سومريان

از: دانشنامه‌ی آریانا

فهرست مندرجات

• منشأ نام‌گذاری
  
• خاستگاه سومری‌ها
  
• موقعیت جغرافیایی سومر
  
• طرح تاریخی
  
• اوضاع اجتماعی
  
• فرهنگ
  
  • زبان و خط
    
  • دین
    
  • هنر و معماری
    
• يادداشت‌ها
  
• پيوست‌ها
  
• پی‌نوشت‌ها
  
• جُستارهای وابسته
  
• سرچشمه‌ها
  
• پيوند به بيرون
  
  

[تمدن‌های کهن]

[قوم‌های کهن]

سومری‌ها (به انگلیسی: Sumer؛ برگرفته از واژۀ آکادی: Šumeru) در جنوب سرزمين كنونی عراق (بين‌النهرين: سرزمين ميان دو رود دجله و فرات) و شمال خليج فارس و از جمله شهر باستانی بابل سكنی داشتند و نخستين تمدنی پرمایه و بلندمرتبه را پی‌ريزی کردند.[۱]

سومری‌ها قومی بودند که خود شاخه‌ای جداگانه از نظر نژادی و زبانی تشکیل می‌دادند و با هیچ‌یک از اقوام امروزی خویشاوندی ندارند. زبان آن‌ها نیز تک‌خانواده است.[٢]


[↑] منشأ نام‌گذاری

نام «سومری» به باشندگان غیرسامی جنوب میان رودان توسط اکدیان سامی داده ‌شده است. سومریان خود را با نام «اوگ ساگ گیگا» (ùĝ saĝ gíg-ga) به‌معنای «مردمان سیاه سر» می‌نامیدند[٣]. واژه سومر در زبان اکدی ممکن است گویش آن منطقه جغرافیایی باشد. اما رواج اصطلاح اکدی سومر (šumerû) نامشخص است[۴]. اصطلاح «شینار» (Shinar) در کتاب مقدس، «سنگر» (Sngr) در مصـری، «شـانهـار» ((Šanhar(a) در هیتـی می‌توانـد نـوع گـویش غـربی «شـومر» (Shumer) باشد[۵].

به هر حال، واژۀ «سومری» از نام باستانی جنوب بین‌النهرین یعنی «سومر» می‌آید. سومر، یا به‌طور دقیق‌تر شومر، معمولاً در متون نوشته‌شده به خط میخی، با علایم ویژۀ KI. EN. GI، ثبت شده است[٦].


[↑] خاستگاه سومری‌ها

هنری استیفن لوکاس، استاد پیشین دانشگاه‌های واشنگتن و میشیگان و تاریخ‌نگار تمدن در جلد اول کتاب «تاریخ تمدن» (از کهن‌ترین روزگار تا سدۀ ما)، دربارۀ سومری‌ها می‌نویسد:

«نمی‌دانیم سومری‌ها کی آمدند یا از چه نژادی بودند. از پیوند زبان‌شان با زبان‌های دیگر نیز آگاهی نداریم. البته مطمئنیم که سومری‌ها سامی نبودند. شاید حدود ۴٠٠٠ سال پیش از میلاد، از سرزمین ایران یا از آن سوی خلیج فارس به دشت‌های آبرفتی بارخیز سومر آمده باشند. سومری‌ها در این سرزمین با مردمی کشاورز روبه‌رو شدند که برای حفظ روستاهای‌شان از آسیب سیل و طغیان، از مدت‌ها پیش آبراه و آب‌بند ساخته بودند. در واقع، این سرزمین مانند درۀ نیل از روزگاران کهن مسکون بود. در بخش پایین درۀ دجله و فرات دست‌ساخته‌هایی از عصر پارینه‌سنگی و نوسنگی و اشیای زیادی از عصر مس کشف شده است.»[٧]

كالين رنان، پژوهشگر و نويسنده‌ی چند كتاب درباره‌ی تاريخ علم و از نويسندگان دانش‌نامه‌ی بريتانيكا، در كتاب «تاريخ علم كمبريج» نوشته است:

«سومری‌ها حدود ٣ هزار سال پيش در سندهای‌شان نوشتند كه خود را برتر از كوليان و كوه‌نشينان شمال می‌دانند كه «خانه نمی‌شناسند و گندم نمی‌كارند». بی‌ترديد سومريان با ساميانی كه در شمال به سر می‌بردند و مورد انتقاد سومری‌ها بودند، تفاوت بسيار داشتند. مدت‌ها پيش از ميلاد، سومری‌ها مرداب‌های جنوب را خشك كرده بودند، زمين را آبياری كرده بودند، گاو، الاغ، گوسفند و بز را اهلی كرده بودند، ارابه‌های چرخ‌دار ساخته بودند و در خانه‌هايی از خشت و گل زندگی می‌كردند. چنين می‌نمايد كه آن‌ها وارثان فرهنگی بودند كه دست كم از يك هزار سال پيش‌تر پی‌ريزی شده بود.»[٨]

سومری‌ها که قوم بسیار کهن در بین‌النهرین بودند و طی هزار سال صحنۀ تاریخ را پُر کردند، از سرزمین دیگری آمده بودند؛ اما در چه زمانی و از کجا، این مسئله‌ی مهم، از هنگامی که نخستین آثار تمدن سومری در حدود یک قرن پیش کشف شد، مورد گفتگو بوده است. اکتشافات اخیر، بی‌آن‌که راه حلی به‌دست دهد، پاسخ را دشوارتر ساخته است؛ اما لااقل، دلایل تازه و مستدلی برای بحثی کهن به‌دست داده و در پرتو این مطلب است که «مسئلۀ سومر» را باید بررسی کرد[۹].


[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]


[↑] يادداشت‌ها

يادداشت ۱: اين مقاله برای دانش‌نامه‌ی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.

[↑] پيوست‌ها

پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:

[↑] پی‌نوشت‌ها

[۱]-
[٢]-

[٣]- W. Hallo, W. Simpson, The Ancient Near East, New York: Harcourt, Brace, Jovanovich (1971). p. 28.
[۴]- «Sumerian Questions and Answers», Sumerian.org. Retrieved 2012-03-29. and K. van der Toorn, P. W. van der Horst (Jan 1990), «Nimrod before and after the Bible», The Harvard Theological Review 83 (1): 1–29.

[۵]- همان‌جا؛ برگرفته از: «سومریان»، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد (انگلیسی)
[٦]- رقیه بهزادی، قوم‌های کهن، ص ۱۵۵
[٧]- لوکاس، هنری، تاریخ تمدن (از کهن‌ترین روزگار تا سدۀ ما)، ج ۱، ص ٨۱
[٨]- سومری‌هایی ايرانی، جزيره دانش
[۹]- رقیه بهزادی، قوم‌های کهن، ص ۱۵۵؛ در مورد ریشه‌های تباری این قوم که دربارۀ آن نظرات مختلفی وجود دارد و نیز این‌که از کدام راه به بین‌النهرین آمدند، ر. ک. به:

John Gray, Near Eastern Mythology, Paul Hamlyn, London, pp. 12-13.

[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-

[↑] جُستارهای وابسته

□
□
□

[↑] سرچشمه‌ها

□ لوکاس، هنری، تاریخ تمدن (از کهن‌ترین روزگار تا سدۀ ما)، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، تهران: انتشارات کیهان، چاپ اول - بهار ۱٣٦٦
□ بهزادی، رقیه، قوم‌های کهن (در قفقاز، ماورای قفقاز، بین‌النهرین و هلال حاصل‌خیز)، تهران: نشر علمی، چاپ اول - ۱٣۹۱
□
□

[↑] پيوند به بیرون

□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]