، ج٣٦،ش٢، ٢٧-۴١ - شيخ فقيرالله حصاركي، آريانا س٢٦،ش١،كابل: ١٣۴٦خ، ١-٧ - اهميت افغانستان، آريانا س٢٦، ش٣و۴، كابل: ١٣۴٧خ، ١-٨ و ٧٠-٧٦ - تاج كابل‌شاه در كعبه، آريانا س ٢٧،ش١، كابل: ١٣۴٧خ، ٣-١٦ - تاريخ‌نويسی در افغانستان،‌ آريانا س٢٦، ش۴، كابل: ١٣۴٧خ، ٣-١٠ - حركت تنظيم زراعتي،‌آريانا س٢٦، ش٦، كابل: ١٣۴٧خ، ١-٣ - ضيا محمد طبيب غزنوي، آريانا س٢٦، ش۵، كابل: ١٣۴٧خ، ٨-١٠ - نيم قرن در آغوش آزادي، آريانا س٢٦، ش۴، كابل: ١٣۴٧خ، ١-٢ - افغان و افغانستان، آريانا س٢٧، ش٣، كابل: ١٣۴٨خ، ١-٦ - پيدايش شيوه‌های خطوط، ادب، ج١٧،ش٣و۴، ١٣۴٨خ، ۵۴-٧١ - فضائل بلخ، آريانا س٢٨، ش١، كابل: ١٣۴٧خ، ١-٣ - لوی تول مختار سيدنور محمدشاه صدراعظم، آريانا س٢٧، ش۴، كابل: ١٣۴٨خ، ١-١١، ش۵، ١-١١، ش٦،١-۴ - هفت كتيبه قديم، آريانا س٢٧، ش٢، كابل: ١٣۴٨خ، ١-۵٣ - بقايای حكمرانان كوشانی در افغانستان، آريانا س٢٨، ش٢، كابل: ١٣۴٩خ، ٨۵-٩٣ - بلخ يكی از پايگاه‌های علوم اسلامي، آريانا س٢٨، ش۴، كابل: ١٣۴٩خ، ١-٨ - بيرنی و البيروني، مقالات منتخبه اورينتل كالج ميگزين، ج١، لاهور: ١٩٧٠(١٣۴٩خ)، ١-٨ - بيهقی و افغان شال، آريانا س٢٨، ش٢، كابل: ١٣۴٩خ، ١-۴ - تحقيق برخی اماكن تاريخ بيهق، آريانا س٢٨، ش۵، كابل: ١٣۴٩خ، ١-١٢ - دو بان حكيم كابلی در دربار خليفه بغداد، آريانا س٢٨، ش٦، كابل: ١٣۴٩خ، ١-٧ - مكتب فكری مولانا جلال‌الدين،‌ آريانا س٢٨، ش٣، كابل: ١٣۴٩خ، ١-١١ - نكات جديد در تاريخ افغانستان، آريانا س٢٩، ش١، كابل: ١٣۴٩-١٣۵٠، ١-٧ و ش٢، ١٣۵٠خ، ١-١٠ - بابر و شخصيت علمی و ادبی وي، آريانا س ٢٩، ش۴، كابل: ١٣۵٠خ، ١-٨ - تاريخ و خط و نوشته‌های كهن افغانستان، كابل: انجمن تاريخ و ادب، ١٣۵٠ خ - شخصيت سياسی و اداری بابر، آريانا س ٢٩، ش ٦، كابل : ١٣۵٠خ، ١-١١ - محموديان بلخ، آريانا س ٢٩، ش ۵، كابل: ١٣۵٠ خ، ١-١٠ - بست و لشكرگاه و رواق بست، آريانا س ٣٠، ش ۴، كابل: ١٣۵١ خ، ١-٧ - مشرقی قندهاري، سردار مهردل خان، شرح بيتين مثنوی مولانا جلال‌الدين بلخی، آريانا س ٣٠، ش ۵، كابل: ١٣۵١ خ، ۵٧-٨٠ و ٧٣-٩١ (ترتيب، تصحيح) - مدينه‌العذرا يا حصن دوشيزه، آريانا س ٣٠، ش ٣، كابل: ١٣۵١ خ، ١-٣ - مرقد يحيی‌بن زند در جوزجان شمال افغانستان، يغما، تهران: خرداد ١٣۵١، ١۴۵- ١۴٨ - تاريخ تلفظ و صرف پشتو، ترجمه روان فرهادي، كابل: دانشكده ادبيات و علوم بشري، ١٣۵٦خ،(تعليقات) - تاريخ افغانستان بعد از اسلام، تهران: ١٣٦٣ - ادبيات جهان، (فارسی) - اكبرنامه حميد كشميری (فارسی) - بيت نكه، كابل، ج ١١، ش ١، ٣-٦ - پرورشگاه فرهنگ باستان، ادب، ج ١۴، ش ٦/۵، ۴ -٩ - پيام عصر(مثنوی فارسی) - تاريخ سياسی افغانستان، ٢ ج (فارسی) - توضيح انتقاد [مربوط به سلامان و ابسال]، ادب، ج ١٣، ش ٢/١، ٦٢-٧٠ - جغرافيای تاريخی افغانستان، (فارسی) - خراسان از نظر ادب و تاريخ، ادب، ج١٢، ش٦/۵، ٣-٩ - درد دل (مثنوی فارسی) - ديوان احمدشاه درانی، كابل:؟ (تصحيح، مقابله، تحشيه، مقدمه) - زبان دری دو هزار سال قبل (مهم‌ترين سند قديم زبان عهد كوشانيان كشف شد. آيا پيدايشگاه زبان دری سرزمين افغانستان است؟)، آريانا س ٢١، ش ٣، ١-٨، ٢۵-٢٦، ش ۵/۴، ١-٦، ش ٧/٦، ۵٨-٧٠ - زين‌الاخبار گرديزی، (تصحيح، مقابله، تحشيه، تعليق) - سه شاعر از يك خانواده بزرگ، ادب، ج ١٣، ش ٦/۵، ٣٦-۴۵ - شيران باميان، ادب، ج ١٣، ش ٢/١، ٣٩-۴۴ - قدامت تاريخی و عمر هزار ساله ادب پنبتو، كابل، ج ١٠، ش ١٢، ١-١۴ - كليد شهنامه (فرهنگ بزرگ اسماء و اعلام و لغات و كشف‌الابيات و مضامين شاهنامه فردوسی) - لاله كهساو (مجموعه آثار شعرای گمنام فارسی زبان افغانستان) - مد و جزر افغانستان (مسدس فارسي) - مذكر احباب نثاری بخاري(تصحيح، مقابله، تحشيه، تعليق) - منابع تاريخ افغانستان دز كتب فارسی و عربی و اردو - ميرعلی شير قانع تتوي، هلال، ج ۵، ش ٢،(مسلسل ٢٠)، ١٨-٢٣ - نام افغان و افغانستان در تاريخ دوره اسلام، كابل، ج ١٠، ش ١٠، ٣١-٣٣ - نظريه جهانداری خوشحال خان ختك، يك نظر مقايسوی و تحليلی به دستارنامه و مقارنه آن با آثار سلف،‌ آريانا ٢۴، ۴۵٧-۴٧٢ - نوشته‌های من به زبان فارسی و پشتو، مجموعه مقالات اجتماعی و ادبی و تاريخی و يادداشت‌های تاريخی آثار ادبی منثور و منظوم، ٣ ج - يك از اشتباهات شرق‌شناسان فرنگ، [تصحيحی در ترجمه احسن‌التقاسيم]، هفتاد سالگی فرخ، ٨٦- ٨٨ * درباره‌اش: - استاد عبدالحی حبيبی افغانستانی، ‌يغما س ١٦، ش ٦، ٢٦١-٢٦۵. از منبع: گروه مؤلفان و مترجمان به سرپرستی مشكين‌نژاد، فرهنگ خاورشناسان، زندگينامه و كتاب‌شناسی ايران‌شناسان، اسلام‌شناسان، جلدسوم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ١٣٨٦، ص ۵٩٦-٦٠١


منبع: عبدالحی حبيبی از خاورشناسان مشهور افغانی، سايت اينترنتی پايگاه اطلاع‌رسانی بنياد ايران‌شناسی