- خدایان المپ یا المپ‌نشینان
- زئوس
- پوزئیدون
- هادس
- هستیا
- هرا
- آرس
- آتنا
- آفرودیت
- آپولو
- دیونیسوس
- هرمس
- يادداشت‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
[اساطیر یونان] [خدایان یونان]
در زمان‌های بسیار دور، انسان ناشناخته‌ها و وقایع طبیعی مانند باران، صاعقه، گرما و سرما، شب و روز، تغییر فصل، مرگ و زندگی و مانند این‌ها را زاییده قدرت خدایانی می‌دانست که بر زمین و موجودات آن حکومت می‌کردند. از نظر آن‌ها این خدایان نه‌تنها به‌خودی خود در انجام بعضی امور و وقایع دست داشتند بلکه مناسبات و روابط بین آن‌ها هم در سرنوشت انسان‌ها تاثیر مستقیم داشت. خدایان باستان در تمام جوامع بشری وجود داشته و هیاتی انسانی با نیروی مافوق بشری دارا بوده‌اند، آن‌ها جاودان بودند و می‌توانستند با انسان‌های عادی وصلت کرده و بچه‌دار شوند، فرزندان این خدایان "نیمه خدا" بودند و با وجود داشتن قدرت مافوق بشری، میرا بودند.
خدایان و داستان‌های اساطیری در ابتدا به‌منظور توضیح اسرار زندگی به کار می‌رفتند اما به‌تدریج نبرد موجودات افسانه‌ای و ماجراهای پر آب و تاب قهرمانان چنان شیرین و جذاب شد که با وجود پیشرفت علم و حضور پیامبران موحد، اساطیر باقی ماندند و در تمام هنرها حضور بارزی یافتند.
در این میان اساطیر یونان به‌دلیل تکیه فراوان ادبیات باستان یونان و بعد ادبیات مدرن جهان بر آن‌ها و همچنین ساده‌تر بودن نام‌های خدایان به گوش آشناتر است. از طرفی نباید از تاثیر فراوان فیلم‌هایی که با تکیه بر اسطوره‌های یونان تهیه شده است غافل بود. به‌همین دلیل معرفی خدایان اساطیری را با معرفی مختصر خدایان المپ (The Olympians) آغاز می‌کنیم.
[↑] خدایان المپ یا المپ‌نشینان
این خدایان ۱٢ تن بودند[۱] که پس از سرنگونی تایتان‌ها (Titans خدایان اولیه) به حکومت پرداختند. کوه المپ محل نبرد تایتان‌ها با خدایان دوازده‌گانه بود و بعدها هم به‌عنوان محل زندگی خدایان از آن نام برده شد. تمام المپ‌نشینان به نوعی با یکدیگر نسبت داشتند و بنا به شرایط زمانه هر از گاهی یک یا چند تن از آن‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت. برای مثـال اگر در زندگـی واقعـی، همسـر حاکم یا شـخص قدرتمنـد منطقـه از شـخصیت قـوی یا خانـواده مهمتری بود، خدایـان زن و به‌خصـوص هـرا (Hera) که خدای مادر بود مورد توجه می‌گرفت. اگر جنگی در میان بود، معبد خدای جنگ بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت. [از این قله مرتفع زئوس خدای خدایان فرامین خود را به سایر خدایان صادر می‌کند خدایان هر کدام خانه‌ای مخصوص خود دارند.]
[↑] زئوس (Zeus)
زئوس فرزند کرونوس (Cronus)، تایتان بزرگ، بود. او پدرش را سرنگون کرد و بر سر حکومت با برادرانش پوزئیدون (Poseidon) و هادس (Hades) قرعه‌کشی کردند، زئوس در نتیجه این قرعه‌کشی به‌نام بزرگ خدایان شناخته شد، او فرمانروای آسمان و باران و اسلحه‌اش آذرخش است که آن را به سمت کسی که او را ناخشنود کرده، پرتاب می‌کرده است. یکی از مواردی که او را بسیار خشمگین می‌کرد دروغگویی و پیمان‌شکنی بوده است. زئوس هرا (Hera) را به همسری گرفت اما به‌خاطر داشتن ماجراهای عشقی فراوان شهرت داشته است. 
[↑] پوزئیدون (Poseidon)
پوزئیدون برادر زئوس است و در قرعه‌کشی که پس از سرنگونی پدرشان انجام شد، دریا را به‌دست آورد و به‌نام خدای دریا شناخته می‌شود. دریانوردان و ماهیگیران از پرستندگان او به‌شمار می‌روند. پوزئیدون با آمفی تریت (Amphitrite) که نوه اوسیانوس (Oceanus) تایتان آب‌های به‌هم پیوسته جهان، ازدواج کرد. اسلحه او یک نیزه سه شاخه است، که می‌تواند جهان را بلرزاند و هر چیزی را درهم بشکند. او پس از زئوس قدرتمندترین خدا است و طبیعتی ستیزه‌جو و حریص دارد، به‌همین خاطر، برای به‌دست آوردن شهرهای خدایان دیگر، با آن‌ها درگیر می‌شده است. 
[↑] هادس (Hades)
هادس، در قرعه‌کشی با برادرانش، بدترین سهم را برنده شد و آن جهان زیرزمین یا دنیای مردگان است. از آنجایی که رعایای هادس را مردگان تشکیل می‌دادند، او به کسانی که موجب افزایش جمعیت سرزمینش می‌شدند بسیار علاقه داشت. مانند ارینی‌ها (Erinnyes) یا خشم و ناامیدی، که کارشان تعقیب گناهکاران و سوق دادن آن‌ها به‌سمت خودکشی بود. هادس به‌دلیل حکومت بر زیرزمین، صاحب معادن زیرزمینی هم بود و خدای پروت هم به‌شمار می‌رفت. همسر او پرسفونه بود که توسط هادس ربوده شده بود. هادس، با آنکه خدای جهان مردگان بود، اما خدای مرگ نبود، تاناتوس (Thanatos) خدای مرگ بود[٢].
[↑] هستیا (Hestia)
هستیا بزرگ‌ترین خواهر زئوس و الهه حاکم بر زندگی خانوادگی و به‌عبارتی اجاق خانه بود. او برای فرار از تقاضای عاشقانه برادرانش پوزئیدون و آپولو، قسم خورد که همواره دوشیزه باقی بماند. هستیا الهه‌ای است که تخت سلطنتی ندارد، اما نگهداری از آتش مقدس المپ بر عهده او است و به‌همین دلیل تمام آتشکده‌ها و اجاق‌های منازل از آن او است. هستیا ملایم‌ترین و مهربان‌ترین الهه المپ است و سمبل اتحاد بین شهر مادر (Metropolis) و مردم شهرک‌ها و دهکده‌هایی است که برای بردن آتش به معبد می‌آمدند و در واقع اجاق خانه همه مردم از یک آتش گرم می‌شد. 
[↑] هرا (Hera)
هرا همسر و خواهر زئوس بود. او نگهبان ازدواج‌ها بود و به‌خصوص حامی زنان شوهردار بود. از آنجایی که زئوس با حیله و توصل به زور او را به ازدواج راضی کرد، این ازدواج با کشمکش و ناسازگاری آغاز و با کشمکش ادامه یافته بود. یک بار که غرور زئوس به‌حد غیرقابل تحملی رسیده بود، هرا با خدایـان بر علیـه او توطئـه چینـی کرد و به او داروی مخـدر خورانـد، سـپس با خدایـان دیگـر او را بر روی تختـی با هـزاران گـره بسـتند و در بـاره این که بایـد با او چه کننـد به مشـاجره پرداختـند. بریـاروس (Briareus) که غولی ۵٠ سر و صد دست بود به توطئه پی برد و به‌خاطر علاقه فراوان به زئوس، به کمک ۱٠٠ دست خود گره‌ها را گشود و او را آزاد کرد. خشم فراوان زئوس خدایان را به زانو درآورد و هرا پس از مجازات زجرآور - که به‌دار آویخته شدن با زنجیری طلایی از آسمان بود - قسم خورد که دیگر بر ضد شوهرش شورش نکند. با این وجود هرا همواره به‌خاطر بیوفایی زئوس دسیسه‌چینی‌هایی می‌کرد و گاهی هم موفق می‌شد تا درس خوبی به شوهر خیانتکار خود بدهد. طاووس و گاو حیوانات مقدس معبد هرا هستند. 
[↑] آرس (Ares)
آرس پسر زئوس و هرا و خدای جنگ است. او فردی رشید و زیبا اما بسیار قسی‌القلب و خونخوار بوده است. خواهرش اریس (Eris) الهه نزاع و کشمکش، یار جدایی‌ناپذیر او بود. آرس زمانی خوشحال می‌شد که صدای چکاچک شمشیرها را بشنود، در این زمان او کلاه‌خود درخشانش را بر سر می‌گذاشت و سوار بر ارابه جنگ به قلب میدان جنگ می‌رفت و کاری به برنده و بازنده نداشت، فقط به‌دنبال خونریزی بود. کسانی که همواره همراه او بودند درد، اضـطراب، قحطـی و گمنـامی بودنـد. هـرا و زئـوس هردو به آرس بی‌علاقـه بودنـد و او بیشـتر توسـط اهالـی تراسـیا (Thracia) که مردمی وحشی و خشن بودند پرستیده می‌شد. کرکس و سگ جانورانی بودند که در کنار این خدا تصویر می‌شدند. 
[↑] آتنا (Athena)
آتنا، الهه باکره، دختر زئوس است و مادری ندارد، زیرا به‌صورت زنی کامل و سراپا پوشیده در زره و اسلحه از پیشانی زئوس خارج شده است. علی‌رغم اینکه او در نبرد شجاع و خشن بوده اما زنی جنگجو به‌شمار نمی‌آمده زیرا نبردهای او همه برای دفاع از حریم خانه و شهر در مقابل دشمنان بوده است. آتنا الهه شهر، صنایع دستی و کشاورزی است. او برای تربیت و رام کردن اسب، افسار را اختراع کرد و از دیگر نوآوری‌های او می‌توان به ساختن ترومپت، فلوت، دیگ، شن کش، گاوآهن، کشتی و ارابه اشاره کرد. او تجسم دانایی، منطق و پاکی بوده و فرزند محبوب زئوس به‌شمار می‌آمده است. به‌همین خاطر اجازه داشت تا از اسلحه پدرش - صاعقه - استفاده کند. شهر محبوب او آتن، درخت مورد علاقه‌اش زیتون پرنده او جغد بوده‌اند[٣].
[↑] آفرودیت
آفرودیت که نام رومی‌اش ونوس است، دختر زئوس و دیونه از خدایان المپ است و به‌عنوان خدای عشق و زیبایی شناخته می‌شود. در بعضی روایات گفته می‌شود او از کف دریا برآمده است. به‌خاطر زیبایی‌اش و حسادت دیگر خدایان به او که می‌ترسیدند زیبایی او باعث برهم زدن صلح شود، زئوس او را به همسری هفائیستوس درآورد که تهدیدی به‌شمار نمی‌آمد. 
آفرودیت که از این ازدواج راضی نبود به‌دنبال عشق‌های دیگر زمینی و آسمانی بود که مشهورترین آن‌ها آرس و آدونیس است. او به پادشاه تروی، یعنی پاریس، قول هلن زنی زیبا از اسپارتا را داد. پاریس هلن را ربود و همین باعث بوجود آمدن جنگ تروا شد.
[↑] آپولو (Apollon)
آپولو از خدایان بسیار مهم کوه المپ است. آپولو خدای نور و خورشید، حقیقت و پیشگویی، تیراندازی، طب و شفابخشی، موسیقی و شعر و هنر و... شناخته می‌شود.او فرزند زئوس و لتو است و یک خواهر دوقلو دارد که خدای شکار و پاکدامنی است و آرتمیس نام دارد. 
وقتی ۴ روزه بود اژدهای دلفی به‌نام پایتون را کشت. هرا چند بار سعی می‌کند مادر او را در زمان حاملگی و بعد از تولد آپولو بکشد، اما موفق نمی‌شود. آپولو در جنگ تروا به پاریس کمک می‌کند تا نیزه را به‌سمت پاشنه آشیل نشانه بگیرد و او را بکشد.
[↑] دیونیسوس
دیونیسوس خدای شراب و سرخوشی است. خواستگاه او مشخص نیست ولی تمامی اساطیر او را خدایی خارجی نامیده‌اند.
در روم او را با نام باکوس می‌شناسند. دیونیسوس از خدایان اصلی کوه المپ است و خدای کشاورزی و تئاتر نیز به‌شمار می‌رود. فرزند زئوس و سمله (زنی زمینی) است ولی در افسانه‌های دیگری گفته شده مادرش پرسه فونه بوده است. 
او دارای صفاتی زنانه نیز بوده است. گفته شده که او دوبار به‌دنیا آمده است، یکبار توسط زئوس از مادرش زاییده شده و سپس زئوس او را در ران خود را قرار داده و چند ماه بعد او از پای پدرش به‌دنیا آمده است.
[↑] هرمس (Hermes)
هرمس ایزد پیام‌آور خدایان و راهنمای مرگ در دنیای ارواح است. او همچنین حافظ مسافرین مرزها و جاده‌ها از دزدان است. در روم او را به‌نام مرکوری می‌شناسند. هرمس شخصیت‌های بسیار زیادی داشته و همچنین ورزشکار نیز بوده. او کاشف آتش، مخترع ورزش کشتی ست. پدرش زئوس و مادرش دختر تایتان است. او نیز بسیار زود بالغ شد و در اولین روز زندگی‌اش چنگ را اختراع کرد[۴].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- در اساطیر یونانی، ۱۲ خدای مرد و زن با عمر جاودانه بر جهان حکمرانی می‌کردند. خدایان کوه المپ، که به‌دلیل زندگی بر قله المپ به این نام خوانده می‌شدند، بعد از غلبه بر تیتان، خدای خورشید، به قدرت رسیدند. تمامی خدایان المپ با یکدیگر خویشاوندی دارند. رومیان نیز از بیشتر خدایان زن و مرد یونانی با نام‌های جدید اقتباس کرده‌اند.
[۲]- خدایان و اساطیر یونان باستان (قسمت اول)، مجله اینترنتی فریا
[۳]- خدایان و اساطیر یونان باستان (قسمت دوم)، مجله اینترنتی فریا
[۴]- خدایان و اساطیر یونان باستان (قسمت سوم)، مجله اینترنتی فریا
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ مجله اینترنتی فریا
[برگشت به بالا]
