نقد قرآن
(تناقضات قرآن)
فهرست مندرجات
- تناقضات قرآن
- آیات آفرینش
- جبر و اختیار
- اختلافات عددی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[قبل] [بعد]
در نقد قرآن آنچه مهم است تنها بررسی نقاط قوت و ضعف آیات آن از لحاظ ادبی و ابداعات موجود در متن آن از نظر سبک و ساختار نیست؛ بلکه از دید محتوای آموزه‌ها و داستان‌های قرآن و مقایسه آن‌ها با همدیگر است. در این نوشتار بررسی خواهیم کرد که آیات قرآن از نظر محتوا همخوان هستند یا متناقض؟
[↑] تناقضات قرآن
آيا در قرآن نمىانديشند اگر از جانب غير خدا بود قطعاً در آن اختلاف بسيارى مىيافتند[۱] و چنان نيست كه اين قرآن از جانب غير خدا [و] به دروغ ساخته شده باشد، بلكه تصديق[كننده] آنچه پيش از آن است مىباشد و توضيحى از آن كتاب است كه در آن ترديدى نيست [و] از پروردگار جهانيان است[٢]. [پس] این کتابی است که شک در آن روا نیست[٣].
این در حالی است که بررسی پاره‌ای از آیات قرآن در موضوعات مختلف خواننده را به این اندیشه می‌‌‌اندازد که این ادعای قرآن چندان از راستی و درستی برخوردار نیست؛ زیرا مجموعه آیات قرآن نه‌تنها باهم هماهنگ و همخوان نیستند، بلکه در بعضی موارد یکدیگر را نقض می‌کنند[۴] و ما در بررسی‌‌های زیر نشان خواهیم داد که آیات قرآن پر از تناقض است[۵].
[↑] آیات آفرینش
۱- قرآن در سورۀ زمر آیۀ ٦٢ می‌گوید: «خدا آفريدگار هر چيزى است...» و این توحید در ربوبیت تکوینی در بسیاری از آیات دیگر قرآن نیز آمده است و هم چنین آیۀ ۱۹ سورۀ انعام توحید عبادی خدا را گواهی می‌کند: «آيا واقعا شما گواهى می‌دهيد كه در جنب خدا خدايان ديگرى است بگو من گواهى نمی‌دهم بگو او تنها معبودى يگانه است و بی‌ترديد من از آنچه شريك [او] قرار می‌دهيد بيزارم». اما آيه ۱٢۵ سوره صافات، خداوند را «بهترين خالق‌‌ها» معرفی میكند: «آيا بعل[٦] را مىپرستيد و بهترين آفرينندگان (أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ) را وامىگذاريد»[٧].
این یک تناقض آشكار است. زيرا براساس آيۀ نخست، آفرینده‌ی همه چيز، خداست و به سخن بهتر: در جهان فقط يك خالق وجود دارد، اما آيه سوم می‌‌گويد: به غير از خدا هم موجوداتی هستند كه چيزهايی خلق می‌‌كنند، ولی خدا در خلق كردن، از آن‌ها برتر است و بهتر عمل میكند و اين با گزاره‌ی «آفریدگار همه چيز، خداست» تناقض دارد.
٢- آیا آفرینش جهان در شش روز بود یا هشت روز؟ بر طبق قرآن، آفرينش اين جهان در شش روز يا شش هنگام صورت گرفته است. اين موضوع در ٧ آيه به‌صورت همخوان آمده است[٨].
- در سورۀ أعراف آیۀ ٧: «همانا پروردگار شما خداوند است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید.»
و همچنین در آیۀ ۵۴ همان سورۀ آمده: «در حقيقت پروردگار شما آن خدايی است كه آسمان‌ها و زمين را در شش روز آفريد سپس بر عرش [جهاندارى] استيلا يافت روز را به شب كه شتابان آن را می‌طلبد میپوشاند و [نيز] خورشيد و ماه و ستارگان را كه به فرمان او رام شده‌اند [پديد آورد]...»
سورۀ یونس آیۀ ٣: «پروردگار شما آن خدايی است كه آسمان‌ها و زمين را در شش هنگام آفريد سپس بر عرش استيلا يافت كار [آفرينش] را تدبير میكند...»
سورۀ هود آیۀ ٧: «و اوست كسی كه آسمان‌ها و زمين را در شش هنگام آفريد و عرش او بر آب بود...»
سورۀ فرقان آیۀ ۵۹: «همان كسى كه آسمان‌ها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است در شش روز آفريد آنگاه بر عرش استيلا يافت...»
سورۀ سجده آیۀ ۴: «خدا كسی است كه آسمان‌ها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است در شش هنگام آفريد آنگاه بر عرش [قدرت] استيلا يافت...»
سورۀ الحديد: آیۀ ۴: «اوست آن كس كه آسمان‌ها و زمين را در شش هنگام آفريد آنگاه بر عرش استيلا يافت...»
اما در سورۀ فصلت آیات ۹ تا ۱٢، جمع روزهایی که قرآن بدان‌ها اشاره می‌کند ٨ روز است: در آیه ۹: «زمین را در دو روز آفریده است». در آیه ۱٠: «و در [زمين] از فراز آن [لنگرآسا] كوه‌ها نهاد و در آن خير فراوان پديد آورد و مواد خوراكى آن را در چهار روز اندازه‌گيرى كرد». و در آیه ۱٢: «آسمان‌های هفتگانه را در دو روز استوار کرد»[۹].
٣- خداوند نخست زمین را آفرید یا آسمان را؟ در سورۀ نازعات خدا اول آسمان را آفرید و سپس زمین را[۱٠]:
- «آيا آفرينش شما دشوارتر است يا آسمان كه آن را برافراشت؟ سقف آن را برافراشته و آن را استوار كرد و شب‌اش را تيره و روزش را آشكار گردانيدو بعد از آن زمين را گستراند. از آن آب و چراگاه بيرون آورد و كوه‌ها را استوار بداشت، براى برخوردارى شما و چارپايانتان.»[۱۱]
به‌رغم آن‌که در بسیاری آیات دیگر نیز، خدا آفریننده آسمان‌ها و زمین یاد شده است[۱٢]، اما در سورۀ بقره آیۀ ٢۹، خدا اول زمین را آفرید و سپس آسمان را:
- «اوست آن كسى كه آنچه در زمين است همه را براى شما آفريد سپس به [آفرينش] آسمان پرداخت و هفت آسمان را استوار كرد...»
چنان‌که قبلاً گفته شد، در سورۀ فصلت (آیات ۹ تا ۱٢) نیز خدا ابتدأ زمین و پس از آن آسمان‌های هفتگانه را آفرید.
[↑] جبر و اختیار
با مطالعه قرآن تناقض آشـکاری به‌چشم می‌خورد که می‌توان آن را «تناقض فلسفی قرآن» نامید. اين تناقض گويای سرنوشت مخلوقی اسـت به‌نام «انسان» که از جهتی «مختار» خوانده می‌شـود و از سويی ديگر «مجبور».
در اين راستا، ژول لابيوم (J. Labeaume) اسلام‌شناس قرن نوزدهم فرانسه در کتاب خود با فرنام «تجزيه قرآن»، به بيش از صد آيه مختلف اشاره می‌کند که پيرو آن‌ها، تمامی مسایل مربوط به انسان و جهان و کائنات از جمله اعمال و کردار، سخنان و افکار، تولد و مرگ و طبعآ طول عمر، احساسات درونی، و ريزترين فعل و انفعالات مجموعه طبيعت و کهکشان‌ها و حتی کوچکترين‌شان - همه و همه - توسط خداوند از پيش مشخص شده و به‌طور دقيق در «لوح محفوظ» ثبت و نگهداری می‌شوند. پس بدينسان، انسان عاری از قدرت تشخيص و انتخاب است.
و در جای ديگر قرآن از زبان خدا بیان می‌کند که «شيطان را مأمور گمراهی انسان‌ها قرار داده است» (سورۀ سبا آیۀ ٢۱). در این خصوص، دکتر شجاع‌الدين شفا چنين می‌نویسد: «البته با همه گذشت قرون، هنوز بدين دو پرسش پاسخ قانع کننده‌ای داده نشده است که اگر خدا خودش به شيطان اجازه داده بود که مردمان را گمراه کند، گناه آدم و حوا که فريب اين شيطان را خوردند چه بود؟ و به‌فرض آن‌هم که اين دو گناهکار بودند چرا بايد فرزندان نسل‌های بعدی آن‌ها بابت گناه اين پدر و مادر ساده‌لوح جواب پس بدهند؟» (تولدی ديگر، ص ٣٨٨)
اما از سويی ديگر، قرآن در آياتی چند، با تأکید تهديد می‌کند که «انسان مسئول مستقيم اعمال خويش است و برای آنانی که به راهی غير از آنچه مقرر کرده‌ايم می‌روند آتشی سخت مهيا کرده‌ايم.» (سورۀ انعام آیۀ ۱٠۴؛ سورۀ جاثيه آیۀ ۱۵؛ سورۀ توبه آیۀ ٦٧؛ سورۀ اعراف آیۀ ۵۱؛ سورۀ نجم آیات ٣٨ و ٣۹).
[↑] اختلافات عددی
۱- در محاسبۀ خدا یک روز قیامت چند سال است؟ در سورۀ حج آمده: «در حقيقت يك روز [از قيامت] نزد پروردگارت مانند هزار سال است از آنچه میشمريد» (سورۀ حج: آیۀ ۴۷) و در سورۀ سجده آمده: «كار [جهان] را از آسمان [گرفته] تا زمين اداره میكند آنگاه [نتيجه و گزارش آن] در روزى كه مقدارش آن چنان كه شما [آدميان] برمیشماريد هزار سال است به‌سوى او بالا می‌رود.» (سورۀ سجده: آیۀ ۵) اما در سورۀ معارج آمده: «فرشتگان و روح در روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است به‌سوى او بالا می‌روند.» (سورۀ معارج: آیۀ ۴)
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- سورۀ نسأ: آیۀ ٨٢
[٢]- سورۀ یونس: آیۀ ۳۷
[٣]- سورۀ بقره: آیۀ ٢
[۴]- نقد قرآن، از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، برگرفته از: اچ. گریم (H.Grimme)، سالنامه پروس، سال چاپ: ۱۹۱۷، صص ۴۲ تا ۵۴؛ همچنین:
System der Koranischen Theologie Einleiitung in den koran, H.Grimme, Volume 1, pages 105-117[۵]- مسئله این است: اگر قرآن کلام خدا است؛ نباید تناقض‌گویی و اشتباه داشته باشد. چون در قرآن آمده که «خدا به هر چیزی داناست». (سوره بقره: آیات ٢۹، ۲۳۱ و ۲۸۲؛ سوره النساء: آیۀ ۳۲؛ سورۀ النور: آیآت ۳۵ و ۶۴؛ سورۀ المجادلة: آیۀ ۷؛ سورۀ التغابن: آیۀ ۱۱؛ سورۀ الأنفال: آیۀ ۷۵؛ سورۀ الأحزاب: آیۀ ۵۴؛ سورۀ العنكبوت: آیۀ ۶۲؛ سوره ۵: المائدة: آیۀ ۹۷؛ سورۀ التوبة: آیۀ ۱۱۵ و ...) و همچنین: در آیۀ ۲۶ سورۀ الفتح آمده: «و خدا همواره بر هر چيزى داناست» و در آیۀ ۲۸۳ سورۀ بقره آمده: «و خداوند به آنچه انجام می‌دهيد داناست.»
[٦]- «عطا» مىگويد: «بعل» بتی بود كه از طلا ساخته و به پرستش آن می‌پرداختند. امّا به باور گروهى از جمله «مجاهد» و «عكرمه» و... واژه «بعل» در فرهنگ مردم آن روز «يمن» به‌مفهوم سالار و سرور و خداوندگار بود.
[٧]-
[٨]-
[۹]- سورۀ فصلت: «بگو آيا اين شماييد كه واقعاً به آن كسى كه زمين را در دو هنگام آفريد كفر مىورزيد و براى او همتايانی قرار مىدهيد اين است پروردگار جهانيان (۹) و در [زمين] از فراز آن [لنگرآسا] كوه‌ها نهاد و در آن خير فراوان پديد آورد و مواد خوراكى آن را در چهار روز اندازه‌گيرى كرد [كه] براى خواهندگان درست [و متناسب با نيازهايشان] است (۱۰) سپس آهنگ [آفرينش] آسمان كرد و آن بخارى بود پس به آن و به زمين فرمود خواه يا ناخواه بياييد آن دو گفتند فرمانپذير آمديم (۱۱) پس آن‌ها را [به‌صورت] هفت آسمان در دو هنگام مقرر داشت و در هر آسمانی كار [مربوط به] آن را وحى فرمود و آسمان [اين] دنيا را به چراغ‌ها آذين كرديم و [آن را نيك] نگاه داشتيم اين است اندازه‌گيرى آن نيرومند دانا (۱۲)»
دستهای از مسلمانان این تناقض‌گویی قرآن را چنین توجیه کردهاند: «برخیها با توجه به آيات بالا، ادعا می‌کنند که جمع آفرينش در هشت روز بوده است و نه در شش روز و در نتيجه قرآن را داراي تناقض میدانند. اين در حالی است که مشخصاً چهار روز اشاره شده در بالا، شامل دو روز اول نيز میباشد و در نتيجه مجموع آن‌ها بازهم شش میماند. بنابراين به‌طور خلاصه می‌توان اشاره كرد كه آفرينش در شش مرحله يا روز صورت پذيرفته است. در دو روز اول زمين و دنياي مادي آفريده شده است و بعد مواد مورد نياز حيات در دو روز بعدی خلق شده است. در نهايت در دو روز نهايی آفرينش آسمان‌ها و حيات معنوی صورت پذيرفته است.» (رجوع شود به: «آفرینش در شش روز»، سایت اینترنتی پارس قرآن)
اما این توجیه که پذیرفتنی نیست. زیرا همین آفرینش آسمان‌ها پس زمین نه‌تنها از لحاظ علمی اشکال دارد، بلکه بازهم آشکارا با پاره‌ای از آیات دیگر قرآن، متناقض است. (رجوع شود به ادامه متن بالا).[۱٠]-
[۱۱]- سورۀ نازعات: آیات ٢٧-٣٣
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ 1
